ابتکار قدیم، راه حل بحران امروز / قنوات برگ برنده در مبارزه با خشکسالی
وعده اجرای طرح انتقال آب خلیج فارس به خراسان جنوبی در حالی هنوز داغ است که احیای قنوات در مناطق کویری می‌تواند راه در دسترس و کم هزینه‌ای برای عبور از بحران خشکسالی باشد.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، پاییز را به امید زمستان و زمستان را به امید باران‌های بهاری سپری کردیم، اما انگار در سال زراعی جاری قرار نیست خاک ترک خورده دیار خاوران سیراب شود و خشکسالی می‌خواهد بیش از گذشته در خراسان‌جنوبی بتازد.
هنوز تابستان فرانرسیده، در برخی از روستا‌های خراسان جنوبی، اهالی از قطعی چند ساعته آب گلایه دارند و خواهان حل این مشکل هستند.
بار‌ها و بار‌ها مسئولان سخن از خشکسالی و تشنه کامی مردم زدند و در آخرین مورد استاندار خراسان جنوبی در تاریخ ۲۴ فروردین به رسانه‌ها گفت در دیدار با جهانگیری معاون اول رئیس جمهور موضوع پروژه انتقال آب از خلیج فارس به طور ویژه، مورد بررسی قرار گرفت.
کاهش ۶۰ درصدی حجم آبگیری سازه‌های آبخیزداری
ملانوری استاندار خراسان جنوبی با عنایت به اینکه میانگین بارندگی‌ها در سال زراعی جاری بسیار ناچیز بوده، درخواست کمک به کشاورزان و اقشار آسیب دیده و متأثر از خشکسالی، تأمین نهاده‌های دامی و مساعدت در تخصیص اعتبار برای تأمین و توزیع آب شرب روستایی نیز از دیگر مواردی بود که در این دیدار مطرح شد.
طی ماه‌های اخیر وعده‌های زیادی در راستای انتقال آب حوزه به حوزه به ویژه از خلیج فارس و دریای عمان داده شده، اما این طرح‌ها در مرحله پیشنهاد و وعده مانده است.
درخواست کمک از ارتش برای آبرسانی به روستا‌ها
وضعیت به مرحله‌ای رسیده است که سلمان اسحاقی، نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده که برای آبرسانی به روستا‌های دور افتاده و مرزی از ارتش کمک گرفته شود.
او با بیان اینکه در این زمینه می‌توانیم از کمک‌های ارتشیان مستقر در خراسان‌جنوبی استفاده کنیم، اظهار کرد: این کمک می‌تواند به این صورت باشد که برای تأمین تانکر جهت انتقال آب به روستا‌های تشنه و کم آب استان با ارتش رایزنی کنیم.
نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی گفت: برداشت من این است که ارتشیان در چهارچوب قواعد خود از این کمک فروگذار نمی‌کنند.
کاهش بی سابقه بارندگی در ۴۰ سال اخیر
خندان رو مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: میانگین بارندگی در خراسان‌جنوبی در سال زراعی جاری تا به امروز تنها ۳۸ میلی‌متر بوده است که این میزان کاهش بارندگی در طول ۴۰ سال گذشته بی سابقه است.
۲۰ درصد مساحت خراسان‌جنوبی تحت‌تأثیر خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد تحت تأثیر خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد تحت تأثیر خشکسالی شدید و ۱۱ درصد نیز دارای وضعیت خشکسالی بسیار شدید است.
او افزود: این میزان بارندگی نسبت به بلندمدت ۶۱ درصد و نسبت به سال زراعی سال گذشته حدود ۷۰ درصد کاهش داشته است.
خندان رو با بیان اینکه در سال زراعی جاری کمترین میزان بارندگی مربوط به ایستگاه طبس با ۱۸ میلی متر بوده است، ادامه‌داد: ۹۱ درصد مساحت خراسان‌جنوبی تحت تأثیر خشکسالی قرار دارد و تنها ۹ درصد استان در شرایط نرمال به سر می‌برد.
مدیر کل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: ۲۰ درصد مساحت خراسان‌جنوبی تحت‌تأثیر خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد تحت تأثیر خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد تحت تأثیر خشکسالی شدید و ۱۱ درصد نیز دارای وضعیت خشکسالی بسیار شدید است.
بیشتر بخوانید
- ابر و چاه و سفره و دشت همگی بی آب اند/ کم آبی به مغز استخوان دشت ها رسیده است
- بازگشت حیات به قنات رحیم آباد زیرکوه
عصمتی‌پور مدیرکل امور عشایر خراسان‌جنوبی با اشاره به شرایط سخت خشکسالی برای عشایر استان گفت: متأسفانه به علت خشکسالی و گرانی علوفه و فقر مراتع برخی از دامداران و عشایر خراسان جنوبی تصمیم به فروش دام خویش گرفته‌اند.
او افزود: متأسفانه در این بین دلالان نیز به قیمت ناچیز و با شرایط بسیار نامناسب دام را از عشایر می‌خرند که موجب می‌شود عشایر شغل خود را نیز از دست بدهند.
عصمتی‌پور در زمینه ارائه راهکار‌هایی برای تسهیل شرایط موجود بیان‌کرد: با توجه به کمبود علوفه مرتع در خراسان‌جنوبی به علت خشکسالی و همچنین گرانی و کمبود علوفه در بازار، باید پیرامون خرید دام مازاد جامعه عشایری ورود پیدا کنیم.
مدیرکل امور عشایر خراسان جنوبی عنوان کرد: به نظر من عشایر ما باید دام ضعیف و پیر خود را حذف و خوراک در دسترس و موجود را به دام‌های جوان‌تر بدهند تا در ماه‌های آینده با آسیب اقتصادی رو به رو نشوند.
او در خصوص اقدامات انجام شده از سوی این سازمان برای عشایر استان اظهار کرد: ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه ۵ ساله به مبلغ ۱۰۷ میلیارد ریال، آبرسانی سیار آب شرب انسان و دام برای ۶ هزار و ۵۲۰ خانوار عشایری و توزیع ۲۷ هزار و ۲۲۷ تن علوفه و نهاده دامی از اقداماتی است که برای کاهش اثرات خشکسالی در زندگی عشایر است.
سروری سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: منابع تأمین آب ما در خراسان جنوبی منابع آب زیر زمینی، چون چاه و چشمه و قنات است.
او با اشاره به اینکه ما ۱۳ هزار و ۵۹۹ منع آب زیر زمینی در خراسان جنوبی داریم، افزود: از این میان ۲۸ درصد منابع چاه، ۲۱ درصد چشمه و ۵۱ درصد نیز قنات است.
تشکیل قرارگاه آب در خراسان جنوبی
سروری با بیان اینکه به طور طبیعی خشکسالی بر چشمه و قنات به طور مستقیم تأثیر می‌گذارد، اظهار کرد: ما در سال حدود ۹۰۵ میلیون متر مکعب برداشت آب از منابع آب زیرزمینی داریم.
سرپرست شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی گفت: ۷۳ درصد برداشت آب ما از چاه‌ها و ۲۳ درصد از قنوات و چهار درصد هم از چاه‌ها است که ۸۸ درصد در بخش کشاورزی، ۹ درصد در بخش شرب و سه درصد نیز در بخش صنعت و خدمات مصرف می‌شود.
او با تأکید بر اینکه با توجه به مصرف بیشتر آب در بخش کشاورزی باید توجهمان به صرفه‌جویی نیز در این بخش به ویژه در سال‌های خشکسالی بیشتر باشد، اظهار کرد: میزان بارندگی ما در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه در سال قبل حدود ۷۰ درصد و نسبت به متوسط ۶۰ درصد کاهش داشته است.
سروری تصریح کرد: همه این موارد باعث شد که استاندار خراسان جنوبی برای تدبیر بخشی در امر مدیریت آب و تنش‌های ناشی از خشکسالی دستور تشکیل قرارگاه آب را بدهند تا بتوانیم با حداقل مشکلات این سال خشک را پشت سر بگذاریم.
احیا قنوات راهکاری برای مهار کم آبی
محمدیان کارشناس علوم و مهندسی آب با اشاره به مشکلات کم آبی و خشکسالی در خراسان جنوبی گفت: قطعاً برای حل مشکلات آبی، بشر به ناچار در آینده چشم به آب دریا‌ها باید بدوزد، اما آنچه مسلم است اینکه طرح انتقال آب از دریا بسیار پرهزینه بوده و در کوتاه مدت نمی‌توان به آن چشم امید دوخت.
او با بیان اینکه در همین شرایط خشکسالی میانگین هدر رفت آب در خراسان جنوبی بنا بر گفته مسئولان بالاتر از میانگین کشوری است، افزود: تلفات ۳۱ درصدی آب شهری و ۴۲ درصدی در شبکه‌های آب روستایی در استان با شرایط خشکسالی توجیه ندارد و یکی از راهکار‌ها برای کم کردن مشکلات آبی این است که با برنامه‌ریزی و مدیریت این فاصله را کم و راندمان بهره برداری از آب را در استان بالا برد.
محمدیان با اذعان به اینکه اهمیت قطره قطره آب در خراسان جنوبی آنجا مشخص می‌شود که بدانیم آب مورد نیاز در این استان مرزی و کویری از منابع آب‌های زیرزمینی شامل چاه، چشمه و قنات تأمین می‌شود، گفت: احیا کاریز راهکاری برای مهار بحران کم آبی در خراسان جنوبی می‌تواند باشد.
کارشناس علوم و مهندسی آب با اشاره به قدمت بیش از دوهزار ساله قنات‌ها در استان و رتبه دوم خراسان جنوبی در دارا بودن تعداد قنات‌ها در کشور تصریح کرد: در گذشته‌ای نه چندان دور یعنی در حدود ۶۰ سال قبل تقریباً ۱۰۰ درصد آب مورد نیاز این استان در همه بخش‌ها به‌ویژه کشاورزی، شرب، بهداشت فقط از قنوات استحصال می‌شده است.
در حدود ۶۰ سال قبل تقریباً ۱۰۰ درصد آب مورد نیاز این استان در همه بخش‌ها به‌ویژه کشاورزی، شرب، بهداشت فقط از قنوات استحصال می‌شد
او با بیان اینکه، اما از آن زمان به بعد با حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و بروز خشکسالی دراز مدت، آبدهی قنوات و چشمه‌ها به طور متوسط حدود ۶۵ درصد کاهش یافته است، بیان کرد: قنات‌ها به عنوان شاهرگ حیاتی هم‌اکنون نیز می‌توانند نجات بخش استان در شرایط حاد خشکسالی پیش آمده باشند.
محمدیان بیان داشت: بهترین روش برای بهره برداری کم هزینه، دائمی، آسان و ارزان از آب‌های زیرزمینی استفاده از قنات‌هایی است که قدمت چندین هزار ساله دارند و آب بسیاری از روستا‌ها را می‌توانند تأمین کنند.
کارشناس علوم و مهندسی آب با بیان اینکه قنات‌های چند صد ساله استان خشک شده و یا در معرض خشک شدن قرار گرفته است، تصریح کرد: شش هزار و ۲۵۲ رشته قنات در خراسان جنوبی وجود دارد که برنامه‌ریزی برای احیا و مرمت این قنات‌ها می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر حل مشکلات آبی استان به خصوص در روستا‌ها برداشت.
او همچنین معتقد است: باید با تغییر الگوی کشت به سمت کشت محصولات کم آب بر مانند زرشک و زعفران و… پیش رفت و از کشت محصولاتی مانند دانه‌های روغنی، علوفه‌ای و… در استان خودداری شود.
در هر حال کام مردم خراسان‌جنوبی و به ویژه روستاییان مرزنشین تشنه است و بر اساس گفته کارشناسان و صاحب نظران کاهش بارندگی‌ها در سال زراعی جاری در ۴۰ سال گذشته بی سابقه بوده است؛ بنابراین اگر زودتر برای حل این مشکل برنامه‌های کوتاه مدت اجرا نشود مردم در این دیار برای تأمین آب آشامیدن نیز با مشکل مواجه خواهند شد.
منبع: فارس
انتهای پیام/ ر
