عفـو نتانیاهو: آتش زیر خاکستر خیابان‌ها

باشگاه خبرنگاران جوان؛ سمیه خلیلی - درخواست رسمی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور، برای عفو ریاست‌جمهوری، صرفاً یک اقدام حقوقی معمول نیست، بلکه یک مانور سیاسی عمیقاً حساب‌شده در میانه بحران‌های داخلی و در آستانه یک سال انتخاباتی حیاتی است. تحلیلگران بر این باورند که این حرکت، بیش از آنکه بر کسب واقعی عفو متمرکز باشد (زیرا شانس موفقیت آن بسیار پایین است)، تلاشی هوشمندانه برای انحراف کانون توجه عمومی از مسائل سیاسی داغ و ناخوشایند به سمت یک مناقشه حقوقی-اخلاقی است که می‌تواند در نهایت به نفع کمپین نتانیاهو تمام شود. این اقدام، ریسک افزایش بی‌سابقه تنش‌های اجتماعی و سیاسی را در پی دارد.

تغییر کانون توجه از سربازی به منافع شخصی

استراتژی نتانیاهو در ارسال درخواست عفو، در وهله اول، به عنوان یک تاکتیک سیاسی برای جابجایی دغدغه‌های عمومی دیده می‌شود. طی ماه‌های اخیر، دولت نتانیاهو زیر فشار شدید سیاسی و اجتماعی ناشی از لایحه بحث‌برانگیز معافیت سربازی برای یهودیان حریدی (ارتدوکس افراطی) قرار گرفته بود. این لایحه، به دلیل مغایرت با اصل «برابری در بار خدمت» و نگرانی‌ها در مورد آمادگی نظامی این رژیم، به یک نقطه ضعف عمده و چالشی سیاسی برای نتانیاهو تبدیل شده بود که می‌توانست ائتلاف او را در آستانه فروپاشی قرار دهد. با مطرح کردن درخواست عفو، نتانیاهو موفق شد به صورت ناگهانی گفتمان عمومی را مختل کند. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، و بحث‌های پارلمانی بلافاصله از تمرکز بر معافیت سربازی و سایر سیاست‌های جنجالی دولت به سمت موضوع حقوقی و شخصی‌تر عفو نخست‌وزیر تغییر جهت دادند. این تغییر، نه تنها برای دولت زمان خرید، بلکه توانست روایت سیاسی را از یک موضوع منافع ملی (سربازی) به یک موضوع منافع شخصی/قانونی (عفو) تغییر دهد. در زمین بازی هواداران وفادار و مخالفان قسم‌خورده، مدیریت این بحث برای او ساده‌تر است، زیرا می‌تواند آن را به عنوان مبارزه فردی خود علیه یک نظام ناعادلانه تصویر کند.

بهره‌برداری از نتیجه عفو در کارزار انتخاباتی

تحلیلگران سیاسی این اقدام نتانیاهو را به عنوان یک استراتژی «برد-برد» در سال انتخابات تلقی می‌کنند، صرف نظر از اینکه رئیس‌جمهور هرتزوگ با عفو موافقت کند یا خیر. نتانیاهو به خوبی آگاه است که شانس اعطای عفو، با توجه به حساسیت‌های سیاسی و سابقه پرونده‌های حقوقی او، بسیار پایین است. با این حال، حتی رد شدن درخواست نیز برای کمپین انتخاباتی او یک ابزار قدرتمند خواهد بود. اگر هرتزوگ عفو را تأیید کند، این یک دستاورد بزرگ حقوقی برای نتانیاهو است و تمام اتهامات علیه او خنثی شده و او به عنوان فردی که "توطئه دشمنانش" را باطل کرده است، وارد کارزار انتخاباتی می‌شود. اما اگر هرتزوگ درخواست را رد کند، نتانیاهو بلافاصله از این شکست حقوقی به نفع روایت سیاسی خود استفاده خواهد کرد. او می‌تواند ادعا کند که اتهامات علیه او از ابتدا بی‌اساس و محصول یک پرونده‌سازی سیاسی بوده است. این رد، روایت قربانی بودن نتانیاهو را تقویت کرده و توجه عمومی را از عملکرد ضعیف دولت یا موضوعات حساس معافیت و قضایی منحرف می‌کند و مستقیماً به سمت "مبارزه او علیه دشمنان داخلی" می‌برد. بنابراین، شکست حقوقی به سرمایه‌ای سیاسی برای بسیج پایگاه رأی او و متحد کردن هواداران لیکود تبدیل می‌شود.

خطر انفجار اعتراضات در صورت پذیرش عفو

بزرگ‌ترین خطر این قمار، پیامد‌های اجتماعی و امنیتی آن است، به ویژه در صورت پذیرش عفو توسط رئیس‌جمهور. جامعه اسرائیل، از زمان شروع بحران اصلاحات قضایی، به شدت دو قطبی شده و آماده واکنش‌های شدید است. این اقدام نتانیاهو، بار فشار را به طور مستقیم به دوش رئیس‌جمهور اسحاق هرتزوگ انداخته است. اگر هرتزوگ عفو را تأیید کند، این اقدام به سرعت به عنوان "تطهیر فساد سیاسی" توسط نهاد ریاست‌جمهوری تلقی خواهد شد و می‌تواند فوران خشم عمومی را به دنبال داشته باشد. تحلیلگران هشدار می‌دهند که در صورت تأیید عفو، اسرائیل می‌تواند شاهد اعتراضاتی حتی بزرگتر و گسترده‌تر از تظاهراتی باشد که در اوج بحران اصلاحات قضایی را فرا گرفت. معافیت از محاکمه در جرائم فساد برای بالاترین مقام اجرایی، مشروعیت کل سیستم قضایی و سیاسی را زیر سؤال می‌برد و خطر بالاتری از درگیری‌های خشونت‌آمیز میان گروه‌های معترض و حامیان نتانیاهو را به همراه دارد. در نهایت، درخواست عفو نتانیاهو، صرف‌نظر از نتیجه حقوقی، صحنه سیاسی اسرائیل را برای انتخاباتی بسیار تلخ و دو قطبی آماده می‌کند و نشان می‌دهد که نخست‌وزیر، با هدف حفظ قدرت، حاضر است از حساس‌ترین و پرریسک‌ترین کارت خود استفاده کند، هرچند هزینه آن می‌تواند بر ثبات اجتماعی و نهاد‌های ملی سنگینی کند.