آرامگاه نابغه مشرق زمین در همدان

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛ بنای ابتدایی آرامگاه ابوعلی سینا در زمان قاجاریه ساخته شد و آرامگاه جدید به دستور محمدرضا پهلوی به مناسبت هزارمین سالروز تولد این دانشمند بزرگ، توسط انجمن آثار ملی ایران ساخته و در سال 1333 خورشیدی افتتاح شد.


نقشه آرامگاه بر اساس قدیمی‌‌ترین بنای تاریخ‌دار اسلام در ایران یعنی گنبد قابوس (در استان گلستان) که از شاهکارهای معماری به‌ شمار می‌آید، کشیده‌ شده است. تنها اختلاف ظاهری این بنا با گنبد قابوس در این است که گنبد قابوس 10 تَرک ولی آرامگاه بوعلی 12 تَرک دارد. وجود 12 ستون نشان‌دهنده 12 رشته دانشی است که ابن سینا بر آن‌ها احاطه داشته است.

به مناسبت موقعیت محلی و محدود بودن فضای آرامگاه و برای صرفه‌جویی در مخارج، آرامگاه بوعلی را با نصف ابعاد گنبد قابوس در نظر گرفتند. اختلاف دیگر این دو بنا با یکدیگر در این است که فاصله بین ترک‌ها در گنبد بوعلی باز و گشاده است در حالی که بنای گنبد قابوس از ابتدا تا انتها (جز در قسمت ورودی) هیچ گونه شکاف و روزنه‌ای ندارد و درون آن همچون دخمه، تاریک و فاقد نورگیر و روشنایی است. البته بازگذاردن فاصله میان تَرک‌ها به دلیل وجود بادهای سنگین و طوفان‌های پاییزه و زمستانه شهر همدان نیز بوده است.

ارتفاع هر پایه برج از کف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد نزدیک به 23 متر است. پهنا (عرض) هر پایه در پایین 1/17 متر و در بالا 92 سانتی‌متر است. گنبد مخروطی شکل آن نزدیک به 6 متر ارتفاع دارد. ارتفاع اطاق اصلی آرامگاه 6/10 و ارتفاع کلی بنا (از کف تا انتها) بیش از 28 متر است.

در میان 12 پایه برج، تخته سنگ مرمر یکپارچه‌ای به چشم می‌خورد که طول آن 2/55 و عرض آن بالغ بر یک متر است و کتیبه‌ای به خط ثلث بر آن نوشته‌اند. تخته سنگ فوق از آثار برجسته و مهمی است که در بنای باشکوه آرامگاه به ‌کار برده‌اند زیرا در ضمن انجام عملیات مربوط به ساخت آرامگاه، تخت سنگ بزرگ تهیه شده برای این منظور در یک مرحله شکست و دوباره مجبور شدند سنگ فعلی را از کنار دریاچه ارومیه تهیه کرده و به همدان بیاورند.

محل فعلی آرامگاه بوعلی منزل مسکونی ابوسعید دخوک؛ یار دیرین وی بوده و بوعلی مدتی را نزد او به عنوان مهمان سپری کرده است و مزار هر دو در این محل واقع شده است.

در قسمت بالای دیوارهای داخلی محوطه مربع شکل آرامگاه، بیست بیت قصیده معروف «عینیه» که از آثار ادبی شیوای ابن سینا در حکمت و فلسفه به ‌شمار می‌آید و حکیم آن را در کمال فصاحت و بلاغت راجع به مراحل مختلف سیر روح انسانی و ارتباط آن با عالم جسمانی سروده است، بر روی 40 لوح سنگی از سنگ مرمر هر کدام به طول 1/10 متر و عرض 0/5 متر به خط ثلث برجسته نوشته شده است.

آرامگاه ابوعلی سینا دارای دو تالار (شمالی و جنوبی) می‌باشد. در حال حاضر تالار جنوبی به عنوان موزه، به محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه‌ای مشتمل بر 8 هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه‌هایی مربوط به آثار ابوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می‌شود. در غرفه آثار بوعلی، عکسی از جمجمه وی در معرض دید گذاشته شده که گمان می‌رود به هنگام تخریب مقبره قدیمی تهیه شده است.

بر بالای درِ منتهی به خیابان سمت رودخانه بر لوح مرمرین، رباعی از بوعلی (که به اشتباه به عمر خیام نسبت داده‌اند) نوشته شده است.

هرچند که بنای این آرامگاه باشکوه به سال‌های اخیر بازمی‌گردد، اما با این وجود نه تنها از هر لحاظ با مجلل‌ترین بناهای تاریخی کشور برابری می‌کند بلکه از لحاظ رعایت اصول مهندسی و نکات فنی ساختمانی، بر بیشتر آثار تاریخی کشور برتری دارد.