دلیجان شهر جاذبه های تاریخی و طبیعی/ رویشگاه زاگرس را بیشتر بشناسیم

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ، جاذبه های تاریخی و طبیعی شهرستان دلیجان خستگی را از تن گردشگران به در می کند و چشم های بینندگان را می نوازد.

 دلیجان یکی از شهر‌های استان مرکزی در جنوب شرقی این استان واقع شده است. این شهرستان با وسعت تقریبی ۲۵۰۰ کیلومترمربع، در بین هشت شهر مهم استان مرکزی، پنجمین شهرستان وسیع استان می‌باشد و از نظر جمعیتی با پنجاه هزار نفر جمعیت، هفتمین شهرستان استان محسوب می‌شود.این شهرستان از شمال به قم (۱۱۰ کیلومتر)، از جنوب به اصفهان (۱۶۵ کیلومتر) از شرق به کاشان (۸۵ کیلومتر) ازشمال غرب به شهرستان آشتیان، از غرب به اراک (۱۶۰ کیلومتر) و از جنوب غربی به محلات (۲۵ کیلومتر) محدود می‌شود.

دلیجان شهری با چهار دروازه

دلیجان پیشین شهرى بسیار بزرگ با چهار دروازه در چهار طرف بود که به دروازه‌هاى قلیان، آتشکده، شاه ولى و کاه گندم معروف بودند. گستردگى شهر قدیمى دلیجان را تا نزدیکى خورهه ذکر کرده‌اند. مجموعه نشانه‌ها و آثار پیدا شده تاریخى نشان مى‌دهد که دلیجان شهرى بزرگ بوده است. از جمله آثار پیدا شده مى توان به سفال‌ها، خمره‌ها و آجرهاى بسیار زیبا در جنوب دلیجان، اشاره کرد.

دلیجان علیرغم ویرانى‌هاى ناشى از جنگ‌ها و بلایاى طبیعى، به دلیل موقعیت ارتباطى و جغرافیایى به تدریج توسعه یافته و در سال ۱۳۵۸ به شهرستان تبدیل شده است. شهرستان دلیجان در قلمرو آب و هوایی نیمه خشک قرار دارد و مرکز آن یعنی شهر دلیجان دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های نسبتاً گرم است.

جاسب رویشگاه زاگرس با ارتفاعات مرکزی ایران

یکی از مناطق بسیار زیبا و دیدنی این شهرستان، دهستان "جاسب" در مسیر اتوبان تهران - اصفهان در ۳۶ کیلومتری شمال شرق دلیجان واقع است که مشتمل بر هفت روستای مستقل از جمله روستای "بیجگان" و "کروگان" است که این‌ها بر پهنه کوهی در منتها الیه منطقه و در بالاترین نقطه قرار دارند.

جاسب منطقه ای با مناظر طبیعی و چشم انداز‌های روح پرور

منطقه جاسب منطقه ای ییلاقی با کوه های سربفلک کشیده، باغ‌ها و مزارع پر درخت، چشمه ها، مراتع سرسبز، درختان عظیم گردو، بادام و چنار با مناظر طبیعی و چشم انداز‌های روح پرور نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. برای رسیدن به این ییلاق ابتدا باید یک مسیر پر پیچ و خم کوهستانی و دره ای را بپیماییم و پس از طی مسافتی به اولین روستای منطقه یعنی بیجگان می رسیم. این منطقه در فصل تابستان که گرما شدت می یابد مکان بسیار مناسب و دلپذیری جهت اسکان و استفاده از طبیعت آن است. رودخانه فصلی ازنا از ارتفاعات دهستان جاسب سرچشمه می گیرد و فقط در اسفند و فروردین و تا خردادماه آب دارد. عبور این رودخانه از مسیر روستا‌های بیجگان و سقونقان، واران، روگان و هرازجان و نیز به علت کوهستانی بودن مناطق فوق آب و هوای با طراوتی را در فصل تابستان ایجاد می کند.

جاسب استراحتگاه اردشیر اول

از آثار باستانی جاسب می توان به قبرستان قدیمی واران، تپه قلعه کوه امام علی، تپه قلعه سرخ، تپه قلعه وشتگان، تپه قلعه و سقونقان، مسجد جامع و امام حسن بیجگان، برج روستای هرازجان، تپه قلعه کوه امام، ولی روستای کروگان، غار سیجان در ضلع شمالی روستای واران و سنگ نوشته های قبرستان روستای بیجگان نام برد که همگی شماره ثبت میراث فرهنگی کشور را دارند.

بزرگان جاسب می‌گویند: «اردشیر اول سربازان خود را به این مکان آورد تا اسب‌هایشان ازآب رود ازنا بنوشند. سپس به علت عبور سربازان زیادی از این منطقه، ۹ استراحتگاه ساختند که بعدها تبدیل به مکان استراحت دایمی شد. پس از گذشت ۲۰۰۰ سال دو استراحتگاه متروکه شدند و هفت استراحتگاه باقی ماندند که هفت ده امروزی جاسب را تشکیل می‌دهند.»

جاسب زیستگاه مختلف  گیاهی و جانوری

این منطقه محل تلاقی رویشگاه زاگرس با ارتفاعات مرکزی ایران است. از گونه های مهم گیاهی می توان از بادام کوهی، بنه، زرشک، زالزالک و فرفیون و از گونه های مهم جانوری میتوان از بز و پازن، قوچ و میش، آهو، پلنگ و گرگ، بلدرچین و سارگپه نام برد.

رودخانه فصلی پرآبی از بلندترین منطقه تا انتهای منطقه جاسب در دل روستا‌ها جریان دارد. این منطقه در نزدیکی سد ۱۵ خرداد قرار گرفته و به علت اینکه منطقه‌ای ییلاقی است از طبیعت زیبا و دل نوازی برخوردار است که چشم هر گردشگر را به خود خیره می‌کند، به ویژه در فصل تابستان هوای خنک و لطیف، این منطقه را به محلی بسیار مناسب با ویژگی‌های خاص گردشگری تبدیل کرده است.

منطقه جاسب به دلیل شرایط کوهستانی دارای زیستگاه های جنگلی، خشکی پسند، مناطق مرتفع و صخره ای، زیستگاه جنگلی است که در بخش بسیار محدودی از اراضی غربی و جنوب غربی این منطقه به صورت نوار باریکی به سمت شمال شرقی منطقه به شمار می روند و گونه های پسته و بادام کوهی از عناصر اصلی پوشش جنگلی منطقه است.

جنگل های مذکور به دلیل محدودیت سطح گسترش آن‌ها در منطقه و استان از ارزش حفاظتی برخوردار بوده و نیازمند توجه بیشتری در این خصوص است و زیستگاه خشکی پسند دارای رویش های مختلف درختچه‌ای کوتاه، گیاهان پشته¬ای، علفی و پایا و یک ساله است. زیستگاه مناطق مرتفع و صخره‌ای در ارتفاعات کول آل و کوه تخت و کوه ولیجا دارای رویش‌های گرمسیری گونه‌های بالش وش و پشته‌ای که محل زیست بز و پازن و کبک و پلنگ بوده است.

جاسب منطقه ای کوهستانی که سیمای آن از کوه های خشک صخره ای، دره ها، تپه ماهور‌های مرتفع کوه های استپی تا دشتی متغیر است. بلندترین ارتفاع آن قله کوه ولیجا با ارتفاع ۳۱۵۱ متر و حداقل ارتفاع آن در تنگه رودخانه ازنا با ارتفاع ۱۸۰ متر منظره‌ای متفاوتی را ارائه می‌نماید. از مهمترین کوه های منطقه جاسب می¬توان به کوه¬های زیر اشاره کرد:

غار آقاشا بلبل مکانی مقدس برای تقسیم نذورات

"آقا شا بلبل" یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری دلیجان است، این زیارتگاه در کوه‌های شمال غربی در غرب دلیجان بر روی بلندی در درون یک غار قرار دارد. این غار چشمه‌ای کم آب دارد و از نظر مذهبی برای اهالی منطقه غاری مقدس محسوب می‌شود. از این رو برخی از مردم همراه با خانواده نذورات و قربانی‌های خود را به پیرامون این غار می‌برند و در آنجا بین نیازمندان تقسیم می‌کنند. چشمه کم آبی موجود در در غار شاه بلبل سبب شده است تا اغلب مراجعین یک شبانه روز را در آنجا سپری کنند.

مجسمه‌ای در نزدیک این غار وجود دارد که اهالی منطقه آن را با آن نام عمره یا عمرو می‌شناسند.اخیراً این نظریه مطرح شده است که احتمالاً این مجسمه متعلق به آناهیتا است و مسلماً به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد. عوامل طبیعی مانند باد و باران تا حد زیادی موجب فرسایش این مجسمه شده است.از ویژگی‌های این مکان می‌توان به چشمه آبی "کهدر'" آن محل اشاره کرد که گفته می‌شود به تعداد نفراتی که در آنجا حضور می‌یابند، این چشمه جوشان است.

مسجد مس سر بلندترین و قدیمی ترین بنای دلیجان

مسجد "مس سر" از قدیمی‌ترین بنا‌های شهر دلیجان است، که هر مسافری را برای بازدید از آنجا به سوی خود جذب می‌کند.

مسجد مس سر یکی از قدیمی‌ترین جاذبه‌های تاریخی واقع در جنوب شهرستان زیبای دلیجان است. راستش را بخواهید، زمان دقیق ساخت این بنا کاملاٌ مشخص نیست. اما با استناد به سخن قدیمی‌ها مبنی بر وجود تاریخ ۹۲۵ هجری قمری بر روی دیوار مسجد در زمان‌های گذشته و همچنین با در نظر گرفتن سبک معماری این ساختمان به احتمال زیاد قدمت این بنا به دوران سلجوقیان برمی‌گردد.

گفتنی است که خشت، گل و در بعضی قسمت‌ها آجر مصالح اصلی این مسجد را تشکیل می‌دهند. مطابق شواهد به جا مانده، مسجد مسر ۱۳ گنبد داشته که متأسفانه به علت غفلت و بی‌توجهی امروزه تنها یک گنبد و عمارت مربوط به آن به جا مانده است.

علت نامگذاری مسجد مس سر

به دو دلیل این مسجد را مس سر می‌نامند. یکی این که گفته شده گنبد آن از بلندترین بنا‌های دلیجان بوده و در گویش شیرین دلیجانی به جای استفاده از کلمه بزرگ لغت مس‌سر را به کار می‌بردند. دلیل دوم به خاطر پوشیده شدن قسمت فوقانی این مسجد از مس بوده و مردم با دیدن این پوشش مسی واژه مس‌سر را در معنای سر مسی به کار برده‌اند.

پایه‌هایی که گنبد ۱۴ متری مسجد بر روی آن واقع، پهنایی حدود ۵/۱ متر داشته و برای ساخت بنا از آجر‌های مربعی شکل با اندازه‌های ۲۵×۲۵ سانتی‌متر استفاده شده است. متأسفانه بخش زیادی از مسجد مس‌سر در زمان هجوم افاغنه به دلیجان ویران گردید. اکنون از ۵۰۰ متر بنای این ساختمان تنها ۱۲۴ متر باقی مانده است. همچنین، از وجود صحن‌ها، تعدادی ایوان و حیاطی بزرگ با حجره‌هایی دور تا دور آن در گذشته‌های دور خبر داده‌اند.

خوشبختانه این عمارت تاریخی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با تلاش مردم شهر دلیجان و جوانان کوشا و پرشور جهت جلوگیری از آسیب بیشتر مورد بازسازی قرار گرفت. در سال‌های اخیر نیز تعمیراتی بر روی این بنا انجام گرفته و نام آن به مسجد‌النبی (ص) تغییر یافته است. اما همچنان در میان مردم به مسجد مس‌سر شهرت دارد.

علی مشهدی مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دلیجان  در گفتگو با  خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ، گفت: اماکن تاریخی، گردشگری و طبیعی این شهرستان برای بازدید گردشگران در ایام نوروز آماده شده است و اقلام فرهنگی و اطلاع رسانی برای معرفی بنا‌های تاریخی منطقه در حال تدارک است که در ورودی شهر و اماکن تاریخی توزیع می‌شود.

مشهدی افزود: کاروانسرا و پل دو دهک، مجموعه بازار نراق، امامزاده سلیمان، امامزاده یحیی، امامزاده بی بی زبیده خاتون، غار نخجیر، قلعه و غار کهک، بادگیر‌ها و آب انبار‌ها و منازل تاریخی نراق از جمله جاذبه‌های گردشگری شهرستان دلیجان به شمار می‌روند.

غار نخجیر ارزشمند‌ترین غار‌های آهکی دنیا

یکی از زیباترین شگفتی‌های طبیعت، در استان مرکزی در ۱۱ کیلومتری شمال شرقی شهرستان دلیجان (حد فاصل نراق – دلیجان) و در دامنه‌های کوهی به نام تخت به ارتفاع ۱۷۱۶ متر از سطح دریا قرار گرفته است. این غار که به دوران سوم زمین شناسی تعلق دارد، در سال ۱۳۶۸ و پس از حفاری‌های سازمان آب دلیجان، شناسایی و کشف شد و در در سال ۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دمای هوای داخل غار همانند بسیاری از غار‌های دیگر در تمام فصول ثابت و بین ۷ تا ۱۴ درجه سانتی گراد می‌باشد. غار طبقاتی چال نخجیر دارای سه طبقه است و طبقه اول و زیرین غار دارای سفره آب زیرزمینی و دریاچه ایست که در عمق ۶۱ متری از سطح غار قرار دارد و ۱۹ متر نیز عمق آن است. طبق نظر زمین شناسان طول این غار حدود ۱۲ کیلومتر تخمین زده شده است که تا به امروز ۶ کیلومتر ازآن کشف شده است.

دو طبقه از این غار شگفت انگیز به طول ۱۲۰۰ متر با ایجاد مسیر‌ها و پله‌هایی خاص برای بازدید گردشگران کف سازی و آماده شده است. نور پردازی‌های زیبای این غار بر روی بلور‌های کلسیت و اشکال متنوعی که شبیه به انسان و برخی حیوانات از جمله عقاب و لاک پشت هستند، در کنار دیگر تندیس‌های بزرگ جسه و آویزه‌های بلورین، چشم هر بیننده‌ای را متحیر و مبهوت خود می‌کند.

غار چال نخجیر از ارزشمند‌ترین غار‌های آهکی دنیاست. اشکالی که به دلیل رسوبات آهکی درون غار ایجاد شده اند، از زیباترین و بهترین نمونه‌های این رسوبات در دنیا هستند. این غار مربوط به دوران سوم زمین شناسی است و سنش حدود ۷۰ میلیون سال برآورد شده است. طی میلیون‌ها سال، حرکت معکوسی گسل باعث ایجاد دالان ها، دهلیزها، راهرو‌ها و حوضچه‌های بسیار زیبایی شده است که از آن به نام غار چال نخجیر یاد می‌کنیم.

از همان بدو ورود به غار، چشمانتان به جمال آن روشن خواهد شد! سقفی بسیار بلند، و اشکالی متنوع و بلورین شما را شگفت زده خواهد کرد. نگران گم کردن راه نباشید، مسیری که برای بازدید عموم در نظر گرفته شده است، مشخص و امن است. درون این غار، باید قوه تخیل خود را به کار ببندید و شروع به تشبیه کردن اشکالی که می‌بینید با حیوانات مختلف کنید.

تالاری از رسوبات رنگی در دل کوه

برای تالار‌های اینجا اسم هم گذاشته اند، تالار‌هایی با نام‌های عروس، گل کلمی، آبشارگلی، هیولا و…، اما شاید زیباترین تالار این غار، تالار چهل ستون باشد. این تالار دنیاییست از رسوباتی به رنگ‌های مختلف که مانند دانه‌های انار با نظمی خاص کنار هم قرار گرفته اند.

محمدی کارشناس گردشگری  نیز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ،گفت: روی دیواره‌های این غار مملو از توده‌های گل کلمی، اسفنج‌های آهکی و بلورین و قندیل هاییست که حاصل رصوبات دولومیتی و آهکی آن است.

محمدی افزود: از نکات جالب توجه در این غار این است که نباید نگران ایجاد مشکل تنفسی برای خود باشید. چرا که تهویه طبیعی آن، وظیفه خود را به بهترین نحو انجام می‌دهد و شما در طول مسیر احساس تنگی نفس نخواهید کرد.

  نخجیر شکارگاه حاکمان

در گذشته‌ای نه چندان دور، حکمرانان و شکارچیان، شکار خود را به یک منطقه پست و گود به نام چال نخجیر هدایت می‌کردند تا حیوان امکان فرار نداشته باشد. چال به همان معنی چاله و مکان پست است و نخجیر هم که به معنای شکارگاه است.

همان طور که گفتیم هوای درون غار چال نخجیر در تمام فصول ثابت است؛ بنابراین بازدید از این غار در تمام فصول امکان پذیر است. ولی اگر خواهان این هستید که از زیبایی‌های بیرون غار و جاذبه‌های اطراف هم بهره ببرید، پیشنهاد ما به شما سفر به این منطقه در فصل بهار است.

گزارش از علیرضا کمال آبادی فراهانی

انتهای پیام / ک