شمع‌گردانی؛ آئینی کهن و دیرنده در دیار عاشقان حسینی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل؛ عشق و داشتن شور و ارادت به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه اسلام در نقاط مختلف جهان به تناسب قومیت، ملیت و اعتقادات متفاوت است که این عشق و ارادت در دیار حسینی اردبیل با کمی تعصب و غیرت حسینی آمیخته شده است که همین موضوع سالانه در اواخر ذی الحجه و در طول ماه محرم‌الحرام عاشقان زیادی را از نقاط مختلف کشور و حتی نقاطی دور از خاک این مرز و بوم  به خود مجذوب می‌سازد که یکی از این آئینها مراسم "شمع گردانی" در مساجد، ‌تکایا و امامزاده‌های استان می‌باشد.

اردبیل در نقاط مختلف کشور به شهر حسینی با مردمانی عاشق حضرت ابوالفضل علیه‌السلام شهره است و حسینیان این شهر با برگزاری آئینهایی ویژه و کهن که ریشه در باورها و اعتقادات نیاکان آنها دارد ارادت خود را به اهل بیت علیهم السلام ثابت کرده‌اند.

مردم در شهر اردبيل كه خاستگاه تشيع و مركز تبلور و تجلی شور و عشق حسينی و ميراث‌دار فرهنگ عاشورایی است، بعد از غديرخم و از روزهای بيستم ذی الحجه به بعد با برپایی مجالس و دسته‌جات عزاداری به صورت رسمی در عزای اهل بیت علیهم‌السلام  به سوگ می‌نشینند و در دو ماه محرم و صفر می‌كوشند كه ارادت خالصانه و ناب خود را به هر طریق و شیوه خاصی بوده نثار مقام سيد شهيدان كنند.

همزمان با تاسوعای حسینی و روز نهم ماه محرم روز اقتدا به علمدار نینوا، مردم اردبیل با برگزاری آئین سنتی "شمع‌ گردانی"، عشق و ارادت به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل علیه‌السلام را نشان می‌دهند و می‌توان گفت که این آئین پیش‌درآمدی برای عزاداری روز عاشورا و روز دهم محرم است.

در این مراسم عزاداری، برخی از آئین‌ها نيز وجود دارند که در طول تاريخ همواره بر سينه نسل‌های يک منطقه، قوم و بين يک جمعيت مشخص و با فرهنگ خاص نشر يافته و منتقل شده است. آئين "شمع گردانی" يکی از اين آئين‌هاست که در اردبيل تجلی یافته و به نمادی از عشق و ارادت مبدل گردیده است.

در روز تاسوعا دسته‌جات عزاداری از صبح روز نهم در تمامی مناطق شهری و روستایی اقدام به شمع‌گردانی می‌کنند که با برگزاری اين مراسم سنتی، عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت در اين روز به نقطه اوج خود می‌رسد.

در اين آئين که از صبح تاسوعا در شهرها و نقاط مختلف استان اردبيل آغاز شده و تا غروب ادامه می‌يابد، عزاداران با دسته‌های شمع به مساجد مختلف محلات رفته و با روشن کردن شمع که در حقيقت نذری آن‌ها محسوب می‌شود، عشق و ارادت خود را به حضرت ابوالفضل علیه‌السلام نشان می‌دهند.

کارشناس مذهبی و پژوهشگر تاریخی در این باره می‌گوید: اين آئين سنتی بيش از هزار سال در اردبيل قدمت دارد و در زبان ترکی و محلی به نام "شمع ‌پايلاما" معروف بوده و عزاداران حسينی بعد از هشت روز عزاداری در مساجد و خيابان‌ها و محلات اردبيل در روزی که منتسب به علمدار رشيد کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس علیه‌السلام است اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند و در سوگ آن علمدار رشيد بر سر و سينه می‌زنند.

بیوک جامعی اوج عزاداری مردم استان اردبيل را در روز تاسوعا و عاشورا عنوان کرده و ادامه می‌دهد: در تاسوعای حسينی همه دسته‌های عزاداری شامل محلات شش‌گانه، شعبات آن و مردم عزادار به بازار می آيند و ضمن عزاداری آيين شمع‌گردانی را نيز با شکوه خاص و هرچه تمام‌ تر برگزار می‌کنند.

وی در تشريح برگزاری اين مراسم در اردبيل بیان می‌کند: آيين شمع‌گردانی از صبح روز تاسوعا تا اذان مغرب ادامه می‌يابد و عزاداران گاه به صورت گروهی و گاه در قالب دسته‌‌های عزاداری و اغلب نيز با پای پياده به 41 مسجد شهر اردبيل رفته و با نيتی خالص و با هدف برآورده شدن حاجات خود شمع را روشن و برای شهدای کربلا نيز فاتحه و صلوات می‌‌خوانند.

پژوهشگر تاريخی و آئين‌های دينی ارزشمندترين ويژگی سوگواری امامان به ويژه حضرت امام حسين علیه‌السلام را در ساختار فرهنگي ايران اسلامی، نمادها و گوناگونی سوگواری‌ها عنوان کرده و می‌افزود: گستردگی پديده‌های فرهنگی انگيزه بخش‌بندی‌های گوناگونی در اين زمينه از جمله فرهنگ مادی و فرهنگ غيرمادی شده است.

عضو هیأت امنای محله طوی با بيان اينکه آئين‌ها، روش‌ها، باورها و... ماه‌های محرم، از پديده‌های فرهنگ غيرمادی به شمار می‌آيد که در کنار پيمان‌های ديگر نشانگر هويت فرهنگی يک سرزمين است، متذکر شد: در ايران آيين‌های محرم و رمضان، ‌بويژه "نذری" يا "خيرات" برخاسته از فرهنگ ايرانی اسلامی است.

از ديگر مراسم و وقايع عزادارى روز تاسوعا، دخيل بستن است.

در اين خصوص زنان پيشقدم‏تر بوده و براى گرفتن حاجات خويش عده‏اى از آنان روسرى خود را در سقاخانه يا محل قرار گرفتن طشت‏ها در مسجد، گره مى‏زنند و معتقدند كه باز شدن گره روسرى‏ ها يا لباس افراد حاجتمند گواهى برآورده شدن حاجات آنهاست.

عزاداری روز تاسوعا؛ آئینی برخاسته از دیار عاشقان حسینی

یکی از اهالی استان اردبیل در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: شمع‌گردانی آئینی مختص اردبیل است و از سالهای گذشته تاکنون همه ساله با شکوه خاصی برگزار می‌شود اگر امروز این آئین در سایر استانهای آذری‌زبان نیز برگزار می‌شود این به این دلیل است که طی سالهای اخیر این آئین از استان اردبیل برخاسته و هم‌اکنون در استانهای دیگر کشور به ویژه استانهای شمالغرب و همجوار اردبیل برگزار می‌شود.

این شهروند اردبیلی در توضیح مراسم شمع‌گردانی در استان اردبیل تصریح کرد: در روز تاسوعا مردم اردبیل با روشن کردن ۴۱ شمع نذری در ۴۱ مسجد؛ حاجات خود را طلب می‌کنند و بدین طریق به نوعی عشق و ارادت خود را به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله‌الحسین نشان می‌دهند.

وی مراسم و آئین عزاداری روز تاسوعا را یکی از آئینهای منحصر و قدیمی اردبیل دانسته و تاکید کرد: در این روز مردم اردبیل با روشن کردن ۴۱ شمع نذری در ظرفهای مخصوص شمع‌سوز در ۴۱ مسجد؛ حاجات خود را طلب می‌کنند.

این شهروند با بیان اینکه این مراسم گاه از صبح و گاه از ظهر تاسوعا تا پاسی از شب ادامه می‌یابد، اضافه کرد: مردم عزادار اردبیل به صورت گروهی و در قالب دستجات عزاداری از یک مسجد به مسجد دیگر و از محله‌ای به محله دیگر رفته و اقدام به روشن کردن شمع در مقابل مساجد و تکایا می‌کنند.

به حمدالله و با عنایت حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام و علمدار کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس علیه‌السلام استان اردبیل هم‌اکنون به جهت برگزاری باشکوه مراسم عزاداری محرم بعد از شهرهای مشهد و قم به عنوان مذهبی‌ترین شهر کشور شناخته می‌شود که این افتخار به سبب ارادت مردم این استان به اهل بیت علیهم‌السلام کسب شده است.

و اینکه مراسم ماه محرم در اردبیل به گونه‌ای باشکوه، زیبا و عاشقانه برگزار می‌شود که عزاداری‌ها و سوگواری‌های مردم پایتخت حسینیت از زمان دیرین تا به کنون زبانزد عام و خاص بوده و هست.

انتهای پیام/س