داستان نقره ای

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان ،اصفهان با فرهنگ اصيل وتمدني ژرف وكهن همواره در آسمان تابناك بشري تك ستاره اي درخشان بوده است. صنايع دستي اصفهان در طول قرنهاي متمادي به عنوان نماينده هنر اصيل اسلامي وايراني در دنيا شناخته شده است وهمراه با نام اصفهان در ذهن هر شنونده اي بي درنگ تصوير كاشيهاي معرق ،تابلوهاي مينياتور، قاليهاي نفيس ،نقش هاي قلمكار ،خاتم كاري ، مينا، قلمزني ،منبت ، معرق ، تذهيب ،گلابتون ، مليله كاري ، مرصع كاري ، رسم وگز تداعي مي شود.

ويژگيهاي فكري تخيلي وذوقي صنعتگران اصفهان موجب شده كه اين صنايع از نظر تنوع در ميان ساير شهرهاي ايران مقام اول را دارا باشد به طوری که مصنوعات دست ساز اين هنرمندان نظر خريداران ايراني وخارجي را بخود جلب كرده است .

مدت کوتاهی است که هنر ملیله کاری به عنوان یکی از ظریف ترین هنرهای دستی و صنایع جواهرسازی فراموش شده در اصفهان احیا شده تا پس از دوره طولانی رکود، زیبایی سه هزار ساله خود را به نمایش بگذارد .

هنر ملیه کاری یا به قول قدما زرگری و شبکه سازی یادگاری از 2500 سال پیش است که همیشه به عنوان یک سوغاتی با اصالت در میان مردم نواحی مختلف دست به دست شده و بازار آن رونق خوبی داشته اما متاسفانه این روزها به دلیل گرانی فلز نقره و رکود بازار به دست فراموشی سپرده شده است...

اما این پایان داستان نقره ای نیست ...چراکه با همت و پشتکار هنرمند اصفهانی که کارگاهی به منظور احیای این هنر اصیل ایرانی برپا کرده است، با کارآفرینی هنر مندان جوان اصفهانی رگه های حیاط این هنر را به دست گرفته و به آن جانی دوباره بخشیده است.

ملیله‌کاری شاخه‌ای از هنر فلزکاری است که با مفتول‌های نازک نقره و مس انجام می‌پذیرد.هنری که امروزه بازارش کساد شده و به دلیل گران شدن فلز نقره رنگ سفید خود را به قرمزی مس داده و از رونق افتاده است.

کالاهای نقره مانند سینی، قندان، گیره استکان، گل‌سینه و... با روش ملیله‌کاری ساخته می‌شود. از آنجا که ملیله کاری نیز یکی از شاخه­های فلزکاری است، می­توان مسیر حرکت آن را در بطن فلزکاری منطقه جستجو کرد.

بر اساس کشفیات باستان­شناسی، به روایت اکثر محققان، قدیمی­ترین اشیائی که می­توان ریشه ملیله ایران را در آن جستجو کرد، به سال­های 330 تا 550 ق.م می رسد و متعلق به دوره هخامنشیان می­باشد. در دوران ساسانی نیز، ظروف گران قیمت و سرشار از ذوق و سلیقه هنری صنعتگران فلزکار و مخصوصاً نقره کاران، برای مصرف طبقات مرفه جامعه ساخته می­شد که در برخی موارد استفاده از سنگ­های قیمتی، زیبایی این اشیاء را دو چندان می­نمود.

رونق این هنر و صنعت از دوران سلجوقی آغاز و در دوران صفویه به اوج خود رسید. در زمان قاجار نیز، صنایع دستی از جمله ملیله کاری، از رونق بسیاری برخوردار بود. از دوره قاجاریه به این سو مقداری سرقلیان، گیره استکان یا سینی در اندازه­های مختلف، گوشواره و... باقی مانده است که بخشی از آنها در موزه­های داخلی و خارجی و قسمتی دیگر در مجموعه­های خصوصی یا نزد خانواده­ها نگهداری می­شود.

با استاد محمد رفیعی معروف به آقا رفیع بازمانده ی ملیله کاران قدیمی استان اصفهان وارد گفتگو شدیم اوکه روزگاری با عده ای از استاد کاران کهنه کار هنر ملیله در اصفهان ، شرکت تعاونی تشکیل دادند ولی این روزها از رونق افتادن بازار نقره این شرکت تعاونی را تعطیل و بقیه را بازنشسته کرده است.

استاد رفیع در حال حاضر تنها استاد کاری است که این روزها در مسیر نقره ای فام هنر دیرینه ی این مرز و بوم گام برمی دارد .در حالیکه با شوق، پیچش نقره ای را در هم می نوردد از خود و روزگارش می گوید:

من به عنوان کسی که ملیله کاری را برای اولین بار بر روی شیشه انجام داده ام ، به عنوان بازمانده ملیله کاران نقره اصفهان، کارهای فاخری ارائه داده ام که در بازارهای جهانی، موزه ها و جشنواره های داخلی و خارجی همیشه حرفهای بسیاری برای گفتن داشته ام.

وی افزود : در حال حاضر بقیه ی ملیله کاران این کار را با فلز مس انجام می دهند و کسی به جز من با نقره این کار را انجام نمی دهد که علت آن گرانی نقره می باشد.

این استاد کار قدیمی نبود بازار فروش را یکی دیگر از مشکلات بر سر راه این هنر عنوان کرد و بیان داشت: در صورتی که صادرات و صنعت گردشگری در اصفهان رونق بگیرد، مطمئنا بازار این هنر اصیل دوباره رونق خواهد گرفت.

استاد رفیع که سابقه ای 68 ساله در این رشته دارد و در دانشگاه نیز دانشجویانش را با این هنر عجین کرده است، درددلهایی دارد و خاطره هایی که شیرینی کلام او بر شکر قند نقره ای فام لبخندخسته اش حکایت از روزگاری دارد که کودکی، نوجوانی ، جوانی و ... خلاصه اینکه موهایش را سپید کرده در هنری که وجودش را فرا گرفته و سیمای بشاشش هنوز امید را در او نشان می دهد.

کارگاه کوچکش پر است از کارهای ریز و درشت ... پراست از زیورآلاتی که با عشق ساخته و صدای آهسته ی قلم بر رشته های نقره ای تسکین روحش می شود .

به قول این استاد کار نمونه، در این میان آنچه که حائز اهمیت است سکوت و رکود طولانی مدت این هنر اصیل در برهه ای از تاریخ و فعالیت نداشتن صنعتگران در این حوزه است که تاکنون پاسخ مناسبی از سوی کارشناسان در این خصوص ارائه نشده است.

در حالی که سمباده ی خویش را بر پیکر نقره ای جامی که در دست دارد می کشد، از احیای این هنر میگوید انگار که جانی احیا شده و حیاتی شکل گرفته با هیجان سخن می گوید: از 12 سالگی وارد این کار شدم و نزد استاد محمد صادق هلالی این کار را یاد گرفتم که آن زمان به این کار زرگری یا شبکه سازی هم می گفتند.

از آن زمان تا کنون دست از کار نکشیدم و هر روز با عشق بیشتری تلاش کردم تا جایی که برخی از کارهایم مهر اصالت ملی گرفت و در موزه های مختلف و نمایشگاههای داخلی و خارجی به عنوان اثری فاخر معرفی شد ولی چند سالی است که از آن همه هیاهو و استقبال خبری نیست انگار همه با این هنر قهر کرده اند و همین موضوع باعث شد تا به فکر احیای این هنر قدیمی بیفتم و با زدن کارگاه و گرفتن شاگردانی به جهت آموزش گامی در راه احیای این هنر بردارم.

به گفته استاد رفیعی برای ساخت ملیله از فلز نقره خالص که به شکل ساچمه های کوچک خرد شده است استفاده می شود. نقره خالص با اکسیژن و گاز ذوب شده وارد مرحله نوردکاری یا تبدیل به ورقه های نازک شده پس از این مرحله قطر ورقه های نقره تا پنج میکرومتر در حد تار مو کاهش پیدا کرده به شکل طنابی، زیگزاگی و فرمهای دیگر خم شده و در قطعات چند میلیمتری در اسکلت طرح مورد استفاده قرار می گیرد.

مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان نیز با بیان اینکه در این هنر ارزنده گنجینه ای نزدیک به 3000 سال قدمت نهفته است گفت: صادرات این صنعت ظریف ارز آوری خوبی می تواند برای ما داشته باشدکه امیدواریم با تقویت صنعت گردشگری و معاملات برون مرزی بتوانیم به بازار خفته ی این صنعت رونق ببخشیم.

فریدون اللهیاری معتقد است: آموزش هنر ملیله کاری می تواند زمینه افزایش تعداد شاغلان این عرصه را فراهم کرده و از سویی افزایش تولیدات می تواند زمینه صادرات آن را تسهیل کند.

این مقام مسئول می گوید: متاسفانه مشکلات بیمه ای این هنرمندان به صورت معضلی بر سر راه این هنرمندان درآمده است .

وی با بیان اینکه 14 هزار نفر از افرادی که در صنایع دستی فعالیت می کنند، کارت اشتراک شاغلین صنایع دستی دارند عنوان کرد: تنها 6 هزار نفر از آنها تحت پوشش بیمه هستند که این رقم یک سوم واقعی هنرمندان صنایع دستی می باشد چراکه بیش از 40 هزار نفر هنرمند در زمینه ی صنایع دستی در استان اصفهان فعالیت دارند.

اللهیاری حضور در بازارهای جهانی را یکی از اهداف اصلی این سازمان عنوان کرد و یادآورشد: به منظور ایجاد بازارهای جهانی این هنر مندان را از طریق شرکتی در استانبول مورد حمایت قرار داده ایم که با مراجعه آنها به این مرکز می توانند اجناس خود را به فروش برسانند.

وی جذب گردشگر و ایجاد تجارت چمدانی را یکی دیگر از راههای فروش صنایع دستی برشمرد و در خصوص تعامل با کشورهای اروپایی و همجوار ابراز امیدواری کرد.

این درحالیست که برخوردار نبودن از تسهیلات بیمه به دلیل درآمدهای حداقلی شاغلان این عرصه از یک سو و حمایت نکردن دستگاههای متولی از سوی دیگر موجب شده دستان هنرمند اصفهانی پشتوانه ای برای فردای خود نداشته باشند. دستان هنرمندی که می تواند پایان خوشی برای داستان نقره ای اصفهان رقم بزند.

گزارش از زهرا هادیان

انتهای پیام/م