"سر روزه ای" هدیه دختران و پسران کرمانی / استان مرکزی و بیدار شدن در سحر‌ها با طبل

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، ماه رمضان از دیرباز، حال و هوای ویژه‌ای را برای مردم این مرز و بوم به ارمغان آورده است.

آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم ایران است و از آنجا که این آداب و رسوم ریشه در باور دارد توجه مسلمان را به خود جلب کرده است.

 

 

در ماه مبارک رمضان جلسات قرائت قرآن مجید در سطح مساجد یا منازل برای مردان و زنان مؤمن این دیار از شور و هیجان ویژه‌ای برخوردار است.
 
از روز نخست ماه مبارک رمضان، بیشتر بانوان در منزل یکی از داوطلبان و یا در مکتبخانه هایی گرد هم جمع شده و هر فردی جای خود را مشخص می‌کند.
 
در طول ۳۰ روز ماه مبارک رمضان هر روز یک جزء از کلام وحی قرائت می‌شود تا کل قرآن مجید ختم شود.
 
بانوان مؤمن یزدی اعتقاد دارند که در جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در پایان، سوره توحید به هر کسی برسد در کارش گشایش و زندگی اش توأم با خیر و برکت در طول سال خواهد بود.
 

 

در این ماه نیز برخی از آداب و سنت‌های مردم آذربایجان شرقی متمایز از دیگر مناطق کشور و منحصر به این خطه از ایران اسلامی است. در آذربایجان شرقی، دو سنت "قاباخلاما" و "کیسه‌دوزی" با گذشت چند قرن همچنان پابرجاست و به خصوص قاباخلاما با جدیت اجرا می‌شود. ‏

علی فلسفی، کارشناس مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی می گوید: به طور کلی مردم آذربایجان شرقی از نیمه ماه شعبان، خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده می‌کنند. ‏

آخرین جمعه ماه رمضان روزی است که در نقاط مختلف استان، زنان و دختران گرد هم می‌آیند و هر خانواده برای خود کیسه‌ای می‌دوزد.

سپس مقداری پول در این کیسه‌ها می‌گذارند، بر آن دعا می‌خوانند، فوت می‌کنند و آن را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگاه می‌دارند. این کیسه را "برکت کیسه سی" یا کیسه برکت می‌نامند و اعتقاد دارند بدین صورت، هرگز دچار فقر و بی‌پولی نخواهند شد. ‏

در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی، در روز جمعه آخر ماه رمضان، زنانی که بچه دار نمی‌شوند، هنگام عصر به مسجد می‌روند و دو رکعت نماز حاجت به جا می‌آورند.

سپس از مسجد خارج می‌شوند و به منزل هفت زن که اسم آن‌ها فاطمه است، می‌روند و از هرکدام یک تکه پارچه می‌گیرند. آن‌ها از پارچه‌های یاد شده، پیراهنی بچه گانه به نام «پیراهن فاطمه» می‌دوزند و نزد خود نگاه می‌دارند و عقیده دارند تا ماه رمضان سال آینده حتماً بچه دار خواهند شد. ‏
 

 

ترکمن‌های ایران به لحاظ کثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار کهن، تقریباً برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند که یکی از این مناسبت‌ها، ماه مبارک رمضان است. فرارسیدن این ماه، سبب خوشحالی هر ترکمن می‌شود. آن‌ها در ماه رمضان از مرد و زن و پیر و جوان با شور و شعفی بسیار، غیر از به جا آوردن فرایض، در تمامی مراسمی که ویژه این ماه است، شرکت می‌کنند.
 
ترکمن‌ها حداقل یک هفته قبل از حلول ماه مبارک رمضان، مقدمات ورود به این ماه پرفیض و برکت را فراهم می‌کنند. زنان بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند و مردان نیز خواربار و ملزومات این ماه را خریداری می‌کنند. در بسیاری از مناطق ترکمن نشین، رسم است که مردم در آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شکل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت کنند. ‏
 
برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی را از جنس قالیچه و نمد که به آن "نماز لیق" می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا می‌کنند. رویت هلال ماه رمضان نیز در میان ترکمن‌ها با هیجان خاصی همراه است.

 

عصر شب‌های آخر ماه شعبان، نگاه اغلب مردم ترکمن به سمت مغرب آسمان است تا شاید هلال ماه را رویت کنند و فردی که هلال ماه را ببیند سوره شریفه بقره را قرائت و با خوشحالی و با صدای بلند به دیگران اعلام می‌کند که ماه را رویت کرده است.
 

 

مردم کرمان نیز در ماه مبارک رمضان، آداب و رسوم ویژه‌ای را دنبال می‌کنند و در تزکیه نفس و انجام عبادات و فرایض مقدس این ماه مقید هستند. مردم کرمان سعی می‌کنند هرگونه جشن و مراسمی را که تدارک دیده‌اند، قبل از حلول ماه مبارک رمضان در ماه شعبان برگزار کنند.
 
در قدیم، اوایل ماه مبارک رمضان در میان خانم‌ها به‌ویژه زنان سالخورده رسم بود به خاطر خواصی که قهوه دارد، پس از حل کردن آن در آب، آن را به پیشانی خود می‌مالیدند. در کرمان بزرگ‌تر‌ها با دادن "سرروزه‌ای" به دختران وپسران که نوعی هدیه و کادوی مناسب بود، بچه‌هایی را که به سن تکلیف می‌رسیدند، به انجام فریضه روزه داری ترغیب می‌کردند.
 
یکی دیگر از رسوم ماه رمضان در برخی مناطق استان کرمان، خواندن "الله رمضونی" پسران و "کلیدزنی" دختران در شب‌های قدر است.
 
ثبت آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در فهرست میراث معنوی کشور، نشان از اهمیت این فرهنگ در میان ایرانیان دارد که هر کدام به نوعی و با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود، این روز‌ها را گرامی می‌دارند.
 

 

م‍ردم اس‍ت‍‍ان ل‍رس‍ت‍‍ان ه‍م‍و‌اره ب‍‍ا ح‍ل‍ول م‍‍اه رم‍ض‍‍ان، از مدت‌ها قبل، خ‍ود ر‌ا ب‍ر‌ای ب‍رگ‍ز‌اری آی‍ی‍ن‌های وی‍ژه ای‍ن م‍‍اه م‍ب‍‍ارک آم‍‍اده می‌ک‍ن‍ن‍د.
 

ی‍ک‍‍ی از س‍ن‍ت‌ها ر‌ای‍ج م‍ردم ای‍ن دی‍‍ار ک‍ه در ای‍‍ام م‍‍اه م‍ب‍‍ارک رم‍ض‍‍ان ب‍ی‍ش‍ت‍ر م‍ورد ت‍وج‍ه ق‍ر‌ار می‌گ‍ی‍رد، ف‍رس‍ت‍‍ادن ب‍خ‍ش‍‍ی از غ‍ذ‌ای اف‍ط‍ار و س‍ح‍ر ب‍ه منزل ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ان است ک‍ه ب‍ه اص‍طلاح ع‍‍ام‍ی‍‍ان‍ه ب‍ه آن "ک‍‍اس‍م س‍‍ا" می‌گ‍وی‍ن‍د.
 
ب‍‍ان‍و‌ان ل‍رس‍ت‍‍ان‍‍ی ن‍ی‍ز ت‍وج‍ه وی‍ژه‌ای به پ‍خ‍ت غ‍ذ‌ایی‌اف‍ط‍ار و س‍ح‍ر د‌ارند و ب‍‍ا پ‍خ‍ت‍ن ان‍و‌ا‌ع آش، ش‍ل‍ه زرد، ف‍رن‍‍ی، ح‍ل‍و‌ا و ش‍ی‍رب‍رن‍ج، ج‍ل‍وه‌ای خ‍‍اص ب‍ه س‍ف‍ره خ‍ود می‌ب‍خ‍ش‍ن‍د.

 

متداول‌ترین سنت که در شهر‌ها و روستاهای استان مرکزی با گذشت زمان هنوز دستخوش تغییر نشده، تهیه نان مخصوص «فتیر» است. هنوز هم بسیاری از کدبانوهای شهری و روستایی در تنور‌ها یا فرهای خانگی، اقدام به طبخ این نان شیرینی سنتی برای سفره افطار می‌کنند.

 

گوش فیل، شیرینی مرسوم مردم استان در ماه رمضان است که از هفته قبل از حلول ماه در قنادی‌ها دیده می‌شود.

 

بسیاری از مردم استان «آش رشته» غذای اصلی هر روزه سفره افطارشان است و کل جوش و شله زرد نیز دسر نیروبخش در کنارش به شمار می‌آید.

 

هنوز هم مردم شهر و روستاهای خنداب، هنگام سحر با صدای چوبی که نوجوان قنوت گوی مسجد بر تشت می‌کوبد و صدای مناجات پیرترین اذان گو که فرازهایی از دعای خواجه عبدا... انصاری را با بانگ بلند در کوی و برزن می‌خواند با ندای «برخیزید سحر از راه رسید» از خواب برمی خیزند.

 

پیرمرد در جلو و نوجوان در پشت سر از کوچه‌های شهر یا روستا یک به یک می‌گذرند و تا روشن شدن چراغ خانه بر سر در هر خانه می‌ایستند.

 

اما در شهر و روستاهای خمین نیز برخی مراسم بدون تغییر مانده است و جوانان از ٣ روز مانده به این ماه مبارک در بلندترین ارتفاع شهر یا روستای خود در انتظار حلول ماه، شب زنده داری می‌کنند و پس از رویت ماه با ندای‌الله اکبر، خبر از حلول ماه مبارک رمضان می‌دهند و پس از آنکه رویت ماه از سوی معتمدان و روحانیان تایید شد، فصل عبادت آغاز می‌شود.

 

آنگاه مراسم سحرخوانی بر پشت‌بام‌ها با کوبیدن بر پشت تشتی وارونه و مناجات شروع می‌شود.

 

براساس رسم، بسیاری از روستاهای شهرستان خمین هر شب نوجوانی بر بام محله خود بر تشت می‌کوبد و هر چه زمان به پایان سحر و طلوع خورشید نزدیک می‌شود زمان کوبش چوب بر تشت نزدیک‌تر می‌شود تا روزه‌داران بدانند باید از خوردن امساک کنند و برای ایستادن به نماز آماده شوند و همان نوجوان سپس بر بام خانه اذان می‌دهد.
 

 

قدمت سنت‌های ویژه ماه‌مبارک رمضان در همدان به تاریخ اسلام برمی‌گردد و با وجود گذشت سالیان متمادی، بسیاری از این سنت‌ها همچنان پابرجاست. یکی از سنت‌های قدیمی این ماه در همدان، مراسم کیسه برکت در روز ٢٧ رمضان است؛ در این روز، زنان روزه دار هنگام رفتن به مسجد و اقامه نمازظهر به همراه خود پارچه و نخ و سوزن می‌برند و در بین دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند کیسه برکت مشغول می‌شوند.

 

به اعتقاد مردم همدان هر فردی که داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می‌بخشد.

 

از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان، آیین توزیع آجیل مشکل گشا به هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت است. یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری است.
 

 

بسیاری ازمردم مازندران برای برآورده شدن آرزو‌ها و ارتباط معنوی با خدا ۳ روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرند.

 

در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.

 

پس از خواندن سوره انعام، افراد روزه خود را با غذاهایی که در سینی قرار دارد باز می‌کنند و نان‌های باقی‌مانده را به‌عنوان تبرک در سفره نان قرار می‌دهند تا برکت پیدا کند و در ادامه صاحب مجلس سفره افطار را پهن می‌کند.

 

قدیم در مازندران رسم بود افرادی که فرزند پسر می‌خواستند نذر می‌کردند که در طول ماه مبارک رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند، به این صورت که یک پیت حلبی خالی به گردن خود می‌آویختند و با چوب به آن ضربه می‌زدند تا مردم برای سحری بیدار شوند که البته این رسم‌ها هم‌اکنون از بین رفته است.

 

نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این منطقه است که در شب ۱۵ ماه مبارک رمضان همزمان با میلاد امام حسن مجتبی (ع) زنان به‌عنوان نذر، قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌برند که این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.

 

همچنین در کنار این مواد حلوا، آش، زولبیا و بامیه سنتی، فرنی، آبگوشت و باقلای پخته با پلو به میان روزه‌داران می‌برند.

 

در ساری در زمان افطاری هر کسی که نذر داشت مجمعه‌ای از تمام نذورات خود را به‌عنوان افطاری درست می‌کرد و به زندان شهر می‌برد.

 

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگ‌تر‌ها به‌عنوان روزه‌سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند.

 

معمولاً این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است. مازندرانی‌ها بر این اعتقادند که سحر را نمی‌خوابند، زیرا نماز نافله شب می‌خوانند و به‌ویژه مناجات حضرت امیر در مسجد امیر را به نام مولا یا مولا زمزمه می‌کنند.

 

انتهای پیام/ز