بسته حقوقی برای پایان دادن به یک دعوای خانوادگی؛
بچه سهم پدر می شود یا مادر؟
وسط دعوای بزرگترها، همان کسی که قرار بوده شیرینی زندگی آن ها را بیشتر کند، بیش از بقیه آسیب می‌بیند و گاهی وسیله‌ای میشود برای آزار طرف مقابل. دراین گزارش پای حق یک کودک درعوای آدم بزرگ‌ها به میان کشیده شده است.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، اگر دوست دارید بدانید بعد از طلاق، بچه سهم پدر میشود یا مادر، این گزارش را تا انتها بخوانید.
تعریف کلی
حضانت در لغت به معنی پروردن و در اصطلاح، عبارت از نگهداری مادی و معنوی طفل (پرورش و تربیت) است. به همین دلیل سپردن حضانت کودک به معنی سپردن سایرامورطفل به خصوص امورحقوقی به شخص نیست.
حضانت دختر تا 7 سالگی با مادر است و بعد از این سن با پدر است. در صورت فوت پدر با جد پدری است. این سن برای پسران دو سال اعلام شده است.
البته در صورت فوت والدین، حضانت طفل به جد پدری و در صورت نبودن او به وصی واگذار میشود. هرگاه از این گروه کسی نباشد، دادگاه تکلیف کودک را مشخص می کند. یادتان باشد در مسأله حضانت «مصلحت كودك» از هر چيز ديگري مهم تر است به طوري كه قانون ابتدا مصلحت طفل و سپس حق والدين براي نگهداري از او را در نظر مي‌گيرد.
در اين صورت حتي اگر مصلحت طفل ايجاب كند كه به شخص ثالثي سپرده شود، دادگاه به اين مسأله رأي مي‌دهد.
یکسری اطلاعات کلی
قبل ازاین که وارد مبحث اصلی شویم، لازم است بدانید که حضانت و نگهداري از فرزند، امري است كه براساس مصالح عمومي و طبيعي فرزندان تنظيم شده و براساس ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی آن را در کل به پدر سپرده‌اند. دراين گونه قوانين شرايط خاص و ويژه مورد توجه قرار نمي‌گيرد. تقسیم بندی سنی حضانت نیز به جهت مصلحت و نیاز کودک تعیین شده است؛ يعني در زمانى که فرزند نیاز بیش ترى به مادر دارد، اولویت نگهدارى فرزند به او داده شده، چون در کودکی نیاز فرزند به مادر بیش تر است، مسئولیت سرپرستی به مادر داده شده و درعین حال در همین مدت، تأمین هزینه زندگى کودک برعهده پدراست، اما در سنین بالاتر، مسئولیت او به پدر داده شده است.
زمان و حق نگهداری از کودک
فرزند دختر تا 9 سال قمری و فرزند پسرتا 15 سال قمری تحت حضانت والدین خود هستند و طبق قانون باید با آن ها زندگی کنند. فرزند دختر پس از اتمام سن 9 سالگی و فرزند پسر پس از اتمام سن 15 سالگی در تعیین محل زندگی خود ( نزد پدر یا مادر) مختار است.
همچنین اگر زن و مردی بعد از طلاق، حضانت کودک به آن ها سپرده شد، حق ندارد طفل را به محلی غیر از محل اقامت طرفین یا خارج از کشور ببرد. همچنین حق ندارد کودک را برای زندگی یا تحصیل نیز از محل اقامت طرفین دور کند، مگر این که اجازه این کار را از دادگاه گرفته باشد. ضمن آن که اگر مشکل اخلاقی پدر و مادر که حضانت طفل را در اختیار دارد، ثابت شود و دادگاه تشخیص دهد سلامت روانی طفل به خطر می افتد، در نهایت این دادگاه است که برای حضانت طفل تصمیم می‌گیرد.
برخی از مواردی که باعث سلب حضانت می شود، شامل اعتیاد زیان آور به الكل، مواد مخدر و قمار، اشتهار به فساد اخلاقی و فحشاء، ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشكی قانونی، سـوءاستفاده از طفــل یا اجبار او به ورود در مشــاغل ضد اخــلاقی، مانند فســاد، فحشاء، تكدی گری و قاچاق، تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف و ...می شود .
باید بدانید که چنان چه پدر یا مادری که حضانت طفل برعهده وی است، اگر به بیماری لاعلاج و واگیردار دچار شود، حق حضانت ساقط میشود، مگر این که شخص بتواند در این خصوص پرستار بگیرد.
حضانت بعد از طلاق
در صورتی كه به علت طلاق یا به هر دلیل دیگر والدین طفل در یك منزل سكونت نداشته باشند، هر یك از پدر یا مادر كه طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات طفل خود را دارد. در صورتی كه والدین در این مورد به توافق نرسند، دادگاه نحوه ملاقات را معین می‌كند.
پس به جای برپا کردن آشوب که به حتم به روحیه فرزندان آسیبی جدی وارد می‌کند، بهتراست بدون درگیری آرامش خود را حفظ کرده و حل مشکل را به دادگاه بسپارید، این امر کمی زمان‌براست، اما نتیجه بخش تر و بهتر خواهد بود.
ملاقات حق است با کلی ملاحظه
در حقيقت كودكان طلاق بدون داشتن كمترين نقشي در انحلال خانواده، گرفتار بيشترين آسيب‌ها مي‌شوند. برهمين اساس قانونگذار به اين واقعيت و بررسي عوارض مختلف آن توجه ويژه داشته و حمايت هاي قانوني لازم را براي آنان پيش بيني كرده است.
بر اساس ماده ۱۱۷۴ قانون مدني: «هر يك از والدين كه طفل تحت حضانت او نيست، حق ملاقات كودك خود را دارد. تعيين زمان، مكان و ملاقات و جزئيات ديگر در صورت اختلاف ميان پدر و مادر با دادگاه است». براي مثال، اگر پدر در تهران مستقر باشد و مادر در اصفهان و هيچ كدام درباره محل ملاقات طفل به توافق نرسيده باشند، دادگاه بنا بر تشخيص خود مشخص مي كند كه پدر و مادر در يكي از شهرهاي مياني همچون قم، طفل را ملاقات كنند.
هر كدام از والدين حق ملاقات فرزند خود را در فواصل معين دارند و حتي انحطاط اخلاقي والدين هم مانع ملاقات آنان با طفل نمي شود. البته اگر ملاقات با پدر يا مادري كه حضانت به عهده او نيست به مصلحت كودك نباشد، دادگاه مي تواند فواصل ملاقات را طولاني تر كند.
براي مثال، هر ماه يك بار يا هر شش ماه يك بار ملاقات صورت گيرد و يا ملاقات با حضور اشخاص ثالث باشد. همچنين در صورتي كه والدين درباره جزئيات مكان و زمان ملاقات به توافق نرسند، دادگاه در حكم خود مدت ملاقات و چگونگي آن را معين مي كند. بيشتر دادگاه ها يك يا دو روز پايان هفته را به ملاقات با كودك اختصاص مي دهند، زيرا ملاقات بيش از اين، موجب اختلال در حضانت و دوگانگي در تربيت كودك مي شود.
گاهی پیش می آید که طفل بعد از طلاق و تا تعیین تکلیف از سوی دادگاه، با یکی از طرفین یعنی پدر یا مادر زندگی کرده و دادگاه نیز حضانت را به همان طرف می دهد، ضمن آن که کودک نیز راضی به ملاقات طرف دیگر نمی شود.
در این صورت فرد محروم از ملاقات فرزند می تواند با مراجعه به دادگاه، نحوه ملاقات را تعيين کند. یعنی می تواند ملاقات اجباری بگیرد، اما بهتر است در این قبیل موارد طرفین لجبازی را کنار گذاشته و بیشتر به شرایط روانی طفل خود اندیشه کنند.
حضانت بچه زمان فوت پدر
در بسیاری از موارد بعد از به دنیا آمدن کودک به دلیلی مانند تصادف، پدر جان خود را از دست می دهد. در این موارد و برابر قوانین ایران در صورت فوت پدر، حضانت طفل به مادر می رسد . در این میان حتی اگر جد پدری یا قیم بچه زنده باشد، بازهم مادر سرپرست کودک می شود.
البته یک شرط در این میان وجود دارد و آن این که در این بین کسی بتواند ناشایستگی مادر در نگهداری از کودک را ثابت کند. البته در این میان مادر نمی تواند برای نگهداری فرزند خود تقاضای اجرت کند، زیرا نگهداری فرزند از یک طرف حق مادر و از طرف دیگر وظیفه مادر است. البته این امر شامل نفقه طفل نمی شود و مادر می تواند تقاضای نفقه برای کودک خود کند.
باید کودک را پس بدهید
گاهی اتفاق می افتد یکی از طرفین که برای مدت معینی از طرف دادگاه حضانت طفل را برعهده گرفته است، بعد از پایان این مدت حاضر نمی شود طفل را به طرف دیگر بازگرداند. در این صورت برابر قانون به مجازات 3 تا 6 ماه حبس و یا جزای نقدی محکوم می شود.
فسخ حضانت با ازدواج مجدد
اگر زن بعد از طلاق، موفق به دریافت حضانت طفل شود، این حق در صورت ازدواج مجدد از وی سلب خواهد شد. البته در این میان گاهی پیش می آید که نام و نشانی از پدر طفل نیست. در این صورت است که مادر می تواند با مراجعه به اداره سرپرستی به عنوان امين موقت تعيين و حضانت طفل را برعهده داشته باشد.
اما این شرط کلی است که مادر تا زمانی که حضانت طفل را داشته باشد، نمی‌تواند ازدواج کند و با ازدواج مجدد این حق از او سلب میشود.
یادتان باشد به دلیل مفقود بودن مرد، زن نمی توان تقاضای قیمومیت کند، زیرا این حق تنها در صورت مرگ مرد است که به زن می رسد. اما پس از فوت پدر، حضانت به مادر می رسد. به هرحال به موجب قانون بعد از مرگ، حق حضانت در صورتی که پدر شهيد یا متوفی شده باشد برعهده مادر است و نفقه فرزند يا فرزندان توسط کارشناس تعيين و به مادر اعلام می شود، اما مواردی مانند اجازه ازدواج يا خروج از کشور و يا خريد و فروش ملک با جد پدری بچه است.
شرط حضانت در عقدنامه
برخي زوج هاي جوان پيش از شروع زندگي مشترك خود، شروطي همچون حق طلاق، تحصيل و اشتغال را به عنوان ضمانت زندگي در عقدنامه ثبت مي كنند. یک نظر این است كه حق حضانت از فرزند مي تواند در اين شروط گنجانده شود. قبول این دیدگاه جای تامل است.
از آن جا كه در قانون به صراحت درباره حق حضانت از كودك و چگونگي نگهداري از او موادي آمده است، نمي توان خلاف قانون عمل كرد، بنابراين ثبت اين شرط باطل است، زيرا دادگاه مطابق قانون عمل مي‌كند و ممكن است پدر يا مادر در آن زمان كفايت و شرايط نگهداري از كودك را نداشته باشند که صد البته تشخیص آن با دادگاه است. (روزنامه حمایت)
تعریف کلی
حضانت در لغت به معنی پروردن و در اصطلاح، عبارت از نگهداری مادی و معنوی طفل (پرورش و تربیت) است. به همین دلیل سپردن حضانت کودک به معنی سپردن سایرامورطفل به خصوص امورحقوقی به شخص نیست.
حضانت دختر تا 7 سالگی با مادر است و بعد از این سن با پدر است. در صورت فوت پدر با جد پدری است. این سن برای پسران دو سال اعلام شده است.
البته در صورت فوت والدین، حضانت طفل به جد پدری و در صورت نبودن او به وصی واگذار میشود. هرگاه از این گروه کسی نباشد، دادگاه تکلیف کودک را مشخص می کند. یادتان باشد در مسأله حضانت «مصلحت كودك» از هر چيز ديگري مهم تر است به طوري كه قانون ابتدا مصلحت طفل و سپس حق والدين براي نگهداري از او را در نظر مي‌گيرد.
در اين صورت حتي اگر مصلحت طفل ايجاب كند كه به شخص ثالثي سپرده شود، دادگاه به اين مسأله رأي مي‌دهد.
یکسری اطلاعات کلی
قبل ازاین که وارد مبحث اصلی شویم، لازم است بدانید که حضانت و نگهداري از فرزند، امري است كه براساس مصالح عمومي و طبيعي فرزندان تنظيم شده و براساس ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی آن را در کل به پدر سپرده‌اند. دراين گونه قوانين شرايط خاص و ويژه مورد توجه قرار نمي‌گيرد. تقسیم بندی سنی حضانت نیز به جهت مصلحت و نیاز کودک تعیین شده است؛ يعني در زمانى که فرزند نیاز بیش ترى به مادر دارد، اولویت نگهدارى فرزند به او داده شده، چون در کودکی نیاز فرزند به مادر بیش تر است، مسئولیت سرپرستی به مادر داده شده و درعین حال در همین مدت، تأمین هزینه زندگى کودک برعهده پدراست، اما در سنین بالاتر، مسئولیت او به پدر داده شده است.
زمان و حق نگهداری از کودک
فرزند دختر تا 9 سال قمری و فرزند پسرتا 15 سال قمری تحت حضانت والدین خود هستند و طبق قانون باید با آن ها زندگی کنند. فرزند دختر پس از اتمام سن 9 سالگی و فرزند پسر پس از اتمام سن 15 سالگی در تعیین محل زندگی خود ( نزد پدر یا مادر) مختار است.
همچنین اگر زن و مردی بعد از طلاق، حضانت کودک به آن ها سپرده شد، حق ندارد طفل را به محلی غیر از محل اقامت طرفین یا خارج از کشور ببرد. همچنین حق ندارد کودک را برای زندگی یا تحصیل نیز از محل اقامت طرفین دور کند، مگر این که اجازه این کار را از دادگاه گرفته باشد. ضمن آن که اگر مشکل اخلاقی پدر و مادر که حضانت طفل را در اختیار دارد، ثابت شود و دادگاه تشخیص دهد سلامت روانی طفل به خطر می افتد، در نهایت این دادگاه است که برای حضانت طفل تصمیم می‌گیرد.
برخی از مواردی که باعث سلب حضانت می شود، شامل اعتیاد زیان آور به الكل، مواد مخدر و قمار، اشتهار به فساد اخلاقی و فحشاء، ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشكی قانونی، سـوءاستفاده از طفــل یا اجبار او به ورود در مشــاغل ضد اخــلاقی، مانند فســاد، فحشاء، تكدی گری و قاچاق، تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف و ...می شود .
باید بدانید که چنان چه پدر یا مادری که حضانت طفل برعهده وی است، اگر به بیماری لاعلاج و واگیردار دچار شود، حق حضانت ساقط میشود، مگر این که شخص بتواند در این خصوص پرستار بگیرد.
حضانت بعد از طلاق
در صورتی كه به علت طلاق یا به هر دلیل دیگر والدین طفل در یك منزل سكونت نداشته باشند، هر یك از پدر یا مادر كه طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات طفل خود را دارد. در صورتی كه والدین در این مورد به توافق نرسند، دادگاه نحوه ملاقات را معین می‌كند.
پس به جای برپا کردن آشوب که به حتم به روحیه فرزندان آسیبی جدی وارد می‌کند، بهتراست بدون درگیری آرامش خود را حفظ کرده و حل مشکل را به دادگاه بسپارید، این امر کمی زمان‌براست، اما نتیجه بخش تر و بهتر خواهد بود.
ملاقات حق است با کلی ملاحظه
در حقيقت كودكان طلاق بدون داشتن كمترين نقشي در انحلال خانواده، گرفتار بيشترين آسيب‌ها مي‌شوند. برهمين اساس قانونگذار به اين واقعيت و بررسي عوارض مختلف آن توجه ويژه داشته و حمايت هاي قانوني لازم را براي آنان پيش بيني كرده است.
بر اساس ماده ۱۱۷۴ قانون مدني: «هر يك از والدين كه طفل تحت حضانت او نيست، حق ملاقات كودك خود را دارد. تعيين زمان، مكان و ملاقات و جزئيات ديگر در صورت اختلاف ميان پدر و مادر با دادگاه است». براي مثال، اگر پدر در تهران مستقر باشد و مادر در اصفهان و هيچ كدام درباره محل ملاقات طفل به توافق نرسيده باشند، دادگاه بنا بر تشخيص خود مشخص مي كند كه پدر و مادر در يكي از شهرهاي مياني همچون قم، طفل را ملاقات كنند.
هر كدام از والدين حق ملاقات فرزند خود را در فواصل معين دارند و حتي انحطاط اخلاقي والدين هم مانع ملاقات آنان با طفل نمي شود. البته اگر ملاقات با پدر يا مادري كه حضانت به عهده او نيست به مصلحت كودك نباشد، دادگاه مي تواند فواصل ملاقات را طولاني تر كند.
براي مثال، هر ماه يك بار يا هر شش ماه يك بار ملاقات صورت گيرد و يا ملاقات با حضور اشخاص ثالث باشد. همچنين در صورتي كه والدين درباره جزئيات مكان و زمان ملاقات به توافق نرسند، دادگاه در حكم خود مدت ملاقات و چگونگي آن را معين مي كند. بيشتر دادگاه ها يك يا دو روز پايان هفته را به ملاقات با كودك اختصاص مي دهند، زيرا ملاقات بيش از اين، موجب اختلال در حضانت و دوگانگي در تربيت كودك مي شود.
گاهی پیش می آید که طفل بعد از طلاق و تا تعیین تکلیف از سوی دادگاه، با یکی از طرفین یعنی پدر یا مادر زندگی کرده و دادگاه نیز حضانت را به همان طرف می دهد، ضمن آن که کودک نیز راضی به ملاقات طرف دیگر نمی شود.
در این صورت فرد محروم از ملاقات فرزند می تواند با مراجعه به دادگاه، نحوه ملاقات را تعيين کند. یعنی می تواند ملاقات اجباری بگیرد، اما بهتر است در این قبیل موارد طرفین لجبازی را کنار گذاشته و بیشتر به شرایط روانی طفل خود اندیشه کنند.
حضانت بچه زمان فوت پدر
در بسیاری از موارد بعد از به دنیا آمدن کودک به دلیلی مانند تصادف، پدر جان خود را از دست می دهد. در این موارد و برابر قوانین ایران در صورت فوت پدر، حضانت طفل به مادر می رسد . در این میان حتی اگر جد پدری یا قیم بچه زنده باشد، بازهم مادر سرپرست کودک می شود.
البته یک شرط در این میان وجود دارد و آن این که در این بین کسی بتواند ناشایستگی مادر در نگهداری از کودک را ثابت کند. البته در این میان مادر نمی تواند برای نگهداری فرزند خود تقاضای اجرت کند، زیرا نگهداری فرزند از یک طرف حق مادر و از طرف دیگر وظیفه مادر است. البته این امر شامل نفقه طفل نمی شود و مادر می تواند تقاضای نفقه برای کودک خود کند.
باید کودک را پس بدهید
گاهی اتفاق می افتد یکی از طرفین که برای مدت معینی از طرف دادگاه حضانت طفل را برعهده گرفته است، بعد از پایان این مدت حاضر نمی شود طفل را به طرف دیگر بازگرداند. در این صورت برابر قانون به مجازات 3 تا 6 ماه حبس و یا جزای نقدی محکوم می شود.
فسخ حضانت با ازدواج مجدد
اگر زن بعد از طلاق، موفق به دریافت حضانت طفل شود، این حق در صورت ازدواج مجدد از وی سلب خواهد شد. البته در این میان گاهی پیش می آید که نام و نشانی از پدر طفل نیست. در این صورت است که مادر می تواند با مراجعه به اداره سرپرستی به عنوان امين موقت تعيين و حضانت طفل را برعهده داشته باشد.
اما این شرط کلی است که مادر تا زمانی که حضانت طفل را داشته باشد، نمی‌تواند ازدواج کند و با ازدواج مجدد این حق از او سلب میشود.
یادتان باشد به دلیل مفقود بودن مرد، زن نمی توان تقاضای قیمومیت کند، زیرا این حق تنها در صورت مرگ مرد است که به زن می رسد. اما پس از فوت پدر، حضانت به مادر می رسد. به هرحال به موجب قانون بعد از مرگ، حق حضانت در صورتی که پدر شهيد یا متوفی شده باشد برعهده مادر است و نفقه فرزند يا فرزندان توسط کارشناس تعيين و به مادر اعلام می شود، اما مواردی مانند اجازه ازدواج يا خروج از کشور و يا خريد و فروش ملک با جد پدری بچه است.
شرط حضانت در عقدنامه
برخي زوج هاي جوان پيش از شروع زندگي مشترك خود، شروطي همچون حق طلاق، تحصيل و اشتغال را به عنوان ضمانت زندگي در عقدنامه ثبت مي كنند. یک نظر این است كه حق حضانت از فرزند مي تواند در اين شروط گنجانده شود. قبول این دیدگاه جای تامل است.
از آن جا كه در قانون به صراحت درباره حق حضانت از كودك و چگونگي نگهداري از او موادي آمده است، نمي توان خلاف قانون عمل كرد، بنابراين ثبت اين شرط باطل است، زيرا دادگاه مطابق قانون عمل مي‌كند و ممكن است پدر يا مادر در آن زمان كفايت و شرايط نگهداري از كودك را نداشته باشند که صد البته تشخیص آن با دادگاه است. (روزنامه حمایت)
