برنامه‌ای برای انتقال پساب صنعتی به دریاچه ارومیه نداریم

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ، مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در نشست خبری ستاد احیای دریاچه ارومیه که به منظور بررسی آخرین وضعیت دریاچه و برنامه‌های سال جاری برگزار شد،اظهار کرد: پساب صنعتی بعد از تصفیه باید به شکلی مدیریت شود که به آبراهه‌ها وارد نشود که استاندارد سختی نیز دارد. سازمان حفاظت محیط زیست موظف به مدیریت پساب صنعتی است بنابراین ستاد احیای دریاچه ارومیه هیچ برنامه‌ای برای انتقال پساب صنعتی به دریاچه ارومیه ندارد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: بحران آب می‌تواند منجر به بروز بسیاری ازمشکلات محلی، منطقه‌ای، سیاسی و امنیتی شود و اگر راهکاری برای مقابله با این چالش‌ها نداشته باشیم باید به جای مدیریت ریسک، مدیریت بحران انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه بحران آب در کشور جدی گرفته نشده است، گفت: در شرایط کنونی مردم متوجه بحران کم‌آبی، تغییر اقلیم و مشکلات ناشی از کاهش میزان آب در بخش کشاورزی شده‌اند ولی پرسش اصلی این است که در شرایط کنونی چه کار باید انجام داد؟ این موضوعی است که باید درباره آن بحث شود تا به راهکارهای مناسب در این زمینه دست یابیم.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه احیای این دریاچه باید مدلی برای کل کشور باشد، تصریح کرد: کل کشور باید مصرف آب را کم کند و اگر میزان بارش کاهش می‌یابد نباید صرفا محیط زیست و منابع طبیعی متحمل خسارت شوند و از سهم آنها کاسته شود بلکه باید در کلیه بخش‌ها اعم از کشاورزی، ‌صنعت و مصارف شهری مراقبت از مصرف آب صورت گیرد.

تجریشی با اشاره به ضرورت انتقاد و به چالش کشیدن راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد: متاسفانه تاکنون انتقاد از این راهکارها صورت نگرفته است. برای ما اهمیت دارد که اقدامات صورت گرفته اثرات منفی در بخش‌های دیگر نداشته باشد. به همین منظور ستاد احیا از همه ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی استفاده کرده است تا مطمئن شود اقدامات انجام شده باعث بدتر شدن وضعیت نمی‌شود.

وی افزود: در شرایط ایده‌آل تراز دریاچه ارومیه باید به ۱۲۷۴ برسد و دریاچه ۱۴.۱ میلیارد متر مکعب آب داشته و سطح دریاچه ۴۳۳۳ باشد.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه این دریاچه به مرحله تثبیت رسیده است، گفت: از آبان تا اردیبهشت ماه آب وارد دریاچه می‌شود و از اردیبهشت تا شهریور و مهر هیچ آبی وارد دریاچه نمی‌شود و با توجه به اینکه تبخیر سالانه دریاچه یک متر است، حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب دریاچه در سال تبخیر می‌شود بنابراین کاهش سطح،‌ تراز و حجم دریاچه ارومیه از الان تا آخر شهریور امری طبیعی است چون از اردیبهشت به بعد هیچ آبی وارد دریاچه نشده و با توجه به تبخیر سطح، تراز و حجم دریاچه کاهش می‌یابد. این موضوع تنها برای امسال نیست بلکه سالیان سال همین وضعیت بوده است.

تجریشی در ادامه اظهار کرد: کارشناسان و متخصصان قبل از آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرده بودند که اگر دریاچه طی سه سال به وضعیت تثبیت نرسد، دیگر احیا نمی‌شود. دریاچه ارومیه از این جهت شبیه دریاچه آونز آمریکا است. آنچه متخصصان گفته بودند پایه علمی داشته است و تجربه جهانی آن را تایید می‌کرد، بنابراین اگر دریاچه ارومیه در سه سال گذشته به وضعیت تثبیت نمی‌رسید، خشک می‌شد و دیگر امکان بازگشت آن نبود بنابراین موضوع تثبیت برای ما بسیار حائز اهمیت بود.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه با انتقاد از عملکرد برخی نمایندگان مجلس و موضع‌گیری آنها نسبت به اجرای طرح‌های نکاشت و به‌کاشت اظهار کرد: اگر قرار بود این طرح‌ها اجرا شود، به جای ۵ واحد آب، ۳ واحد آب به کشاورز داده می‌شد و ۲ واحد دیگر صرفه جویی و به سمت دریاچه ارومیه رها می‌شد و طبق برنامه بنا داشتیم هزینه خسارت وارد شده به کشاورز را پرداخت کنیم اما این طرح به طور کامل متوقف شد.

وی افزود: این طرح در زاینده رود نیز اجرا می‌شود. دولت‌ها در آمریکا و استرالیا - که دچار خشکسالی‌های مدید بودند- پولی را به عنوان خدمات زیست‌محیطی اختصاص می‌دهند و با خرید آب از مصرف کننده‌ها باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و رهاسازی آن به سمت اکوسیستم‌ها می‌شوند. در نتیجه این اقدام، آب را به خدمات اقتصادی بالاتر اختصاص می‌دهند.

تجریشی با بیان اینکه ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۹۳ اقدام به اجرای طرح به‌کاشت کرد، گفت: بعد از طی شدن همه فرایندها،‌ ستاد مجبور به عقب نشینی در زمینه اجرای این طرح شد چون تحت فشار تعدادی از نمایندگان مجلس قرار گرفت؛ نمایندگانی که در دور بعد انتخابات نتوانستند رای مردم را بگیرند. با این وجود ستاد توانست تا مهر ماه سال ۹۵،‌ ۱۸ درصد مصرف آب کشاورزی را در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کاهش دهد.

وی با تاکید بر اینکه با صرفه‌جویی در مصرف آب در حوضه کشاورزی هیچ اتفاق بدی در تولید محصولات پیش نیامد، اظهارکرد: با وزارت نیرو در زمینه مدیریت ورودی آب به سدها و چگونگی استفاده از آب به تعامل رسیدیم و توانستیم مصرف آب را در حوضه کشاورزی کاهش دهیم و آب باقی مانده را به سمت دریاچه ارومیه بفرستیم.

تجریشی با انتقاد از اینکه در منطقه ارومیه بیش از نیاز کشاورزان آب در اختیار آنها گذاشته می‌شود، تصریح کرد: در این حوضه شرایطی فراهم شده که کشاورز آب بیشتر از نیاز دریافت می‌کند. در جنوب دریاچه، آب اضافی در اختیار کشاورز قرار داده می شود. بیشترین آب صرفه جویی شده را در میاندوآب داشتیم؛همان جایی که نمایندگان آن به طرح به‌کاشت انتقاد کردند.

وی افزود: در این منطقه سالانه ۷۰ میلیون متر مکعب آب تبخیر می‌شود که باعث شور شدن زمین‌ها و در نتیجه کاهش کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود چون ریشه گیاه به هوا احتیاج دارد. برای مثال بر اثر مصرف بالای آب برای تولید گندم، گندم تولیدی پروتئین کمی دارد. به اذعان وزارت جهاد کشاورزی صرفه جویی ۱۸ درصدی آب در بخش کشاورزی باعث افزایش درآمد کشاورزان نیز شده است بنابراین می‌توانیم کاهش مصرف آب را بدون اثر منفی در تولید محصولات به عنوان یک سیاست موفق داشته باشیم.

تجریشی در ادامه با اشاره به سهم تغییر اقلیم در خشکی دریاچه ارومیه اظهار کرد: در سال‌های گذشته این طور مطرح شده بود که تغییر اقلیم بیشترین سهم را در خشکی دریاچه دارد. متخصصان و وزارت نیرو این موضوع را مطرح کرده بودند که ۹۵ درصد خشکی دریاچه به تغییر اقلیم بر می‌گردد. با بررسی داده‌ها و اطلاعات مربوط به میانگین بارش طی سال‌های متمادی متوجه می‌شویم که سهم تغییر اقلیم در خشکی دریاچه ۵۰ درصد است.

وی افزود: در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ میانگین بارش در منطقه ارومیه ۳۰۰ میلیمتر بود. در این مقطع تراز دریاچه ۱۸ سانتیمتر کاهش یافته بود. بین سال‌های ۸۸ تا ۹۲ بارش‌ها ۳۴۰ میلیمتر بود. در این همین بازه زمانی ۱۳۰ سانتیمتر تراز دریاچه کاهش یافت. به عبارتی با وجود افزایش بارش، تراز کاهش یافته بود.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به میانگین بارش طی سال‌های ۹۲ تا ۹۶ اظهار کرد: در دولت یازدهم که برای تثبیت دریاچه اهتمام شد، بارش‌ها ۲۶۷ میلیمتر بود که نسبت به دوره ۸۴ تا ۸۸ ، ۱۰ درصد و نسبت به دوره ۸۸ تا ۹۲ ، ۲۰ درصد کاهش یافت. با این حال تراز دریاچه در سال‌های ۹۲ تا ۹۶ ، ۱۰ سانتیمتر افزایش یافت. این داده‌ها نشان می‌دهد که همه مشکلات را نباید به گردن طبیعت بیندازیم.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به تحقیق محقق ایرانی - که در دانشگاه فلوریدا مشغول کار است- گفت‌: این محقق ۱۳ هزار سال تغییرات بارشی حوضه آبریز دریاچه ارومیه را بررسی کرده و متوجه شده که در این مدت، هر سه ، شش و ۱۱ سال دریاچه دچار خشکی‌های متناوب بوده است بنابراین این تحقیق نشان می‌دهد حوضه آبریز دریاچه ارومیه همیشه نوسانات بارشی داشته است ولی با این حال خشک نشده بود.

تجریشی افزود: با نگاه به بارش های سال ۱۳۷۲ تا ۷۳ متوجه می شویم که بارش‌های شدید با سیلاب‌های زیادی وارد دریاچه ارومیه شده است. در شرایط حاضر احداث سدها مانع ورود سیلاب‌ها به دریاچه می‌شود. در گذشته در فصل تابستان کشاورزانی که زراعت می‌کردند خود را با شرایط آبی آن فصل تطابق می‌دادند ولی در شرایط حاضر با سد سازی متعدد الگوی زراعت به سمت باغداری حرکت و حتی از باغداری به سمت زراعت آب‌بر سوق پیدا کرده است. تولید محصول کشاورزی از انگور و توتون به سمت سیب و چغندر قند رفته است.

وی تاکید کرد: اگرچه تغییر اقلیم و نوسانات بارشی در وضعیت دریاچه ارومیه تاثیرگذار است ولی سیاست‌های حاکمیتی را نیز نباید در خشکی دریاچه نادیده گرفت. نوسانات اقلیمی باعث کاهش ۱.۷ میلیارد مترمکعب آب ورودی به دریاچه می‌شود. اگر میزان آب تجدیدپذیر ۸.۷ میلیارد مترمکعب بود، با کاهش بارش‌ها میزان آب تجدیدپذیر به هفت میلیارد مترمکعب رسید. به عبارتی طی بیست سال گذشته ۱.۷ میلیارد مترمکعب کاهش ورودی به دریاچه ارومیه داشتیم.

تجریشی با تاکید بر اینکه دولت‌ها به سمت توسعه کشاورزی در منطقه ارومیه حرکت کرده‌اند، گفت: متاسفانه طی سال‌های گذشته کشاورزی به سمت محصولات آب‌بر سوق پیدا کرده است و سطح کشت آبی از ۳۰۰ هزار هکتار به ۴۸۰ هزار هکتار رسیده است. اگر هر هکتار،۱۰ هزار مترمربع آب مصرف کند، ۱.۸ میلیارد مترمکعب آب به واسطه توسعه کشت آبی در این منطقه مصرف می‌شود بنابراین سهم تغییر اقلیم و توسعه ناپایدار کشاورزی ۵۰-۵۰ است.

وی افزود: تغییر اقلیم باعث کاهش ۱.۷ میلیارد مترمکعبی و توسعه کشاورزی باعث کاهش ۱.۸ میلیارد مترمکعبی آب ورودی به دریاچه ارومیه شده است. توسعه کشاورزی ناپایدار در منطقه ناشی از سیاست‌های نادرست حاکمیتی است. در مجموع سهم دو عامل تغییر اقلیم و توسعه کشاورزی در خشکی دریاچه ارومیه به میزان مساوی است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه با اشاره به اظهارنظر برخی منتقدان در مورد مصرف آب سدها برای مصارف صنعت، شرب و بهداشت اظهار کرد: عمده آب مصرفی در حوضه آبریز به کشاورزی اختصاص دارد. طبق برآوردها پنج میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود این در حالیست که تنها ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب در صنعت، شرب و بهداشت استفاده می‌شود بنابراین ۹۰ درصد آب مصرفی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مختص کشاورزی و تنها ۱۰ درصد آن به شرب، صنعت و بهداشت اختصاص می‌یابد.

تجریشی تاکید کرد: بر اساس منطق با توجه به مصرف بالای آب در بخش کشاورزی، وضع اقتصادی کشاورزان حوضه آبریز دریاچه باید خوب باشد اما واقعیت این است که درآمد کشاورزان این منطقه از متوسط کشوری پایین‌تر است. باید هر مترمکعب آب، یک دلار ارزش افزوده ایجاد کند. این رقم در کشور ما ۲۰ سنت و در حوضه دریاچه ارومیه ۱۵ سنت است.

وی افزود: طی سه برنامه توسعه نتوانستیم بهره‌وری را بالا ببریم این در حالیست که ارزش دلار در این مقطع سه برابر شده است بنابراین فعالیت کشاورزی ما یک فعالیت غیراقتصادی است. کشاورزی در این منطقه از دست رفته است.

تجریشی با بیان اینکه کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه آسیب زیادی دیده است، گفت: وضعیت کشت چغندرقند یک مثال بارز است. در این منطقه چغندرقند تولید و به شهرهای مشهد و اصفهان فرستاده می‌شد چون این دو شهر آب کافی برای تولید چغندر قند نداشتند. اما واقعیت آن است که کشت و انتقال چغندرقند در منطقه ارومیه و انتقال آن به سایر شهرها به چه قیمتی اتفاق می‌افتد. این اقدام اساسا توجیه اقتصادی ندارد. اگر ۳۰۰ هزار تن شکر خام وارد کنیم ۱۸ میلیون دلار هزینه دارد این در حالیست که در کشور هزینه حمل و نقل آن تنها به ۲۰ میلیون دلار می‌رسد. تولید چغندرقند تولید یک محصول آب‌بر است و نتوانسته اقتصاد محلی، خانوار و کشور را به جایگاه خوبی برساند.

وی افزود: قبلا در این منطقه انگور به شکل دیم کاشته می‌شد ولی در شرایط حاضر سیب جایگزین آن شده است چون نتوانسته‌ایم زنجیره ارزش در این منطقه را برای سیب ایجاد کنیم، حجم بالایی از تولید محصول سیب دپو و خراب می‌شود بنابراین ایجاد زنجیره ارزش در حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه اظهار کرد: با صرف ۲۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار، دریاچه ارومیه به وضعیت تثبیت رسیده که از این مبلغ بالغ بر ۴۰۰ میلیارد تومان برای مکانیزه کردن کشاورزی هزینه شده است.

ادعای انتقال فاضلاب های صنعتی توسط ستاد به دریاچه ارومیه واقعیت ندارد

تجریشی در ادامه با بیان اینکه یکی از ابهامات در احیای دریاچه ارومیه انتقال پساب‌های تصفیه شده به سمت دریاچه است، گفت: برخی می‌گویند این ستاد فاضلاب‌های صنعتی را به سمت دریاچه می‌فرستد. این ادعا اصلا واقعیت ندارد. واقعیت آن است که ۹۹.۹۹ فاضلاب‌ها را آب تشکیل می‌دهد. یک دهم آن نیز مواد آلی است. می‌توان با تصفیه، آب را به حدی رساند که به لحاظ بهداشتی امکان مصرف مجدد آن باشد. برنامه داریم که از ۱۳ شهر حوضه آبریز دریاچه حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب‌ها را تجمیع کنیم و بعد از تصفیه از طریق بالاترین استانداردها با لوله به نزدیک دریاچه برسانیم و بعد از کنترل و پایش به سمت دریاچه رها کنیم.

او اظهار کرد: در شرایط حاضر پیمانکاران به خاطر این پروژه طلب دارند. از وزارت نیرو درخواست کردیم که بسته‌ای را در این زمینه در نظر بگیرد تا با کمک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی این پروژه را انجام دهیم. از سوی دیگر برای حصول اطمینان از کیفیت پساب تصفیه شده،یک دانشگاه استرالیایی را به عنوان مشاور خارجی انتخاب کردیم. این دانشگاه استرالیایی به کمک دانشگاه‌های تبریز، ارومیه و تهران در زمینه اثرات ناشی از ورود پساب‌ها به دریاچه ارومیه فعالیت می‌کند و تأثیر نیتروژن و فسفر روی آبزیان دریاچه را بررسی می‌کند.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه گفت: انتقال پساب تصفیه شده به دریاچه ارومیه در مهاباد انجام شده است. در تبریز و ارومیه نیز تصفیه‌خانه‌ها با جدیت و سرعت در حال احداث هستند. لوله‌ها برای تبریز نیز خریداری شده است باید با تزریق مالی، کارهای تکمیلی پروژه انتقال پساب به دریاچه ارومیه انجام شود.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه باید مباحث بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه جدی گرفته شود، گفت: ۵ تا ۷ میلیارد دلار هزینه احیای دریاچه ارومیه در مدت ۱۰ سال است این در حالیست که هزینه بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه آونز ۲۰ میلیارد دلار است. سلامت مردم برای ستاد احیای دریاچه ارومیه حائز اهمیت است. در این منطقه پهنه‌های وسیعی از تپه‌های ماسه‌ای در حال حرکت هستند بنابراین کنترل غبار یکی از اقدامات مهم ما در این سال‌ها بوده است که در این زمینه سازمان جنگل‌ها را وارد کار کردیم.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه کنترل غبار و سلامت مردم از ابتدا برای ستاد مهم بوده است، گفت: طبق مطالعات ما طی پنج سال منتهی به ۱۳۹۵ با کاهش سطح دریاچه ارومیه میزان برگشت تشعشعات از کف دریاچه افزایش یافته است؛ به صورتی که با کاهش ۲.۵ برابری تراز، ‌تشعشعات چهار برابر شده است. اولین اثرات این تشعشعات بیماری‌های چشمی از جمله آب مروارید است. این‌ها آثار ناشی از خشک شدن دریاچه است که مشابه آن در دریاچه آرال نیز دیده شده است.

تجریشی افزود: با خشک شدن دریاچه درصد اشعه UV نیز افزایش می‌یابد که در تمام دنیا ثابت شده اشعه UV باعث سرطان پوست می‌شود. مسئله بهداشتی دیگر وجود گردوغبار نمکی در این منطقه است که امکان بروز بیماری‌ها در معده و روده را افزایش می‌دهد. افزون بر این باقی مانده سموم و آفت‌کش‌ها با خشک شدن دریاچه توسط غبار بلند شده و وارد بدن انسان می‌شوند. این اتفاق در دریاچه آرال نیز رخ داده است و با خشک شدن این دریاچه کودکان ناقص به دنیا آمدند.

وی در ادامه اظهار کرد: سعی کردیم فعالیت‌های خود را به سمتی ببریم که مانع خیزش گرد وغبار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه شویم. دانشگاه علوم پزشکی تبریز مطالعاتی را از سال قبل در این زمینه شروع کرده است و روستا به روستا تغییرات اپیدمولوژی را بررسی می‌کند. طرح کهورت نیز در حال اجرا است. گزارش اولیه این بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت سلامتی در این منطقه جای نگرانی دارد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: مطالعات تأثیر خشکی دریاچه ارومیه به سمت دام، گیاهان و خاک نیز حرکت کرده و در این حوضه‌ها نیز مطالعاتی آغاز شده است.

تجریشی در ادامه گفت: در آغاز کار ستاد احیا، از خانه‌های بهداشت گزارش‌هایی درباره برخی بیماری‌ها به ما می‌رسید و گزارش‌هایی در مورد سقط دام دریافت می‌کردیم. این موضوع باعث نامه‌نگاری بین کلانتری - رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه- با دکتر هاشمی - وزیر بهداشت- شد. از وزارت بهداشت درخواست کردیم درمورد آثار بهداشتی ناشی از خشکی دریاچه ارومیه پیگیری صورت گیرد. سال گذشته معاون وزیر بهداشت از منطقه بازدید کرد و اجرای طرح کهورت آغاز شد.

وی افزود: قراردادی با دانشگاه علوم پزشکی تبریز منعقد کردیم و کمیته سلامت در این دانشگاه به عنوان شاخه‌ای از ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل شده است. این دانشگاه اطلاعات موجود در خانه‌های بهداشت را بررسی می‌کند حتی در برخی مناطق مثل شبستر تست خون نیز می‌گیرد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با تأکید بر اهمیت سلامت شهروندان منطقه اظهار کرد: برای حفظ بهداشت و سلامت مردم این منطقه هر کاری که لازم باشد انجام می‌دهیم. برای تعدادی از پزشکان، بازدید از دریاچه آرال را طراحی کرده‌ایم که به‌زودی محقق می‌شود تا این گروه از اثرات بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه آرال مطلع شوند.

تجریشی در پایان با اشاره به مقایسه شاخص‌های دریاچه ارومیه با دو دریاچه سالتن‌سی و آونز در آمریکا اظهار کرد: سطح دریاچه ارومیه ۴۳۴۸ کیلومترمربع، سطح سالتن‌سی ۸۹۰ کیلومترمربع و سطح آونز ۲۵۰ کیلومتر مربع است این در حالیست که برای دریاچه ارومیه ۷ میلیارد دلار، برای سالتن‌سی ۹ میلیارد دلار و برای آونز دو میلیارد دلار بودجه برای احیا در نظر گرفته شده است. افزون بر این برای احیای دریاچه ارومیه ۱۰ سال زمان نیاز است ولی برای احیای سالتن‌سی و آونز به ترتیب ۲۵ سال و ۱۷ سال پیش‌بینی شده است. جمعیت تحت تأثیر در دریاچه ارومیه شش میلیون نفر است که دریاچه سالتن‌سی از این جهت با دریاچه ارومیه شباهت داشته و شش میلیون نفر جمعیت تحت تأثیر آن است، در دریاچه آونز نیز یک میلیون نفر تحت تأثیر هستند.

انتهای پیام/ف