باشگاه خبرنگاران جوان - استرس روی تمام اعضای بدن اثر میگذارد، اما هر کسی یک نقطه ضعف دارد. این مطلب را بخوانید تا مچ استرس را بگیرید و ببینید بیشتر به کدام بخش از بدن شما حمله میکند.
عضلات و استخوانها: چرا شانههایتان سنگین میشود؟
وقتی استرس دارید، عضلات بدن مثل یک گارد دفاعی به طور غریزی منقبض میشوند تا از شما محافظت کنند. در استرسهای ناگهانی، این سفت شدن ماهیچهها زودگذر است و بعد از آرامش، عضلات هم نفس راحتی میکشند و شل میشوند. اما در استرسهای طولانی، عضلات در همان وضعیت دفاعی و سفت باقی میمانند. همین موضوع باعث میشود دچار سردردهای تنشی، میگرن و دردهای مزمن در ناحیه گردن و شانهها شوید.
همچنین دردهای کمر و دست در افرادی که استرس شغلی دارند بسیار رایج است. جالب است بدانید خیلی وقتها درد از یک آسیب قدیمی شروع میشود، اما این نوع واکنش شماست که تعیین میکند درد خوب شود یا ماندگار و مزمن. نکته مهم اینجاست که بسیاری از افراد به دلیل ترس از تشدید درد، از هرگونه فعالیت بدنی خودداری میکنند و صرفاً به درمانهای فیزیکی (مثل دارو یا ماساژ) متکی میشوند؛ در حالی که این «بیتحرکیِ ناشی از ترس»، روند بهبود را کندتر میکند. برخلاف تصور، تحرکِ حسابشده و ورزشهای ملایم، با خارج کردن بدن از وضعیت انقباضی، قفل عضلات را باز کرده و سریعتر از داروهای مسکن به کاهش دردهای مزمن کمک میکند.
سیستم تنفسی: وقتی نفستان بند میآید
استرس و احساسات شدید باعث میشود نفستان بند بیاید یا تندتند نفس بکشید، چون راههای هوایی تنگ میشوند. برای یک فرد سالم، این موضوع شاید فقط یک حس ناخوشایند باشد، اما برای کسانی که آسم یا بیماریهای ریوی مثل COPD دارند، استرس میتواند اوضاع را خطرناک کند و باعث حملات تنفسی شود.
همچنین، تندتند نفس کشیدن (هیپرونتیلاسیون) ناشی از استرس، میتواند در افراد مستعد باعث حملات پانیک شود. یاد گرفتن تکنیکهای آرامسازی و تنفس کنترلشده با کمک یک روانشناس، راه نجات خوبی در این لحظات است.
قلب و رگها: فشار روی پمپ بدن
قلب و رگها وظیفه دارند اکسیژن و غذا را به همه جای بدن برسانند. در استرسهای لحظهای، هورمونهایی مثل آدرنالین و کورتیزول وارد خون میشوند، ضربان قلب را بالا میبرند و رگها را گشاد میکنند تا خون بیشتری به عضلات برسد.
اما اگر این وضعیت همیشگی شود، قلب خسته میشود. استرس مزمن ریسک فشار خون بالا، حمله قلبی و سکته مغزی را بالا میبرد و باعث التهاب در رگهای اصلی قلب میشود. همچنین جالب است بدانید که استروژن در زنان مثل یک سپر محافظ در برابر استرسهای قلبی عمل میکند، اما بعد از یائسگی که سطح این هورمون افت میکند، این سپر بیولوژیک از بین میرود و خطر برای زنان بیشتر میشود.
هورمونها و غدد: آژیر خطر بدن
بدن شما یک مرکز فرماندهی به نام محور هیپوتالاموس هیپوفیز آدرنال (HPA) دارد که پاسخ به استرس را مدیریت میکند. وقتی با چالشی روبرو میشوید، مغز به غدد فوقکلیوی دستور میدهد تا کورتیزول ترشح کنند. کورتیزول مثل آژیر خطر، قند خون را بالا میبرد تا سوخت کافی برای فرار یا مقابله داشته باشید. در حالت عادی این هورمون برای تنظیم ایمنی و کاهش التهاب عالی است، اما استرسِ مدام، این سیستم را از تنظیم خارج میکند. نتیجهاش میشود مشکلاتی مثل خستگی همیشگی، دیابت، چاقی، افسردگی و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن.
سیستم گوارشی: رابطه مغز و شکم
استرس و احساسات شدید باعث میشود نفستان بند بیاید یا تندتند نفس بکشید، چون راههای هوایی تنگ میشوند. برای یک فرد سالم، این موضوع شاید فقط یک حس ناخوشایند باشد، اما برای کسانی که آسم یا بیماریهای ریوی مثل COPD دارند، استرس میتواند اوضاع را خطرناک کندروده ما با شبکهای از اعصاب مستقیماً به مغز وصل است. استرس این ارتباط را خراب میکند و حتی باکتریهای مفید روده را تغییر میدهد که روی اخلاق و روحیهمان هم اثر میگذارد.
مری: وقتی استرس دارید، یا اشتهایتان کور میشود یا برعکس، شروع به پرخوری عصبی میکنید. این موضوع باعث سوزش سر دل یا برگشت اسید معده میشود. گاهی استرس شدید باعث گرفتگیهای دردناک در مری میشود که آدم خیال میکند سکته قلبی کرده است!
معده: استرس باعث تهوع، نفخ و دردهای معده میشود. یادتان باشد استرس خودش باعث زخم معده نمیشود (زخم معده کار باکتریهاست)، اما میتواند درد زخم را صدبرابر آزاردهندهتر کند.
رودهها: استرس سرعت حرکت غذا را به هم میزند؛ یعنی یا دچار اسهال میشوید یا یبوست. همچنین میتواند باعث تشنجهای عضلانی در روده شود که هضم غذا را سخت میکند. در کسانی که سندرم روده تحریکپذیر دارند، این علائم خیلی شدیدتر است.
سیستم عصبی: پدال گاز و ترمز بدن
وقتی میترسید یا استرس دارید، سیستم عصبی شما مثل پدال گاز و ترمز عمل میکند. بخش «سمپاتیک» مثل پدال گاز است؛ بدن را برای جنگ یا گریز آماده میکند، ضربان قلب را بالا میبرد و قند خون را زیاد میکند. بعد از اینکه خطر گذشت، بخش «پاراسمپاتیک» مثل ترمز عمل میکند و بدن را آرام میکند.
اگر استرس شما دائمی باشد، انگار پایتان را روی گاز تخته کردهاید! این کار باعث فرسودگی سیستم عصبی و کل بدن میشود. جالب است بدانید که فعالیت بیش از حد بخش ترمز (پاراسمپاتیک) هم میتواند گاهی باعث تنگی نفس یا مشکلات گردش خون شود.
سلامت جنسی مردان: چرا توان فرد تحلیل میرود؟
عملکرد جنسی و تولیدمثل در مردان مستقیماً تحت کنترل سیستم عصبی است. استرس طولانیمدت با ترشح زیاد کورتیزول، تولید تستوسترون را مختل میکند. نتیجهاش میشود کاهش میل جنسی و حتی ناتوانی جنسی.
همچنین استرس روی کیفیت و حرکت اسپرمها اثر منفی میگذارد. تحقیقات نشان داده مردانی که در سال گذشته فشارهای عصبی زیادی داشتند، اسپرمهای ضعیفتری نسبت به بقیه داشتند.
علاوه بر این، با ضعیف شدن ایمنی بدن، احتمال عفونت در پروستات و بیضهها هم بیشتر میشود.
باروری زنان: وقتی تعادل هورمونی به هم میخورد
قاعدگی: استرس میتواند چرخه ماهانه را به هم بریزد، باعث عقب افتادن عادت ماهانه شود یا دردهای قاعدگی را خیلی شدیدتر کند.
میل جنسی: وقتی یک زن باید همزمان حواسش به خانه، بچهها، کار و مسائل مالی باشد، استرس و خستگی اشتهای جنسی را کاملاً کور میکند.
بارداری: استرس هم باردار شدن را سخت میکند و هم روی سلامت جنین اثر میگذارد. همچنین خطر افسردگی و اضطراب بعد از زایمان را بالا میبرد.
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و یائسگی: استرس علائم قبل از پریود مثل نفخ و بدخلقی را بدتر میکند. در دوران یائسگی هم، زنانی که استرس بیشتری دارند، گرگرفتگیهای شدیدتر و طولانیتری را تحمل میکنند.
در نهایت، استرسِ بالا میتواند بیماریهایی مثل تخمدان پلیکیستیک را تشدید کند و حتی روند درمان بیماریهای جدیتر مثل سرطان را دشوارتر سازد.
کنترل استرس، کلید بازگشت به تعادل
اگرچه استرس میتواند به تمام گوشههای بدن سرک بکشد، اما به یاد داشته باشید که بدن ما قدرت ترمیم فوقالعادهای دارد. با شناخت نقاط ضعف بدن خود در برابر فشارها و بهکارگیری روشهای سادهای مثل ورزش منظم، خواب کافی و تکنیکهای تنفسی، میتوانید افسار استرس را در دست بگیرید. مراقبت از روان، اولین و مهمترین گام برای داشتن جسمی سالم و سرشار از انرژی است.
منبع: تبیان