باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی- گسترش نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در سال‌های اخیر، بخشی از راهبرد ملی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با بحران کمبود برق بوده است. با وجود این، توزیع جغرافیایی این نیروگاه‌ها متوازن نیست.
بر اساس داده‌های وزارت نیرو، ظرفیت منصوبه نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور تا پایان شهریور ۱۴۰۴ به ۲۳۰۰ مگاوات رسیده است.
استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان با اقلیم خشک و زمین‌های هموار، پیشتاز این عرصه‌اند؛ در حالی که سهم لرستان تنها ۸.۶۴ مگاوات‌است، یعنی کمتر از نیم درصد کل ظرفیت کشور.
این عدد نه‌تنها شاخصی از عقب‌ماندگی فنی و سرمایه‌گذاری در استان است، بلکه نمادی از شکاف منطقه‌ای در توسعه انرژی‌های نو در ایران محسوب می‌شود؛ شکافی که اگر مدیریت نشود، در آینده به شکاف اقتصادی و زیست‌محیطی نیز منجر خواهد شد.
مهدی مجیدی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان، خبر از تصمیمی داد که می‌تواند نقطه عطفی در این مسیر باشد:در کمیسیون ماده ۲۱ استان، ۹ ساختگاه جدید نیروگاه خورشیدی تصویب شده و برای آن‌ها ۷۰ هکتار زمین تخصیص یافته است. با اجرای این پروژه‌ها، ۴۳ مگاوات برق به ظرفیت استان اضافه خواهد شد.
این تصمیم، اگرچه عددی کوچک در مقیاس ملی است، اما برای استانی که کل ظرفیت تجدیدپذیرش زیر ۹ مگاوات بوده، افزایشی بیش از پنج‌برابر محسوب می‌شود؛ نشانه‌ای از تغییر نگرش در سیاست‌گذاری انرژی لرستان.
موانع طبیعی یا مدیریتی؟
لرستان با اقلیم کوهستانی و پوشش جنگلی گسترده، از نظر زیست‌محیطی منطقه‌ای حساس است.
مجیدی نیز به همین نکته اشاره می‌کند:محدودیت اراضی و توپوگرافی کوهستانی استان یکی از چالش‌های جدی است. انتظار داریم منابع طبیعی نگاه منعطف‌تری داشته باشند تا بتوانیم در مناطق با کمترین آسیب، نیروگاه احداث کنیم.
اما چالش اصلی نه در زمین، بلکه در ضعف مدیریت و جذب سرمایه است. بسیاری از استان‌های کوهستانی مشابه مانند کرمانشاه یا همدان نیز با همین شرایط، سهم بالاتری در ظرفیت خورشیدی دارند.
در واقع، نبود برنامه جامع برای مکان‌یابی، ضعف در صدور مجوزها، و ناهماهنگی بین دستگاه‌ها باعث شده پتانسیل بالای تابش خورشید در جنوب و شرق لرستان کمتر مورد استفاده قرار گیرد.
به گفته مجیدی، رقابت بین استان‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی آغاز شده است:استان‌هایی با اراضی صاف و بیابانی چندین برابر ما در حال پیشرفت هستند. اگر هماهنگ عمل نکنیم، از این رقابت عقب می‌مانیم.
نیروگاه‌های خورشیدی خانگی؛ نقطه روشن در آمار استان
در کنار پروژه‌های صنعتی، نیروگاه‌های خورشیدی خانگی به تدریج جای خود را در لرستان باز کرده‌اند.
مجیدی اعلام کرددر مجموع ۷۳۲ نیروگاه خورشیدی خانگی در استان نصب شده که ۴.۲ مگاوات برق تولید می‌کنند. از این تعداد، ۲۴۷ مورد توسط کمیته امداد، ۲۳۸ مورد توسط بسیج، ۴۹ مورد بهزیستی، ۱۶ مورد بنیاد برکت و ۱۵۸ مورد توسط خود مردم اجرا شده است.
او افزود:کمیته امداد تاکنون ۱۶۷۰ درخواست برای نیروگاه خانگی داشته که ۴۷۰ مورد به بانک معرفی و ۲۴۷ مورد اجرایی شده است.
این آمار نشان می‌دهد، اگرچه پروژه‌های بزرگ صنعتی کند پیش می‌رود، اما انرژی خورشیدی خانگی در لرستان به الگوی موفقی برای اشتغال و خودکفایی خانوارها تبدیل شده است الگویی که می‌تواند در مناطق روستایی و عشایری گسترش یابد.
نقش بانک‌ها و سرمایه‌گذاران خصوصی؛ حلقه مفقوده توسعه
مجیدی بر نقش نظام بانکی در این مسیر تأکید کرد:بانک‌ها باید موانع پرداخت تسهیلات را رفع کنند. احداث نیروگاه‌های خانگی علاوه بر افزایش تولید برق، منجر به اشتغال‌زایی پایدار خواهد شد.
اما واقعیت این است که نبود تضمین خرید برق و بازگشت کند سرمای باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تمایل خود را برای ورود به این حوزه از دست بدهند. تا زمانی که سیاست‌های حمایتی واقعی و نرخ‌های خرید تضمینی شفاف نباشد، بعید است طرح‌های بزرگ‌مقیاس به سرعت اجرایی شوند.
لرستان در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز در مرحله «شروع» است؛ با سهمی کمتر از یک درصد از ظرفیت ملی.
اما طرح‌های جدید نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران استانی به اهمیت این حوزه پی برده‌اند.
اگر اجرای ۹ ساختگاه جدید با مدیریت منسجم، جذب سرمایه‌گذار و هماهنگی میان دستگاه‌ها همراه شود، لرستان می‌تواند از یک استان مصرف‌کننده انرژی به تولیدکننده انرژی پاک تبدیل شود.
در غیر این صورت، عقب‌ماندگی فعلی در حوزه تجدیدپذیرها، به زودی به عقب‌ماندگی توسعه‌ای و صنعتی منجر خواهد شد.