باشگاه خبرنگاران جوان؛محبوبه کباری- رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران، در روز نخست دومین همایش ملی رمزآتی با بیان اینکه معاملات مالی رمزارزها آغازگر موجی جدید در بازارهای جهانی بوده است، گفت:«بعد از شروع معاملات مالی و وقفهای که ایجاد شد، اتریوم خواب اصلی بازارهای مالی گذاشت و پس از آن شاهد توکنسازی اوراق بهادار و داراییها بودیم. انافتیها هم وارد بازارهای مالی شدند و ۲۴ ساعته معامله شدند؛ داراییهایی با سرعت بالای تسویه، بدون تمرکز و حتی خالقان ناشناخته.»
او افزود:«این ویژگیها نشان میدهد کلاس جدیدی از داراییها وارد بازارهای مالی شده و رشد خیرهکنندهای داشتهاند.»
کیانی با اشاره به اینکه ارزش بازار رمزارزها در نوامبر ۲۰۲۲ به رقم بیسابقهای رسیده بود، گفت:«بازار یک میلیارد دلاری رمز ارزها در چند سال به حدود580 برابر افزایش یافت ،اکنون نزدیک ۶۰ درصد ارزش این بازار در اختیار بیتکوین است و اتریوم حدود ۱۲ درصد بازار را در دست دارد.»
او توضیح داد: «اگر ارزش بازار رمزارزها را با بورسهای اوراق بهادار مقایسه کنیم، در سال ۲۰۱۵ ارزش بورسها ۷۰ تریلیون دلار بود و امروز به ۱۴۸ تریلیون دلار رسیده است. رشد بورسها دو برابری بوده، اما بازار رمزارزها رشد ۵۸۰ برابری را رقم زده و نمیتوان آن را نادیده گرفت.»
مدیر تحقیق و توسعه بورس با اشاره به اینکه بورسهای جهانی احساس کردند از رقابت عقب ماندهاند، گفت: «بورسها در برابر یک موتور سوار جسور قرار گرفتند و دو انتخاب داشتند: یا داراییها را توکن کنند یا محصولات جدید مبتنی بر رمزارز طراحی کنند.در ابتدا بورسها به توکنسازی خوشبین بودند. مدیرعاملان مطرح جهان اعلام میکردند که در آینده تمام اوراق بهادار توکن خواهند شد.
کیانی گفت: در اولین گام، توکنهای مصنوعی و نظیر به وجود آمدند. این توکنها پشتوانهشان رمزارزهایی بود که در همان بستر ایجاد شده بودند. سهام شرکتهایی مثل اپل و آمازون در این قالب توکن شدند، اما این فرایند چندان موفق نبود و در آگوست ۲۰۲۲ متوقف شد.
او با اشاره به فشارهای آمریکا و چالشهای نظارتی افزود: ارتباط توکنها با دلار قطع شد و پروژهها متوقف شدند. گام بعدی، توکنسازی مبتنی بر دارایی واقعی بود؛ یعنی خود سهام و اوراق.اما نهادهای ناظر نگران بودند که توکنها باعث سوءتفاهم سرمایهگذاران شوند، چون حقوق سهامدار مانند حق رأی یا حق تقدم لزوماً در توکنها وجود ندارد.»
او توضیح داد: در دنیا اکنون ۱۶ و ۲۶ توکن مبتنی بر سهام وجود دارد و طلا و نقره نیز توکن شدهاند. ارزش کل توکنهای معاملهشده حدود ۳.۵ میلیارد دلار است که سه میلیارد دلار آن مربوط به طلاست؛ بنابراین سهم توکنهای اوراق بهادار چندان زیاد نیست.برخی بورسها به دلیل کاهش نقدشوندگی و پخش شدن معاملات میان پلتفرمها، رسماً از نهادهای ناظر خواستهاند جلوی این روند گرفته شود.
او با اشاره به تاریخچه ورود رمزارز به بازارهای رسمی گفت: در سال ۲۰۱۷ قراردادهای آتی بیتکوین در شیکاگو راهاندازی شد. سپس صندوقهای مبتنی بر بیتکوین در بورس تورنتو و دیگر کشورها ایجاد شدند.در ژانویه ۲۰۲۴ کمیسیون بورس آمریکا اجازه راهاندازی صندوقهای اسپات بیتکوین را صادر کرد و همان روز ۱۱ صندوق در بورس نیویورک آغاز به کار کردند.
او گفت: سوئیس یکی از فعالترین کشورها در این حوزه است؛ با نزدیک به ۲۰۰ صندوق سرمایهگذاری و ۵۰۰ ابزار مبتنی بر سرمایهگذاری بورسی در بیتکوین سادهتر است. خرید مستقیم نیاز به ولت و زیرساخت خاص دارد، اما صندوقها این پیچیدگی را حذف میکنند و سرمایهگذار از اعتبار کارگزاران استفاده میکند.در بسیاری از بورسها صندوقهای کالایی و اوراق مبتنی بر کالا هم معامله میشوند؛ بنابراین صندوق رمزارز یک مفهوم جدید نیست.
کیانی با اشاره به نبود آمار رسمی گفت: تخمین زده میشود سه میلیون نفر در ایران سرمایهگذاری فعال دارند و ۲۲ میلیون نفر حداقل یک بار در بازار رمزارز معامله کردهاند.ترکیب سنی بسیار متنوع است؛ از زیر ۲۰ سال تا بالای ۵۰ سال. ورود سرمایهگذاران جدید نیز متوقف نشده و همچنان ادامه دارد.
کیانی افزود: پلتفرمها خدمات گستردهای ارائه میکنند؛ از انواع سفارشها گرفته تا معاملات نقره، رباتهای معاملاتی، وامدهی و حتی خرید کالا با اعتبار.بازار سرمایه ایران نیز در برابر این روند جهانی نمیتواند بیتفاوت باشد. همانطور که بورسهای جهان واکنش نشان دادهاند، بورس تهران هم باید برای ورود ابزارهای رمزارزی آماده شود.
کیانی افزود: قانون مالیات داراییها، رمزداراییها را به رسمیت شناخته و این قانون با تأیید مجلس و شورای نگهبان، نشان میدهد که داراییهای رمزی اکنون جایگاه رسمی پیدا کردهاند.با راهاندازی صندوقهای رمزارز، بورس ایران میتواند ابزارهای جدید سرمایهگذاری ارائه کند و تنوع بیشتری برای سرمایهگذاران فراهم سازد.
پاشنه آشیل صندوقهای رمزارز در بازار سرمایه، نهاد امین است
در ادامه این برنامه محمود گودرزی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران، در پنل ویژه «تنظیمگری هوشمند در اقتصاد دیجیتال» همایش رمزآتی، با بیان اینکه «خیلی علاقه دارم صحبت با یک شوخی شروع شود»، گفت یک سال است در تهران موضوع ورود صندوقهای رمزارز به بازار سرمایه بهطور جدی دنبال میشود.
او افزود : مردم ایران برخلاف برخی تصورها «علاقه عجیبی» به سرمایهگذاری دارند، اما بسیاری از آنان تمایلی به درگیر شدن با «موضوعات فنی پیچیده و امنیتی حوزه معاملات رمزارزی» ندارند. به گفته وی، همین موضوع نشان میدهد نخستین نیاز بازار، «تغییر کانسپت سنتی پاسخگویی به ذائقه سرمایهگذاران» است.
گودرزی گفت: «سرمایهگذاران میانسال بهخصوص علاقه ندارند که درگیر جزئیات فنی این حوزه شوند. بنابراین اگر اقتصاد ایران بتواند این کلاس دارایی را تبدیل به اوراق بهادار کند و امکان توصیف و پذیرش آن را در بازار رسمی فراهم کند، عملکرد بهتری در سبد سرمایهگذاری کسب خواهیم کرد.»
مدیرعامل بورس تهران با اشاره به اینکه «نمادهای مالی فعلی عملکرد مطلوبی نداشتهاند» تصریح کرد: «اگر کلاس دارایی رمزارز در سبد سرمایهگذاری ما بود، شاید عملکرد بسیار بهتری ثبت میشد. نهادهای مالی ما اکنون دستشان خالی است و نمیتوانند این ابزار را ارائه دهند.»
او گفت طی چند ماه گذشته باب این گفتگو با سازمان بورس باز شده و «یک نامه رسمی به بورس تهران ارسال شده تا مسئول راهاندازی صندوقهای رمز در بازار سرمایه باشد». وی افزود: «با ارادهای که در سازمان بورس، وزارت اقتصاد و حاکمیت اقتصادی ایران وجود دارد، انشاءالله به زودی شاهد ایجاد این صندوقها خواهیم بود.»
گودرزی با اشاره به اینکه «حکمرانی در این حوزه با فاصله معناداری از واقعیتهای بازار مواجه است» گفت: «در تهران بهطور تخصصی به کلاسهای دارایی پرداختهایم؛ از صندوقهای طلا گرفته تا صندوقهایی که باید امکان فروش طلا یا رمزارز را فراهم کنند.»
وی با بیان اینکه «راهاندازی این صندوقها نیازمند اتصال حلقههای زنجیره ارکان بازار است» توضیح داد: «از مدیر صندوق، حسابرس و متولی گرفته تا پلتفرمهای رمزارزی باید در یک ساختار هماهنگ عمل کنند. هدف اصلی ما این است که هیچکدام از ذینفعان حذف نشوند.»
گودرزی با اشاره به اینکه «پاشنه آشیل صندوقهای رمزارز در بازار سرمایه، نهاد امین (کاستودی) است» گفت: «بانک مرکزی در دستورالعمل اخیر فقط اشارهای کلی به نهاد امین کرده و توضیح نداده این نهاد چه ساختاری باید داشته باشد یا چگونه با آن برخورد شود.»
او افزود: «برای حل این مسئله دو رویکرد مطرح شد؛ نخست اینکه نهادهای مالی خودشان نقش نهاد امین را ایفا کنند، مشابه برخی ساختارهای بینالمللی. دوم اینکه راهحل فناورانه و قراردادی تعریف شود تا چند پلتفرم شناختهشده نقش نگهدارنده دارایی را برعهده گیرند.»
مدیرعامل بورس تهران با اشاره به جلسات متعدد گفت: «جمعبندی ما این بود که از منظر قراردادی وارد شویم. یعنی بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد داراییها در کیف پول سرد نگهداری شود و تنها حدود پنج درصد در کیف پول گرم باشد. این ساختار بسیاری از نگرانیهای امنیتی و نظارتی را کاهش میدهد.»
گودرزی با بیان اینکه «اگر قرار باشد گواهی سپرده بیتکوین صادر شود، ریسک امنیتی شدیدی به مدیران صندوق منتقل خواهد شد»، گفت: «در دنیا مدل پذیرفتهشده این است که پلتفرمها تأمینکننده دارایی باشند و صندوقها از طریق قرارداد با آنها معاملات را انجام دهند.»
وی افزود: «بیش از ۲۰ کشور و ۲۶ بورس دنیا صندوقهای رمزارزی فعال دارند و حتی بورس آستانه نیز این مسیر را آغاز کرده است. عجیب است که بازار سرمایه ما با وجود ظرفیت بالا، با تأخیر وارد این حوزه شده است.»
او با اشاره به اینکه «پلتفرمها ذینفع اساسی بازار رمزارز هستند» گفت: «مدیران صندوقها، شرکتهای تأمین سرمایه و فعالان معاملاتی در قالب قرارداد با پلتفرمها وارد تعامل میشوند تا بیتکوین یا سایر داراییها را تأمین کنند.»
گودرزی توضیح داد: «اما رویههای معاملاتی، شفافیت، قیمتگذاری و نظارت باید طبق سازوکارهای از پیش تعیینشده توسط متولی صندوق و سایر ارکان، مانند حسابرس و کاستودین، انجام شود.»
وی تأکید کرد: «این مدل با بازطراحی و بازتعریف قابل اجرا است و جلسات مفصلی با متخصصان کریپتو برگزار کردهایم. از فعالان حوزه دعوت میکنیم که ایدههای خود را ارائه دهند.»
گودرزی با اشاره به اینکه «اگر قرار است بازار سرمایه نقش مؤثری در نظام تأمین مالی اقتصاد ایران ایفا کند، باید به دغدغههای فعالان پاسخ دهد» گفت: «برای ارائه مجوزها از طریق بانک مرکزی تلاش میکنیم تا این مدلها تا حد ممکن قابل اجرا شود.»
او افزود: «با وجود اینکه باید جسورانه قدم برداریم، احتیاط عاقلانه و مسئولیتپذیری در بازار سرمایه ضروری است. امیدواریم مانند بورسهای دنیا، شاهد فعال شدن صندوقهای رمزارزی در ایران باشیم و این امر موجب تعالی بازار شود.»