باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی - پس از انتخاب پارلمان جدید عراق، مرحله تعیین نخست‌وزیری که دولت آینده را تشکیل می‌دهد آغاز می‌شود؛ مرحله‌ای که در کشوری چنددستگی سیاسی و پیچیدگی‌هایی همراه است که معمولا توافق بر سر نامزد نخست‌وزیری را طولانی می‌کند.

ائتلاف «بازسازی و توسعه» به ریاست محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر فعلی طبق نتایج اولیه‌ای که شب چهارشنبه از سوی کمیسیون عالی مستقل انتخابات اعلام شد، در صدر نتایج انتخابات پارلمانی قرار گرفت.

براساس این نتایج، پیش‌بینی می‌شود ائتلاف السودانی حدود ۴۶ کرسی یا اندکی بیشتر در پارلمان ۳۲۹ عضوی عراق به دست آورد؛ عددی که برای تشکیل دولت کافی نیست، مگر آنکه با سایر ائتلاف‌های سیاسی توافق کند تا بزرگ‌ترین بلوک پارلمانی را تشکیل دهند.

انتظار می‌رود السودانی در راه تصدی دوباره نخست‌وزیری با مخالفت برخی ائتلاف‌های شیعه در چارچوب هماهنگی روبه‌رو شود؛ از جمله ائتلاف «دوله القانون» به ریاست نوری المالکی و «صادقون» به رهبری قیس الخزعلی که مجموعا حدود ۶۰ کرسی به دست آورده‌اند، و شاید احزاب شیعی دیگر نیز با او مخالفت کنند.

در غیاب یک اکثریت مطلق در پارلمان، ممکن است بازیگران اصلی سیاسی هفته‌ها یا حتی ماه‌ها وقت صرف مذاکره برای ساختن یک ائتلاف بزرگ کنند که بتواند نخست‌وزیر آینده را تعیین کند.

اگرچه نتایج شمارش آرا در هر استان منتشر شده، اما هنوز توزیع رسمی کرسی‌ها در کل پارلمان اعلام نشده است.

از اولین انتخابات چندحزبی عراق در سال ۲۰۰۵ تاکنون، همواره نخست‌وزیر از میان شیعیان، رئیس‌جمهور از کرد‌ها و رئیس مجلس از اهل‌سنت انتخاب شده است.

سازوکار تشکیل دولت

در سال‌های گذشته، انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل کابینه پس از انتخابات با پیچیدگی‌های فراوان همراه بوده و اغلب ماه‌ها طول کشیده است.

در پارلمان‌های پیشین، احزاب شیعه که بیشترین کرسی‌ها را داشتند، نهایتا با یکدیگر به توافق‌هایی برای تشکیل دولت دست می‌یافتند؛ توافق‌هایی که معمولا به حذف نامزد‌های قدرتمند پیش از رسیدن به یک گزینه مورد توافق منجر می‌شد.

از سال ۲۰۰۵ تاکنون فقط یک نفر دو دوره نخست‌وزیر بوده است: نوری المالکی (۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴). المالکی همچنان یکی از بازیگران اصلی سیاست عراق است.

سناریو‌های احتمالی اکنون

پس از بیش از یک سال بن‌بست سیاسی ناشی از اختلاف میان جریان صدر و چارچوب هماهنگی، این چارچوب سیاسی که بزرگ‌ترین بلوک پارلمان پیشین را در اختیار داشت، در سال ۲۰۲۲ السودانی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی کرد. در آن زمان السودانی چهره‌ای چندان شناخته‌شده یا محبوب نبود.

با این وجود یک سیاستمدار برجسته ماه گذشته گفت که چارچوب هماهنگی درباره حمایت از السودانی برای دوره دوم اختلاف نظر دارد.

افزایش قدرت السودانی، که سیاستی مبتنی بر حفظ تعادل میان ایران و آمریکا در عراق  اتخاذ کرده، موجب نگرانی بسیاری از احزاب قدرتمند شده است.

السودانی با ادعایی روبه‌رو شده مبنی بر اینکه برخی کارکنان دفترش مسئول شنود تلفنی سیاستمداران برجسته بوده‌اند؛ ادعایی که او آن را «دروغ قرن» توصیف کرده است.

همان‌قدر که ممکن است السودانی موفق به جلب حمایت رقبای شیعی خود برای تشکیل دولت شود، احتمال دارد همین احزاب علیه او متحد شوند.

یک منبع در یکی از احزاب اصلی چارچوب هماهنگی به الجزیره گفت که این چارچوب پیش‌تر توافق کرده صفوف خود را دوباره متحد کند و بزرگ‌ترین بلوک پارلمان را برای انتخاب نخست‌وزیر، رئیس مجلس و معاونانش و رئیس‌جمهور تشکیل دهد.

پس از انتخابات پیشین چه رخ داد؟

در انتخابات ۲۰۱۰، ائتلاف «ایاد علاوی» با ۹۱ کرسی در صدر قرار گرفت و ائتلاف «دوله القانون» به رهبری المالکی با ۸۹ کرسی دوم شد که هیچ یک اکثریت لازم برای تشکیل دولت را نداشتند.

پس از ماه‌ها کشمکش، سران سیاسی توافق کردند المالکی برای دوره دوم به نخست‌وزیری برسد، با وجود اینکه در انتخابات دوم شده بود.

در آخرین انتخابات سال ۲۰۲۱، نخستین جلسه پارلمان حدود سه ماه پس از انتخابات برگزار شد؛ به دلیل تنش‌های ناشی از پیروزی مقتدی صدر با ۷۳ کرسی. صدر پس از درگیری شدید با این احزاب که به خشونت‌های خونین انجامید، از پارلمان استعفا داد.

او بر تشکیل «دولت اکثریت» اصرار داشت؛ در حالی که دیگران زیر چتر «چارچوب هماهنگی» گرد آمده بودند.

منبع: الجزیره