مخمل بافی، شکوه هنر بافندگی سنتی ایران زمین

آغاز پیدایش مخمل را می توان به قرون اولیه اسلامی نسبت داد .

در دوران آل بویه و سلجوقی بعد از افت و رکود زری بافی، بافندگان کاشانی جهت تجلید کتاب آسمانی قرآن در صدد برآمدن تا پارچه‌ای با ارزش و در خور شان این کتاب اختراع نمایند تا به وسیله‌ی آن قرآن را مجلد و محفوظ دارند و از آن زمان پارچه مخمل منسوج گردید .

مخمل در گذشته کاربردهای فراوانی هم چون لباس عروس، روتختی، سجاده، کت و عبا، پرده و رویه‌ی مبل و صندلی داشته و در زمان صفویه از آن به عنوان هدایای پادشاهان صفوی برای پادشاهان اروپایی ارسال می‌شد.

رد پای قدیمی‌ترین مخمل ایرانی را می‌توان در موزه‌ی هنر‌های تزئینی پاریس جست و جو کرد. این پارچه نفیس در قرن شانزدهم از جمله صادرات مهم ایران به شمار می‌رفته است.

مخمل از دیر باز شهرت فراوانی داشته و در دوره قاجار نیز بیش از چهل و دو نوع پارچه از جمله پارچه‌های زربفت، مخمل، اطلس و حریر تولید می‌شد اما از این دوره به بعد با ورود پارچه‌های خارجی و ماشینی شدن کارخانه‌های مخمل بافی از رونق این پارچه سنتی کاسته شد به طوری که امروزه در اصفهان این هنر ناب به صورت موزه درآمده و در کاشان نیز چند کارگاهی برای تولید تزئینی به حیات خود ادامه دادند.

سید خلیل یا الله تنها باز مانده مخمل بافی سنتی ایران زمین است. که پس از کار با دستگاه های سنتی و سی سال فعالیت در کارخانه‌های مخمل بافی کاشان بار دیگر در دوران بازنشسته گی به کار گذشته و پیشینیان خود باز گشته..

"مخمل بافی ، هنری لطیف ، نرم و پر ظرافت به مدد ذهن خلاق هنرمندش "

هنر مخمل بافی باگذر از سالیان دراز ، ودیعه‌ای است نهاده بر دوش هنرمندش. استاد یا الله با انگشتانی پینه بسته از لمس تار و پود این پارچه نفیس ، از مشقت بافت این پارچه این چنین می‌گوید: ما روزی پانزده سانت بیشتر نمی‌توانیم مخمل ببافیم چون پود آن از ابریشم است و سختی بافت آن چند برابر.

ارزش مخمل این روزها زیاد شده چون این پارچه از حالت استفاده مداومش خارج شده و فقط برای تزئین از آن استفاده می‌شود. ما در گذشته هفت رنگ مخمل می‌بافتیم ازجمله رنگ‌های سبز، گلی، ارغوانی، زرد، سفید، آبی و بنفش... انواع مخمل شامل مخمل ساده، مخمل موج دار و مخمل برجسته بود که اوج هنر بافندگی ما در مخمل برجسته به چشم می‌آید. از آن هفت نوع پارچه مخمل امروزه تنها دو نوع آن بافته می‌شود .

" نرسد روزی که بیگانگان دست بر این هنر نهاده و گلچین کنند هنرمندانش را"

این استاد مخمل بافی در کارگاهی کوچک در کاشان با تلاش خود این هنر را زنده نگه داشته است که به گفته‌ی خود یک گروه ایتالیایی پس از بازدید از کارگاه و با مشاهده هنر استاد خواستار خروج این هنر به مقصد ایتالیا شدند و به استاد پیشنهاد فعالیت و احیای این هنر ارزنده را در کشور ایتالیا دادند وی در جوابشان گفتند: این هنر متعلق به ایران زمین است و اگر قرار باشد زنده بماند و باعث شهرت هنرمندانش بشود، هیج جایی سزاوارتر از ایران زمین و مهد این هنر نمی‌باشد.

وی رونق و زنده ماندن این هنر را در گرو تهیه ابزار مناسب برای آموزش و بافت این پارچه نفیس دانست و افزود: هنوز هم جوانانی مشتاق برای فعالیت در این عرصه وجود دارند اما مسئله آینده، تامین زندگی، سختی کار و نبود کارگاه‌ها و وسایل مناسب باعث بی رقبتی برای دنبال کردن آموزش و تولید این هنر شده است.

" مخمل هنر دیروز ، افتخار امروز "

عضو اتحادیه صنایع دستی به کاربرد های این پارچه اشاره کرد و گفت : مخمل پارچه ای است گران بها که در روزگاران کهن بیشتر برای سلاطین استفاده می‌شد این پارچه نفیس یکی از کالاهای صادراتی مهم ایران زمین به حساب می‌آمد.

فیض اللهی ادامه داد: مردم امروزی به پارچه‌ها و نقش و نگار‌ها سنتی گرایش بیشتری دارند اما به دلیل گران بودن قیمت این نوع پارچه از خرید آن امتناع می‌کنند.

وی افزود : این هنر به دلایلی که استاد یا الله قبل از این به آن اشاره داشتند ، به تولید انبوه و مرحله صادرات نمی‌رسد و در گمنامی به سر می‌برد.

و تنها انواع صنعتی آن در بازار مشاهده می‌شود. در حالی که با استفاده مردم از این منسوجات نفیس و داخلی می‌توان به رونق این صنعت خفته در لابه لایه صفحات تاریخ پر فراز و نشیب سرزمین ایران کمکی شایسته نمود.

گفتنی است‌؛ پرونده این هنر برای ثبت جهانی ارسال شده ، امیدواریم در سال آینده ما شاهد ثبت این هنر به نام ایران اسلامی و استان هنر خیز اصفهان باشیم.