باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - آینهکاری، یکی از برجستهترین هنرهای تزئینی ایرانی است که بهطور خاص در معماری داخلی بناهای مذهبی، خانههای قدیمی و تالارهای باشکوه به کار میرفته و میرود. این هنر در سطح کشور شناختهشده، اما در بروجرد نیز همانگونه که امروزه اداره میراث فرهنگی لرستان اعلام کرده مسیر احیای خود را آغاز کرده و به یکی از هنرهای قابل توجه این شهر بدل شده است.
آینهکاری عبارت است از قرار دادن قطعات آینه در قالب الگوهای هندسی و تزیینی بر روی دیوار، سقف و گنبد بناها. این قطعات آینه به شکل مثلث، چندضلعی یا فرمهای پیچیدهتر بریده میشوند و با نظم خاصی کنار هم قرار میگیرند تا سطحی درخشان و پرنور بهوجود آورند که نور را از زوایای مختلف منعکس و پخش کند.
این هنر نهفقط جنبه زیباییشناسی دارد بلکه در معماری سنتی ایرانی بازتاب نور و ایجاد حس فضایی روشن و معنوی را نیز تامین میکند؛ چرا که نور و بازتاب آن در فرهنگ ایرانی با نمادهایی، چون پاکی، روشنایی و شادی پیوند خوردهاند.
آینهکاری در بروجرد: احیایی نوین
در سالهای اخیر، هنر آینهکاری در بروجرد دوباره رو به احیا گذاشته است. اداره صنایعدستی لرستان اعلام کرده که پروژههایی برای زندهسازی این هنر در شهر بروجرد آغاز شده و این اقدام همزمان با ثبت جهانی هنر آینهکاری ایرانی در یونسکو انجام شده است.
این احیا شامل آموزش هنرجویان به شیوههای سنتی، بهکارگیری آن در مرمت بناهای تاریخی و فراهم کردن زمینه کاربرد آینهکاری در فضاهای مدرن میشود. این روند باعث شده تا هنر آینهکاری از خطر فراموشی فاصله بگیرد و بار دیگر به زندگی شهری بازگردد.
معاون صنایعدستی ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی لرستان پیش از این از احیای هنر فاخر آینهکاری در بروجرد خبر داد و اعلام کرد این روند که از پاییز سال جاری آغاز شده، همزمان با ثبت جهانی هنر آینه کاری در معماری ایرانی بهعنوان بیستوهفتمین اثر ناملموس میراث فرهنگی ایران در سازمان یونسکو شد.
عباس حمزهای معاون صنایعدستی گفت: «در سال جاری هنر آینهکاری در بروجرد احیا شد و در کنار هنرهای ارزشمند اُرُسیسازی، گرهچینی، قوارهبری، تِفال سازی، گچبری و آجرچینی که همگی از هنرهای وابسته به معماری در بروجرد به شمار میروند بار دیگر جایگاه خود را در این شهر بازیافته است.»
وی توضیح داد: «بسیاری از این هنرها در دهههای اخیر رو به فراموشی رفته بودند، اما طی دو سال گذشته احیای هنرهای گرهچینی و قوارهبری با جدیت دنبال شد و اکنون نیز احیای هنر اُرُسیسازی که پیوند عمیقی با این هنرها دارد تا پایان سال جاری در دستور کار معاونت صنایعدستی قرار دارد.»
وی در ادامه با اشاره به اهمیت کاربرد در زندگی امروزی برای پایداری هنرهای سنتی افزود: «زنده ماندن هنرهای وابسته به معماری، بسته به نیاز روز و کاربرد آنها در زندگی معاصر است. وجود خانههای تاریخی و بناهای قدیمی متعدد در بروجرد و نیاز به مرمت تخصصی آنها، یکی از مهمترین عوامل تداوم و پایداری هنرهای احیاشده وابسته به معماری در این شهر است و این بناها فرصت ارزشمندی برای بهکارگیری دوباره این هنرها فراهم شود.
ویژگیهای هنری و تکنیکی
آینهکاری فراتر از صرفاً چسباندن قطعات آینه است. این هنر ترکیبی از طراحی الگوهای هندسی و گیاهی، برش دقیق آینهها، نصب و چیدمان استادانه قطعات، کاربرد در فضاهای عمودی و سقفهااست که در نهایت با انعکاس نور، فضایی پرنور و جادویی خلق میشود.
در بسیاری از مراکز، از آینهکاری همراه با گچبری، کاشیکاری و نقوش اسلیمی استفاده میشود تا ترکیبی چندهنری باعث افزایش غنا و عمق بصری فضا گردد.آینهکاری در اصل نوعی تزئین معماری داخلی است که در گذشته در کاخها، مساجد، تکیهها، اماکن مذهبی و خانههای اعیانی کاربرد داشته و نور را به شکلی چشمنواز منعکس میکرده است. در بروجرد نیز این هنر میتواند به مرمت ساختمانهای تاریخی کمک کند و محیطهای شهری و داخلی فضاهای خصوصی را زیباتر سازد، به عنوان سمبل فرهنگی به پایداری فرهنگی کمک کند تا نسلهای بعدی نیز این میراث را ببینند و درک کنند.
هنر آینهکاری، بهعنوان یکی از نمادهای درخشان هنر و معماری ایرانی، در بروجرد نیز با تلاشهای اخیر در حال بازگشت است. این هنر با پشتوانه تاریخی، ارزشهای معنوی و زیبایی بصری بینظیری که دارد، اِلمان ارزشمندی برای زندهسازی هویت فرهنگی این شهر به شمار میآید. ادامه این روند میتواند بروجرد را در نقشه هنر سنتی ایران، بیش از پیش، مطرح کند.