باشگاه خبرنگاران جوان - در یک کلینیک روشن و مدرن در شرق استانبول، مردی خم شده بر فرق سر دیگری. قلم در دست دارد و خطوط نازک و دقیقی روی جمجمه می‌کشد. انگار کلاس نقاشی است، اما بوم این‌جا سر انسانی است.
دکتر مهمت اردوغان (رابطه‌ای با رئیس‌جمهور ترکیه ندارد) مدیر کلینیک Smile Hair در استانبول است؛ مجموعه‌ای شیک و چندطبقه که نرخ موفقیت ۹۰-۹۵ درصدی در پیوند مو را تبلیغ می‌کند. از زمان افتتاح در ۲۰۱۸، سالانه حدود ۵۰۰ بیمار را درمان می‌کنند. بیشترشان خارجی‌اند: فقط یک‌سوم از آمریکا می‌آیند.
ترکیه حالا بیماران را از سراسر جهان جذب می‌کند؛ با هزینه‌های پایین، پکیج‌های سفر کامل و شبکه‌ای رو به رشد از کلینیک‌ها. نتیجه؟ صنعتی پررونق با سود اقتصادی کلان. اما هرچند عمل معمولاً ایمن است اگر جراح ماهر باشد، موفقیت صنعت نگرانی‌هایی درباره ریسک‌ها و نظارت ایجاد کرده.
طبق اعلام انجمن گردشگری سلامت ترکیه، حدود ۱ میلیون نفر در ۲۰۲۲ فقط برای پیوند مو به کشور آمدند و ۲ میلیارد دلار خرج کردند.
در سطح ملی، گردشگری سلامت حتی بیشتر بود: حدود ۲ میلیون گردشگر پزشکی در ۲۰۲۴، که نزدیک به ۳ میلیارد دلار درآمد آورد، طبق داده‌های وزارت بهداشت ترکیه.
در فرودگاه‌های استانبول قدم بزنید، تبلیغات را ببینید، مردانی با خط موهای تازه و لبخند، کلینیک‌هایی که پکیج‌های همه‌چیزتمام با هتل، ترانسفر فرودگاهی، مترجم و حتی گردش شهری وعده می‌دهند.
ریسک‌های پنهان یک زیبایی
هر داستانی با خط موی عالی تمام نمی‌شود. انجمن بین‌المللی جراحی ترمیم مو، نگرانی‌هایی درباره «کلینیک‌های بازار سیاه» مطرح کرده؛ جایی که افراد بدون مجوز عمل‌های ظریف را انجام می‌دهند یا روزی چندین بیمار را پشت سر هم می‌فرستند. انجمن گزارش‌هایی از نتایج فاجعه‌بار – از خط موهای خراب تا عفونت و جای زخم – دریافت کرده است.
گلن جانکوفسکی، روانشناس دانشگاه کالج دوبلین و نویسنده کتاب آتی «برندینگ طاسی»، هشدار می‌دهد ریسک‌های پزشکی فراتر از نتایج فیزیکی است.او می‌گوید « مهم است که فولیکول‌های مو را در یک جلسه بیش از حد برداشت نکنند این روی فشار خون تأثیر می‌گذارد. واقعاً مهم است که افراد آموزش‌دیده پزشکی این کار را بکنند و گاهی این‌طور نیست.»
جانکوفسکی می‌گوید بیماران گاهی بدون رضایت کامل، به داروهایی مثل مینوکسیدیل یا فیناستراید هل داده می‌شوند. «این داروها عوارض جدی دارند. فقط با مشاوره پزشکی مناسب و رضایت آگاهانه باید مصرف شوند.»
وزارت بهداشت ترکیه وعده نظارت سختگیرانه‌تر و بازرسی‌های بیشتر داده، اما منتقدان می‌گویند حجم کلینیک‌ها – تخمین‌ها در استانبول به تنهایی ۵۰۰۰ تا می‌رسد – اجرای قانون را سخت می‌کند.
صنعتی که استانبول را دگرگون کرد
استانبول، با ترکیبی از تاریخ عثمانی و مدرنیته، حالا مقصد جهانی برای «بازسازی اعتمادبه‌نفس» است. بیش از ۷۰ درصد بیماران مردان ۲۵ تا ۴۵ ساله‌اند که طاسی الگوی مردانه را تجربه می‌کنند مشکلی که ۵۰ میلیون آمریکایی را تحت تأثیر قرار داده. ترکیه با نرخ موفقیت بالا (۹۸ درصد در کلینیک‌های معتبر) و پزشکان آموزش‌دیده، به «دیزنی‌لند مو» تبدیل شده است.
اما پشت درخشش، سایه‌هایی هست. در ۲۰۲۳، گزارش‌هایی از ۲۰۰ مورد عفونت پس از عمل در کلینیک‌های غیرمجاز منتشر شد. انجمن جراحان ترکیه خواستار لایحه‌ای برای مجوزهای سختگیرانه شده، اما لابی صنعت – که ۱ درصد GDP ترکیه را تشکیل می‌دهد – مقاومت می‌کند.
در نهایت، صنعت پیوند مو ترکیه نه فقط مو می‌کارد، بلکه سؤالاتی درباره زیبایی، اقتصاد و روانشناسی می‌پراکند. استانبول، شهری که امپراتوری‌ها را دیده، حالا امپراتوری جدیدی می‌سازد از فولیکول‌ها.
منبع: دیروزبان