خرید بلیط هواپیما همیشه با یک نگرانی همراه است: اگر برنامه‌مان تغییر کند چه می‌شود؟ آیا پولمان برمی‌گردد یا بخش زیادی از آن می‌سوزد؟ پاسخ این سؤال به نوع بلیط، زمان کنسلی، شرکت هواپیمایی و مسیری که انتخاب کرده‌اید بستگی دارد. استرداد بلیط هواپیما یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که مسافران هنگام خرید بلیط با آن مواجه می‌شوند. قوانین استرداد بسته به نوع بلیط (سیستمی یا چارتر)، کلاس پروازی، شرکت هواپیمایی، مسیر داخلی یا خارجی و زمان انصراف متفاوت است. در ادامه تمام قوانین روز استرداد بلیط‌های داخلی و خارجی را توضیح می‌دهیم تا دقیقاً بدانید در هر شرایطی چه مقدار از پولتان برمی‌گردد.
بلیط‌ها از نظر استرداد به سه دسته مهم تقسیم می‌شوند:
در ایران دو نوع بلیط اصلی داریم: سیستمی و چارتر. تفاوت این دو در بحث استرداد بسیار زیاد است.
بلیط‌های سیستمی مستقیماً از شرکت‌های هواپیمایی مثل ایران ایر، ماهان، آسمان، زاگرس، کاسپین و… صادر می‌شوند و قوانین یکسانی دارند که سازمان هواپیمایی کشوری تعیین کرده است. این قوانین از سال ۱۴۰۳ تا پایان ۱۴۰۴ تغییری نکرده و به این شکل است:
اگر بلیط سیستمی داخلی را کنسل کنید، جریمه بر اساس زمان باقی‌مانده تا پرواز محاسبه می‌شود. هرچه دیرتر اقدام کنید، جریمه بیشتر می‌شود. تا ۲۴ ساعت قبل از پرواز فقط ۱۰ درصد قیمت پایه بلیط کسر می‌شود. از ۲۴ ساعت تا ۳ ساعت قبل، جریمه به ۳۰ درصد می‌رسد. اگر بین ۳ ساعت تا ۳۰ دقیقه قبل از پرواز کنسل کنید، نصف مبلغ بلیط را از دست می‌دهید و اگر کمتر از نیم ساعت مانده باشد یا اصلاً سراغ پرواز نروید، ۶۰ درصد جریمه می‌شوید.
خوشبختانه مالیات و عوارض فرودگاهی (حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کل مبلغ) همیشه کامل برگردانده می‌شود. برای کودکان ۲ تا ۱۲ سال و نوزادان زیر ۲ سال معمولاً جریمه ۵۰ درصد کمتر محاسبه می‌شود.
بلیط چارتر داستان متفاوتی دارد. این بلیط‌ها را آژانس‌ها یا شرکت‌های چارترکننده به‌صورت عمده از هواپیمایی می‌خرند و قوانین استرداد را خودشان تعیین می‌کنند. متاسفانه هیچ قانون واحدی وجود ندارد و هر چارترکننده سیاست خودش را دارد. در مسیرهای پرطرفداری مثل کیش، قشم و چابهار معمولاً تا ۷۲ ساعت قبل ۵۰ تا ۶۰ درصد جریمه می‌گیرند، از ۷۲ تا ۲۴ ساعت قبل جریمه به ۷۰ تا ۸۰ درصد می‌رسد و کمتر از ۲۴ ساعت تقریباً هیچ پولی برنمی‌گردد.
در ایام پیک مسافرت یعنی نوروز و تابستان، بیشتر چارترکننده‌های کیش و قشم بلیط را کاملاً غیرقابل استرداد می‌کنند. بنابراین اگر احتمال تغییر برنامه دارید، حتماً قبل از خرید از آژانس بپرسید و جواب را مکتوب یا اسکرین‌شات بگیرید.
در پروازهای خارجی، مهم‌ترین عامل در استرداد، کلاس نرخی بلیط است که با یک حرف لاتین (مثل Y، B، L، T، K) مشخص می‌شود. هرچه بلیط ارزان‌تر باشد، معمولاً جریمه یا عدم استرداد بیشتری دارد.
کلاس‌های گران‌تر مثل فرست کلاس (F، A) و بیزنس کلاس (J، C، D) تقریباً همیشه قابل استرداد هستند و جریمه‌شان صفر تا حداکثر ۳۰۰ دلار یا یورو است. کلاس‌های اکونومی فلکسیبل (Y، B، H) هم قابل استردادند و جریمه‌شان بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار است. اما کلاس‌های ارزان و پروموشنال (T، S، K، L، O، Q) که بیشتر مسافران ایرانی انتخاب می‌کنند، یا کاملاً غیرقابل استرداد هستند یا جریمه بسیار سنگینی (۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار) دارند و در صورت نو شو معمولاً کل مبلغ را از دست می‌دهید.
ترکیش، امارات و قطر که سه ایرلاین پرطرفدار برای ایرانی‌ها هستند، در کلاس‌های Saver و Lite معمولاً ۲۰۰ تا ۴۰۰ دلار جریمه می‌گیرند. لوفت‌هانزا و شرکت‌های اروپایی در کلاس Economy Light کلاً بلیط را غیرقابل استرداد می‌کنند. شرکت‌های لوکاست مثل فلای‌دبی، ایرعربیا و سلام‌ایر هم تقریباً همیشه ۱۰۰ درصد مبلغ را نگه می‌دارند.
بلیط سیستمی داخلی معمولاً ظرف ۲۴ تا ۷۲ ساعت به حساب برمی‌گردد. بلیط چارتر داخلی ممکن است ۷ تا ۴۵ روز طول بکشد چون چارترکننده باید با هواپیمایی تسویه کند. در پروازهای خارجی اگر مستقیم از سایت ایرلاین خریده باشید، بین ۳۰ تا ۹۰ روز طول می‌کشد و اگر از آژانس ایرانی خریده باشید، به‌خاطر تبدیل ارز و تسویه بین‌المللی گاهی تا ۱۲۰ روز هم می‌رسد.
در چند حالت خاص می‌توانید کل پولتان را (منهای کارمزد ناچیز آژانس) پس بگیرید:
اگر می‌خواهید بلیط خود را استرداد کنید و بدون مشکل بتوانید وجه خود را بازگردانید، توصیه می‌کنیم به نکات زیر حتما توجه کنید:
کلام آخر
استرداد بلیط هواپیما کاملاً قابل مدیریت است اگر از ابتدا نوع بلیط و قوانین آن را دقیق بدانید. بلیط‌های خیلی ارزان تقریباً همیشه غیرقابل استرداد یا با جریمه ۸۰–۱۰۰٪ هستند. با خرید بلیط سیستمی، انتخاب کلاس نرخی مناسب، خرید بیمه کنسلی و نگهداری مدارک پزشکی/فوت در موارد خاص، می‌توانید ضرر مالی را به حداقل برسانید یا حتی صفر کنید. دانستن دقیق قوانین کنسلی بلیط باعث می‌شود دیگر با خرید بلیط ارزان، خودتان را در موقعیت ضرر حتمی قرار ندهید و همیشه گزینه‌ای داشته باشید که در بدترین شرایط هم بخش زیادی از پولتان برگردد.