فرزندان دنیا یا فرزندان آخرت؛ انتخابی سرنوشت‌ساز

باشگاه خبرنگاران جوان - یاد آخرت و اندیشه در سرانجام انسان، از بنیادهای تهذیب نفس و اصلاح زندگی است. انسان اگر بداند که دنیا گذرا و محدود است، به جای دل‌بستن به جلوه‌های فریبنده‌ی آن، تلاش می‌کند تا سرمایه‌ی عمر خود را در راهی صرف کند که سود جاودان دارد. فراموشی آخرت همانند گم‌کردن مقصد در سفر، موجب سرگردانی و غفلت از هدف‌های حقیقی می‌شود.

کسی که به یاد آخرت است، کردار و گفتار خویش را بر میزان حق می‌سنجد و به جای رقابت در مال و مقام، به سبقت در ایمان و عمل صالح می‌اندیشد. چنین یادآوری‌ای انسان را از فریب زرق و برق دنیا حفظ کرده، نگاهش را از ظاهر امور به حقیقت و باطن آن پیوند می‌دهد.

دنیا با همه گستردگی و جلوه‌اش، در برابر آخرت چون سایه‌ای در برابر خورشید است. آنچه در دنیا ارزش می‌یابد، تنها به اندازه‌ی پیوندش با رضای الهی و سرای جاوید معنا پیدا می‌کند. وقتی انسان دریابد که دنیا مزرعه‌ی آخرت است، دیگر لذت‌ها و رنج‌های زودگذر او را از مسیر اصلی منحرف نمی‌کنند. چنین نگاهی آرامش می‌آورد، زیرا دل به چیزی بسته نشده که از میان رفتن آن اضطراب‌آور باشد. درک بی‌ارزشی دنیا در برابر آخرت، دعوت به آزادگی و بینایی است؛ آزادگی از بند خواسته‌های زودگذر و بینایی در تشخیص آنچه پایدار و اصیل است.

نقل است وقتی امیر مؤمنان علیه‌السلام پس از پایان جنگ جمل در 12 رجب سال 36 هجری وارد کوفه شدند، مردم به استقبال‌شان آمدند. آن حضرت وارد مسجد جامع شد دو رکعت نماز خواند و سخنرانی طولانی ایراد کرد که بخشی از آن این خطبه است:

«آگاه باشید دنیا به سرعت پشت کرده و از آن جز باقی مانده اندکی از ظرف آبی که آن را خالی کرده باشند، نمانده است.
بهوش باشید که آخرت به سوی ما می آید، دنیا و آخرت، هر یک فرزندانی دارند. بکوشید از فرزندان آخرت باشید، نه دنیا، زیرا در روز قیامت، هر فرزندی به پدر و مادر خویش باز می گردد.
امروز هنگام عمل است نه حسابرسی، و فردا روز حسابرسی است نه عمل.»
أَلَا وَ إِنَّ الدُّنْیَا قَدْ وَلَّتْ حَذَّاءَ فَلَمْ یَبْقَ مِنْهَا إِلَّا صُبَابَةٌ کَصُبَابَةِ الْإِنَاءِ اصْطَبَّهَا صَابُّهَا؛ أَلَا وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ وَ لِکُلٍّ مِنْهُمَا بَنُونَ، فَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا، فَإِنَّ کُلَّ وَلَدٍ سَیُلْحَقُ [بِأُمِّهِ] بِأَبِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، وَ إِنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَلَ.

امام علی علیه‌السلام در آغاز با تعبیر «قد ولّت حذّاء» یعنی «به‌سرعت و شتابان پشت کرده»، دنیا را چون ظرفی می‌دانند که جز اندکی از ته‌مانده‌ی آن باقی نمانده است. اشاره‌ای است به کوتاهی عمر دنیا و بی‌دوامی نعمت‌های مادی. امام می‌فرماید دنیا رو به پایان است و هرچه از آن می‌بینیم، همان اندک باقیمانده‌ای است که ظرف روزگار هنوز نگاه داشته است. این تشبیه انسان را بیدار می‌کند که خوشی‌های دنیا همچون قطره‌ای پس از باران‌اند، نه دریایی بی‌پایان.

در برابر آن، آخرت در حال نزدیک شدن و ورود است. دنیا پشت کرده و آخرت پیش می‌آید؛ دو مسیر متضاد با دو گروه پیرو. امام با واژه‌ی استعاری «ابناء» یعنی «فرزندان» یادآور می‌شود که انسان‌ها یا فرزند دنیا هستند یا فرزند آخرت؛ یعنی دل و اندیشه‌ی آنان به یکی از این دو تعلق دارد. فرزند دنیا در هوای لذّت و نفع زودگذر می‌زید، اما فرزند آخرت هدف و محور زندگی‌اش را بر رضای خدا و بقاء جاوید استوار می‌کند. دستور امام روشن است: انتخاب کنید که به کدام مادر تعلق دارید، زیرا پیوند قلبی با آخرت مسیر نجات را رقم می‌زند.

در فراز آخر، امام قانونِ بازگشتِ انسان‌ها به منشأ محبت و دلبستگی‌شان را بیان می‌کند. هر انسانی در قیامت با آن چیزی محشور می‌شود که در دنیا آن را دوست می‌داشت و برایش زندگی می‌کرد؛ اهل دنیا با دنیا، و اهل آخرت با آخرت. پس نه تنها اندیشه، بلکه جهتِ قلب تعیین‌کننده‌ی سرنوشت است. پایان سخن امام هشدار است: «إِنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَلَ» یعنی امروز فرصتی برای عمل است، نه حساب‌رسی؛ اما فردا (قیامت) فقط حساب است و دیگر مجالی برای کار نیست. این جمله، خلاصه‌ی حکمت زندگی مؤمن است: بهره‌گیری از امروز برای ساختن فردایی که بازگشتی ندارد.

منبع: خبر آنلاین