انتصاب ولیعهد جدید عربستان: زلزله سیاسی یا کودتای نرم؟

به گزارش سرويس بين‌‌الملل باشگاه خبرنگاران؛در بحبوحه تجاوز نظامی به یمن و تشدید تنش با برخی کشورهای منطقه از جمله ایران، اقدام شب گذشته پادشاه عربستان مبنی بر ایجاد تغییرات عمده در ساختار دولت، پرسش‌های بسیاری در ذهن کارشناسان امور سیاسی برانگیخته است.

"ملک سلمان" شب گذشته شاهزاده "محمد بن نايف بن عبدالعزيز" 55 ساله را ولیعهد جدید عربستان معرفی کرد. او برادرزاده "ملک سلمان" است و جای " "مقرن بن عبدالعزیز آل سعود" – ولیعهد اسبق -- را خواهد گرفت.

"خلیل جهشان،" مدیر مرکز مطالعات عربی در واشینگتن در این خصوص به شبکه الجزیره گفت: "این تغییرات، همانند یک زلزله سیاسی پر‌قدرت است. ... آن عربستان سعودی را که تا چند ساعت پیش می‌شناختیم، دیگر وجود ندارد. این تغییرات عمده هم برای عربستان و هم در عرصه بین‌المللی پیامدهای گسترده‌ای به همراه خواهد داشت."

در تاریخ عربستان، نخستین بار است که نوه بنیان گذار خاندان آل سعود و نه فرزند وی به عنوان ولیعهد معرفی شده است. در ظاهر، "مقرن بن عبدالعزیز آل سعود" به درخواست خودش از ولیعهدی عربستان کنار گذاشته شده است. با این حال، برخی فعالان سیاسی همچون مجتهد اعلام کرده اند مقرن بن عبدالعزیز از سوی یکی از افراد با نفوذ خاندان آل سعود برای استعفا تحت فشار بود و پس از اینکه وی در برابر این فشارها مقاومت کرد، با حکم رسمی پادشاه برکنار شد.

مجتهد همچنین اعلام کرد مقامات عربستان با این تصمیم، سوگند خود درباره بیعت با مقرن بن عبدالعزیز را به عنوان ولیعهد این کشور شکسته اند؛ چرا که این افراد در زمان پادشاهی عبدالله بن عبدالعزیز سوگند خورده بودند در هیچ شرایطی و به دستور هیچ شخصی با برکناری ولیعهد این کشور موافقت نکنند.

با این وصف، انتخاب نوه آل سعود به عنوان ولیعهد جدید و موافقت بی چون و چرای مقامات عربستان با این موضوع به اندازه ای عجیب و البته شبهه ناک است که برخی آن را یک "کودتای نرم" دانسته اند. به گفته برخی تحلیلگران، این اقدام پادشاه عربستان برای تثبیت قدرت وی بوده است و راه به قدرت رسیدن را برای دیگر نوه های خاندان آل سعود از جمله فرزند ملک سلمان باز میکند. شب گذشته ملک سلمان فرزند خود  محمد بن سلمان بن عبدالعزیز را همزمان به سمت های جانشین ولیعهد، معاون دوم رئیس هیئت دولت، وزیر دفاع و رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه منصوب کرد.

پایگاه خبری احرار الحجاز وابسته به مخالفان دولت عربستان نیز اعلام کرد انتخاب محمد بن سلمان به سمت جانشین ولی عهد حکایت از آن دارد که ملک سلمان به دنبال انتخاب وی به عنوان پادشاه آینده عربستان بوده است. گفته می شود محمد بن سلمان به دلیل قاطعیت بیان و نفوذ بسیار به "مشت آهنین" شهرت یافته است.

بنا بر اعلام این پایگاه خبری، این تغییرات گسترده در حالی صورت گرفته است که خبرها از اختلافات شدید در "شورای بیعت" -- که وظیفه تعیین مناصب عالی را در عربستان برعهده دارد -- حکایت دارند. گفته میشود این تغییرات اساسی بدون بررسی شورای بیعت عربستان صورت گرفته و برخی از اعضای شورا با این انتصاب‌ها مخالف بوده‌اند.

براساس بند ب ماده 5 قانون اساسی عربستان، حکومت و پادشاهی صرفا متعلق به فرزندان و نوادگان ملک عبد العزیز، بنیان گذارآل سعود است. بر این اساس، از سال 2006 شورایی به نام "شورای بیعت" تشکیل شده است که فرزندان و نوادگان ملک عبد العزیز اعضای آن را تشکیل می دهند.

همچنین براساس ماده 7 بند الف اساس نامه، پادشاه باید پس از مشورت با اعضای این شورا، دو یا سه نفر را برای احراز سمت ولی‌عهدی معرفی ‌کند تا در نهایت یک نفر از آنها انتخاب شود. در غیر این صورت شورای بیعت پس از رأی گیری، ولی‌عهد کشور را انتخاب می کند 

این در حالی است که منابع خبری همچنین از اعطای پاداش های هنگفت و "رشوه گونه" به برخی مقامات دولتی از جمله نظامیان عربستان حکایت دارند. این اقدام نیز در جهت تثبیت قدرت و به نقلی "خرید قدرت"صورت گرفته است.

در این تغییرات اساسی، دو فرزند پادشاه سابق عربستان نیز برکنار شدند. ترکی بن عبد الله و مشعل بن عبدالله که به ترتیب فرماندار ریاض و مکه بودند نیز برکنار شدند.

در پی کاهش 50 درصدی بهای نفت عربستان در ماه های اخیر، مقامات این کشور نخستین بار پس از چندین سال به کسری بودجه خود اذعان کرده اند. با این وجود، آل سعود همچنان به اختصاص هزینه های سنگین به خصوص به یمن ادامه می دهد. در پی درگیری های اخیر در یمن و مخالفت برخی مقامات نظامی عربستان با این تجاوز نظامی، برکناری های ناگهانی و پاداش های کلانی که امروز به نظامیان اعطا شد، راه را بر هرگونه انتقادی می بندد.

این اقدام پادشاه عربستان که دومین بار در مدت کوتاه سلطنت وی رخ داده است، به عقیده بسیاری نشانه متزلزل بودن پایه های حکومت اوست. حدود 3 ماه پیش نیز ملک سلمان بیش از 30 مقام دولتی را عزل و نصب کرده بود.  روزنامه سفیر لبنان با اشاره به ادامه روند عزل و نصب ها در مقاله‌ای نوشت، "ملک سلمان کودتای خود را کامل کرد."