آداب ورسوم سال نو در استان فرهنگی کردستان

 به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سنندج ،مردمان استان کردستان به عنوان ایرانیان اصیل و کرد زبان با وصف تمامی تغییرات اجتماعی و تحول رویه زندگی آن‌ها توانسته اند بخش زیادی از آداب و رسوم خود را که ریشه در باور‌های کهن آنان دارد و اغلب تاریخی و پاره‌ای اسطوره‌ای است در مناسبت‌های ملی و مذهبی حفظ کنند و امروزه نیز به عنوان جاذبه‌های فرهنگی و اجتماعی همواره مورد توجه گردشگران و مسافران است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان با اشاره به بخشی از جشن‌ها و آیین‌هایی که در میان مردمان کرد زبان مرسوم است، در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سنندج ،گفت: مردم استان کردستان به خصوص شهرستان سنندج از ۱۵ روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال نوروز می‌روند. همه‌ساله با نزدیک شدن به روز‌های پایانی سال، خرید به یکی از دغدغه‌های مهم مردمان این دیار بدل می‌شود؛ خریدی که در این ایام از سال دامنه و وسعتش نسبت به روز‌های عادی بیشتر می‌شود.
سیدمحسن علوی، گفت: خیابان‌ها و مراکز خرید در سراسر استان، مملو از جمعیت می‌شود و حجم ترافیک عابر پیاده و خودرو، به شکل مستمر و در طول تمام ساعت‌های روز، به حد چشمگیری افزایش می‌یابد، و مردم با شور ونشاطی دیگر برای خرید مایحتاج و اقلام ضروری به بازار می‌آیند مردان با تهیه شیرینی و تنقلات و زنان با رفتن به بازار با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان لباس عیدشان را تهیه می‌کنند.
وی ادامه داد:در شهر سنندج از نیمه‌های اسفندماه و شاید زودتر خانواده‌ها دست به تدارک نوروز می‌زنند از جمله این تدارکات تهیه سمنواست. خانم‌های خانه گندم، عدس، کنجد وماش را در پارچه‌ای ریخته و در ظرفی سفالی قرار می‌دهند و بعد از ریختن آب، آن را جلوی نور ملایم خورشید می‌گذارند تا دانه‌ها جوانه بزند سپس با پارچه قرمز دور تا دور سبزه را تزیین می‌کنند.

*خانه تکانی یا رفت و روب

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان افزود:یکی دو هفته پیش از عید خانه تکاتی یا رفت و روب انجام می‌گیرد بانوان کردستانی مجدداً اثاثیه منزل را جابه جا و گردگیری می‌کنند و دوباره آن‌ها را می‌چینند. در مراحل بعد تخم مرغ رنگ کردن است که آن‌ها را آب پز می‌کنند و با پوست پیاز و رنگ‌های شادی که روی آن‌ها می‌زنند تزیین می‌کنند.

*سفره و ساعت تحویل سال

مسئول اداره کل میراث فرهنگی کردستان در ادامه گفت: برای تحویل سال اعضای خانواده در یکی از اتاق‌های خانه سفره می‌اندازند. پیش از هر چیز آیینه و قرآن و بعد هفت سین را می‌گذارند. هفت سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سرکه، سبزه وسکه. اسپند نیز دود می‌شود و هر کدام از این‌ها فلسفه‌ای دارد. شمع برای روشنایی خانه و زندگی، قرآن نشان توجهی است که باید در آغاز سال به خداوند داشته، به علاوه در سال نو، صاحب قرآن یار و مددکار اهل خانه خواهد بود پول نشان از خیر و برکت و رفاه، سنجد به معنای عشق، فرزانگی، زایش و سبزه نماد تولد دوباره، حیات نو و سمنو نماد ثروت، سیر نماد تندرستی، سرکه نماد عقل و صبر وسماق نماد بردباری و ماهی قرمز، نماد تحرک و زندگی و آیینه، برای رفع کدورت و نشانی ازصفا و پاکی و یکرنگی است.
علوی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت:موقع تحویل سال همه اهل خانه با لباس‌های محلی کردی بر سر سفره هفت سین حاضر می‌شوند بعد از تحویل سال همه اعضای خانواده شروع سال جدید را به هم تبریک گفته و با روبوسی از هم حلالیت می‌طلبند. دربعضی از خانواده‌ها رسم براین است که بزرگتر خانواده مقداری پول از شب قبل لایه قرآن می‌گذارد و بعدازتحویل سال با گرفتن وضو وخواندن چند آیه از قرآن پول‌ها را به عنوان عید مبارکی به اعضای خانواده می‌دهد.

*دید و بازدید از بزرگ‏تر‌ها در عید نوروز

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: در کنار همه اعیاد و آداب و رسوم، حفظ حرمت و احترام به بزرگتر‌های فامیل و منطقه زندگی از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است به گونه‎ای که دربین مردمان کرد اولین روز و اولین منزلی که مورد دید و بازدید در اعیاد به ویژه عید نوروز قرار می‏گیرد منزل و خانواده بزرگ‎ترین عضو خانواده بوده و پس از آن دید و بازدید‌ها بر حسب بزرگی و حرمت و در نهایت فامیل نزدیک صورت می‎گیرد.

 *غذا‌ها و شیرینی‌های کردستان

رییس اداره کل میراث فرهنگی کردستان با اشاره به غذا‌های سنتی در این ایام گفت: خورشت سبزی با پلو که به سبکی خاص و متفاوت با سایر شهر‌ها پخته می‌شود، از جمله غذا‌هایی است که در ایام نوروز بوی آن از خانه‌های کردستانی‌ها بیرون می‌آید.
وی افزود:ماهی پلو، باقالی پلو، نیز در ایام نوروز در سفره‌های مردم این شهر دیده می‌شود. آش دوغ، کلانه، شلکینه از دیگر خوراکی‌های خاص کردستان است و بیشتربا گیاهان تازه خوراکی که در فصل بهارمی رویند تهیه می‌شود خوردن این غذا‌های سنتی برای مسافرین دیگر شهر‌ها که به این استان سفر می‌کنند در ایام نوروز بسیار جالب و جذاب است.
علوی افزود:از جمله شیرینی‌های سنتی استان کردستان که در ایام نوروز طرفداران بسیاری هم دارد می‌توان به شیرینی توت، نان خرمایی، نخودی، شیرینی کنجدی وکاک اشاره کرد که کردستانی‌ها در کنار آجیل، میوه وشکلات از این نوع شیرینی‌ها در پذیرایی ازمیهمانان خود نیز استفاده می‌کنند.

*تهیه "خوانچه" برای تازه عروس‌ها

در نوروز خوانچه‌هایی (هدیه) برای عروس‌های نامزد شده یا دختر‌هایی که به خانه شوهر رفته اند، طلا، عطر، دستمال، جوراب، تخم مرغ رنگ شده، پارچه، ماهی، سمنو، شیرینی و آجیل که با تزئینات بسیار زیبا توسط دختران جوان خانواده تهیه می‌شود از جمله اقلامی است که در خوانچه‌ها وجود دارد؛ و دختران و پسران ملبس به لباس‌های محلی کُردی که دارای رنگ‌های شاد هستند این خوانچه‌ها را بر دستان خود گرفته وبه منزل نوعروسان می‌بردند. وخانواده عروس نیز متقابلا با تدارک چنین خوانچه‌هایی برای داماد می‌برند.

*چهارشنبه آخر سال (چوارشه‌مه کوله)

از دیگر آداب و رسوم مردم کردستان در روز‌های قبل از فرا رسیدن عید نوروز، «چوارشه‌مه کوله» یا چهارشنبه‌سوری است.
 کارشناس مردم‌شناسی و مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در گفتگو با  خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سنندج ، گفت:چوار شه مه کوله یا چهارشنبه سوری در کردستان آن طوری که امروزه هست، باب نبوده و حدود ۴۰ تا ۵۰ سال است که این آیین به تبعیت از فرهنگ ایرانی در میان کُرد‌ها نیز مرسوم شده. در مناطق کردنشین آتش مخصوص نوروز بوده این مراسم برگرفته از آیین‌های کهن مردمان کردنشین است که ریشه در قرن‌ها پیش دارد وهمچنان در میان آن‌ها با اشکال مختلف برگزار می‌شود.
هاشمی افزود:امروزه نیزمردم در شب آخرین چهارشنبه سال، کوپه‌های هیزم را روی هم انباشته کرده پس از غروب آفتاب، هیزم را در حیاط خانه، کوچه یا در میدان باز آتش می‌زنند جوانان نیز با آتش افروختن بر پشت بام و یا کوچه اقدام به روشن کردن آتش و پریدن از روی آن می‌کنند. همچنین رقص کُردی (هه لپه ر. کی) بخشی جداناشدنی از آیین‌های کُرد‌ها است و در مراسم چهارشنبه سوری نیز جایگاه خاص خود را دارد.
وی بیان کرد: درروستا‌های این استان سه شنبه آخر سال، اگر هوا مساعد باشد مردم دسته دسته به دشت و صحرا می‌روند و زنان با خود قیچی به همراه می‌برند تا چند تار مو از سر فرزندان خود کوتاه و دور بیندازند؛ زیرا آنان عقیده دارند این کار باعث می‌شود درد و ناراحتی‌های سال کهنه از بین می‌رود و به سال جدید منتقل نشود.

*زیارت اهل قبور

هاشمی با اشاره به سنت زیارت اهل قبور در دهه پایانی سال، که در میان مردمان کرد سنت ریشه‌دار دیگری است، گفت: در این سنت پرمعنا مردم با حضور در گورستان و نذر احسان، به این سنت ارج می‌بنهند وبرخی‌ها با حضور در کنار قبور شهدا، شهدای گمنام و یا بر مزار عزیزان ازدست‌رفته خود سال نو را تحویل می‌کنند.

*کشیدن شال برای گرفتن عیدی

کارشناس ارشد مردم شناسی در ادامه به بحث شال کشی اشاره و اظهار کرد: گفت:در روستا‌های منطقه لیلاخ کردستان جوانان روستا به پشب بام می‌رفتند و شال را از دودکش پایین می‌کشیدند و هدایای خود را شامل پول، تخم مرغ رنگی، میو و شکلات و شیری می‌گرفتند، امروز با تغییر در ساختمان‌ها و حذف دود سوراخ در سقف خانه و این رسم همچنان برقرار است که شال را از پشت بام در جلوی پنجره‌های ساختمان پایین می‌کشند و همچنان هدایای خود را از صاحب خانه می‌گیرند.

*میرنوروزی و مراسم کوسه گردی

هاشمی کارشناس مردم‌شناسی و مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان گفت:میرنوروزی و مراسم کوسه گردی از جمله بازی‌ها و نمایش‌هایی بود که تا دو دهه پیش به عنوان مقدمه نوروز در استان کردستان برگزار می‌شد مراسم کوسه گردی توسط دو نفر به اجرا در می‌آمد یکی را کوسه و دیگری را زن کوسه می‌نامیدند.

*مراسم میرمیرین یا امیر بهادری

کارشناس ارشد مردم شناسی گفت:یکی دیگر از مراسم‌هایی که از دیرباز در میان کرد‌ها رواج داشت و هر سال به مناسبت فرا رسیدن نوروز با تشریفات و شکوه خاصی برگزار می‌شد، «میرمیرین» یا «امیربهادری» است.

*مراسم پیر شالیار

کارشناس مردم‌شناسی و مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان گفت: پیر روحانی از مغان زرتشت به نام پیر شالیار نزد مردم اورامان بسیار محترم است و کتابش را به بیگانگان نشان نمی‌دهند و کلماتش به جای ضرب المثل به کار می‌رود، جشن بزرگ مردم اورامان در بهمن ماه که سال روز ازدواج اوست برگزار می‌شود.
هاشمی افزود: این مراسم هر سال در بهمن ماه، در آغاز چله کوچک، در سه مرحله و طی سه هفته تا اواسط فصل بهار انجام می‌شود.

*هیله مارانی

کارشناس مردم‌شناسی و مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان بیان کرد: (تخم مرغ شکستن) این بازی که به صورت برد و باخت انجام می‌گرفت به این صورت بود که در هر مرحله دو نفر با هم روبرو می‌شدند؛ هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می‌داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می‌زد اگر تخم مرغ یکی از آن‌ها ترک بر می‌داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می‌زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می‌داشت صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می‌شد و می‌باید تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک بر می‌داشتند آن طرفی بازنده محسوب می‌شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد. به این طریق یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.

*سیزده فروردین، روز پایان دوره جشن‌های نوروزی در کردستان

کارشناس ارشد مردم شناسی افزود: کردستانی‌ها در سیزدهمین روز از فروردین، با حضور در دامن طبیعت و باغستان‌های سنتی در آیینی شاد و مفرح نوروز را بدرقه می‌کنند در این روز مردم بنابر سنت فرهنگی از خانه‌ها بیرون آمده و به دامن دشت و صحرا و باغ می‌روند تا آخرین روز از تعطیلات عید را در دامن طبیعت و کنار سبزه زار‌ها و آب روان چشمه‌ها و جویبار‌ها به شادی و خوشی بگذرانند.
باید اذعان کرد تعدادی از این آداب ورسوم‌ها که معرف تاریخ و فرهنگ کردستان است تا حدودی رنگ باخته و یا در شرف حذف شدن هستند، که نیاز است برای احیای آن و آشنایی نسل جوان با این فرهنگ ها، با برگزاری جشنواره‌ها یا همایش‌هایی، این آیین‌ها همچنان پابرجا بماند.

انتهای پیام/م