باشگاه خبرنگاران جوان - بالیقلوچای در کنار ارزش زیست‌محیطی بخشی از حافظه جمعی مردم اردبیل است که فقدان جریان آب در سال‌های گذشته این رودخانه را به محلی برای تجمع رسوب و زباله یا دفع فاضلاب تبدیل کرده بود و در نقاطی از آن بوی نامطبوع ساکنان خیابان‌های اطراف و رهگذران را آزار می‌داد.
از سوی دیگر شرایط جوی موجب تشدید شرایط خشکی رودخانه شد، به طوری که در سال جاری میزان ورودی آب از رودخانه بالیقلو به مخزن سد یامچی به کمتر از ۲۰۰ لیتر در ثانیه رسید، در حالی که در سال‌های گذشته در همین ایام سال بیش از یک‌هزار لیتر در ثانیه آب از رودخانه وارد این سد می‌شد.
بالیقلوچای که در حافظه تاریخی ساکنان اردبیل جایگاهی ویژه دارد، در نتیجه این شرایط در حال تبدیل به عنصری مرده بود که شهرداری به موضوع ورود کرد تا با اجرای طرح‌های تثبیت و بهسازی، بستر این رودخانه را برای جریان‌سازی پایدار در سال‌های آینده آماده کند.
اهمیت موضوع از این رو است که برخی از محله‌های قدیمی شهر در امتداد این رودخانه شکل گرفته و جریان آب آن در گذشته بخش مهمی از حیات اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی مردم را شکل داده است و بر همین اساس خشکیدگی بالیقلوچای در سال‌های گذشته تنها یک مساله زیستی محیطی محسوب نمی‌شود و تخریب آن موجب کم‌رنگ شدن بخشی از هویت تاریخی محله‌های مجاور نیز شده است.
به اذعان کارشناسان امر کاهش بارش‌ها، تغییر‌های اقلیمی، برداشت‌های بی‌رویه آب در زمین‌های بالادست و توسعه بی‌ضابطه شهری موجب شده بود تا در چند سال گذشته به طور تقریبی در بخش شهری رودخانه آبی جاری نباشد؛ موضوعی که بالیقلو را از کارکرد اصلی خود دور کرد.
این رودخانه درون‌شهری که از سال‌های دور به عنوان یکی از شریان‌های طبیعی و قدیمی اردبیل شناخته می‌شد، در حال حاضر چهره‌ای متفاوت از خود نشان می‌دهد؛ چهره‌ای آرام، بی‌صدا و خالی از جریان آب، اما در حال پوست‌اندازی و گذر از روندی عمرانی که به گفته مدیران شهری، می‌تواند این مسیر را به یکی از محور‌های نوین توسعه شهری تبدیل کند.
بالیقلوچای که سال‌ها نماد طراوت بخشی از محله‌های قدیمی اردبیل بود، اکنون با اجرای طرح ساماندهی گسترده در آستانه دگرگونی قرار گرفته که چهره عمومی شهر را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد؛ طرحی که با هدف کنترل تهدید‌های سیلابی، تبدیل رودخانه به محور تنفسی و تفرجی شهر در حال اجرا است.
بهسازی بالیقلو پس از تبدیل به کانون آلودگی
تثبیت دیواره‌ها، اصلاح هندسی مسیر و احداث دیوار‌های حفاظتی از جمله اقدام‌های در دست اجرا در این رودخانه خشک درون‌شهری است؛ هرچند مسئولان شهری می‌گویند که نبود جریان آب مانعی برای ساماندهی نیست و فرصت مناسبی برای اجرای عملیات مهندسی و آماده‌سازی بستر رودخانه برای سال‌های آینده فراهم کرده است.
بی‌شک طرح ساماندهی بالیقلوچای پس از سال‌ها از دل ضرورت زاده شد، چرا که به دلیل خشکیدگی مسیر، رسوب‌گذاری و تجمع زباله از منظر زیبایی‌شناختی و زیست‌محیطی وضعیت مناسبی نداشت و بستر خشک رودخانه را به محل تجمیع زباله و فاضلاب تبدیل کرده بود.
این موضوع علاوه بر تاثیر منفی بر منظر شهری نگرانی‌هایی درباره تبدیل این پهنه به کانون آلودگی و ناپایداری محیطی ایجاد کرده بود، احداث دیواره‌های سنگی، نصب بلوک‌های حفاظتی و اجرای کف‌سازی جدید به پایان رسیده و در نقاطی نیز عملیات سبک‌سازی بستر انتقال تاسیسات و خطوط خدمات شهری انجام شده است.
تغییر چهره محله‌های همجوار با عبور یک رود خاموش و شهروندانی که سال‌ها با شمایل خشک و خاک گرفته رودخانه کنار آمده بودند، امروز شاهد تغییر‌هایی هستند که در نگاه نخست این مسیر قدیمی را به فضایی متفاوت تبدیل کرده است؛ احیای بالیقلو.
بخش‌هایی از دیواره‌های رودخانه که پیش‌تر پر از ترک و فرسایش بود، اکنون با سنگ‌های منظم، پایه‌گذاری‌های جدید و حاشیه‌سازی‌های عمرانی جایگزین شده و دسترسی‌های حاشیه‌ای نیز در حال بازسازی است؛ بالیقلو که از سال‌ها پیش تنها نام رودخانه را یدک می‌کشید، ظاهرش به تدریج در حال تغییر است.
مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا نیز نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از مسیر میانی رودخانه اکنون چهره‌ای منظم‌تر، ایمن‌تر و منظم‌تر دارد و حتی در روز‌های بدون فعالیت عمرانی، شهروندان از پیاده‌رو‌های اطراف آن عبور می‌کنند و این مسیر در حال تبدیل شدن به بخشی از زندگی روزمره شهروندان است.
پیشرفت ۲۵ درصدی طرح ساماندهی
با توجه به مسائل مورد اشاره اجرای ساماندهی به عنوان طرحی ویژه به منظور تبدیل محدوده رودخانه بالیقلو به مکانی تفریحی و در نهایت گردشگری در حال اجرا است، شهردار اردبیل در این زمینه گفت: طرح ساماندهی رودخانه بالیقلو با رویکرد گردشگری در حال انجام است.
محمود صفری با اشاره به اجرای طرح ساماندهی به طول هفت کیلومتر و در چهار بخش اضافه کرد: پروژه مابین تپه نادری و پل عطایی بالای ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در خیابان آب، زرناس و هفت چشمه نیز عملیات اجرایی در حال انجام است.
وی با بیان اینکه پروژه ساماندهی بالیقلو در حال حاضر بیش از ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، گفت: برای این مهم قراردادی به ارزش ۱۰ هزار میلیارد ریال بسته شده که با تعدیل آن، به یک ۱۵ هزار میلیارد ریال تا ۱۶ هزار میلیارد ریال خواهد رسید.
شهردار اردبیل از در نظر گرفته شدن ملاحظات زیست محیطی خبر داد و افزود: با توجه به مساله کمبود آب، طرح بازچرخانی آب نیز در این پروژه مد نظر است و در این راستا نسبت به احداث یک بند ۱۰۰ هزار مترمکعبی در انتهای پروژه در زرناس و لوله‌گذاری در طول مسیر اقدام خواهد شد.
وی در مورد فضای سبز حاشیه بالیقلوچای نیز عنوان کرد: قرار است در حاشیه‌های این رودخانه ۲۹ هکتار پارک و فضای سبز احداث شود که تا کنون پارک اندیشه با پیشرفت فیزیکی نزدیک به ۹۰ درصد به مرحله تکمیل و بهره‌برداری رسیده است.
صفری اظهار کرد: همچنین در این پروژه تفریح‌های آبی و ورزشی نیز مدنظر قرار گرفته و قرار است پس از تکمیل مسیر کامل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به صورت پیوسته به اجرا درآید و امیدواریم که این هفت کیلومتر را در سه سال آینده تحویل مردم اردبیل بدهیم.
هرچند طرح‌های گسترده‌ای شامل ایجاد مسیر‌های دوچرخه‌سواری، تجهیز نورپردازی شبانه، احداث فضا‌های نشیمن، اجرای سازه‌های سبک فرهنگی و کاشت گسترده گیاهان بومی مقاوم به خشکی برای این طرح پیش‌بینی شده است، اما اقدام‌های نو مانند استفاده از المان‌های فرهنگی مرتبط با تاریخ اردبیل همچون سنگ‌نگاره‌های الهام‌گرفته از معماری دوران صفوی می‌تواند جلوه‌ای خاص به بالیقلوچای ببخشد تا ضمن فضایی تفریحی، روایتگر پیشینه پربار دارالارشاد باشد.
منبع: ایرنا