قیام توابین، نخستین قیام با شعار خون خواهی امام حسین (ع)

محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با اشاره به اینکه قیام امام حسین (ع) منشاء قیام‌ها و نهضت‌های فراوانی شد، گفت: نخستین قیامی که با شعار خون خواهی حضرت سیدالشهدا (ع) برپا گردید، قیام توابین است.

او با بیان اینکه این قیام پس از قیام مردم مدینه و مکّه تحقّق یافت، افزود: ولى مقدّمات شکل گیرى آن، همزمان با قیام مدینه و مکّه آغاز شد.

سلمانی عبیات اظهار داشت: این نهضت از سوی کسانى شکل گرفت که دعوت آن‌ها از امام حسین (ع) براى آمدن به کوفه و سستى آن‌ها در یارى رساندن به ایشان یبب شکل گیری واقعه خونبار کربلا گردید.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به اینکه عناصر اصلی قیام توابین با این تفکر که با حضور نیافتن در کربلا، مرتکب گناه بزرگى شده بودند و مى خواستند با خون خود، ننگ این گناه را از خود بردارند، اظهار کرد: به همین جهت نیز نهضت آنان، «نهضت توّابین» نامیده شد، زیرا که آن‌ها توبه کنندگانی بود که تصمیم خود را در سکوت موقتی ناصحیح می‌دانستند.

این پژوهشگر تاریخ عاشورا با بیان اینکه سخنان امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) نخستین تلنگری بود که آنان را به قیامی در جهت جبران اعمال خود فراخواند، بیان داشت: بخش عمده اى از مردم کوفه که مى توانستند با یارى رساندن به امام حسین (ع) سرنوشت جامعه را دگرگون کنند، به دلایلى از جمله ترس و حفظ مصالح، تسلیم سیاست زر و زور و تزویر ابن زیاد شدند، ولى در اثر امواج روانى، اجتماعى و سیاسى واقعه کربلا، متوجّه خطاى تاریخى خود شدند و تصمیم گرفتند که با قیام بر ضدّ حکومت یزید و مجازات کردن قاتلان سیّد الشهدا (ع)، از ننگ این گناه نابخشودنى بکاهند.

محمدرضا سلمانی عبیات با اشاره به اینکه بنابر نقل طبری در تاریخش جلد ۵ صفحه ۵۸۳، ۵ نفر از بزرگان شیعه کوفه در کوفه به عنوان سران قیام شناخته می‌شوند، تصریح کرد: سلیمان بن صُرَد از صحابه پیامبر (ص)، مُسیّب بن نَجَبه فَزارى از صحابه امام على (ع) عبد اللّه بن سعد بن فضل اَزْدى، عبد اللّه بن وال تَیمى و رِفاعة بن شدّاد بَجَلى از جمله بزرگان شرکت کننده در قیام بودند.

آغاز نهضت توابین، ۶ ماه پس از هلاکت یزید

این پژوهشگر و نویسنده تاریخ عاشورا، با بیان اینکه ۶ ماه پس از هلاکت یزید، نهضت توّابین به رهبرى سلیمان بن صُرَد در سال ۶۵ ق، حرکت خود را با هدف براندازى حکومت شام آغاز کرد، گفت: سلیمان به هواداران خود دستور داد که براى جنگیدن با سپاه شام، در اردوگاه نُخَیله جمع شوند، امّا پس از رسیدن به این اردوگاه، مشاهده کرد که از میان همه کسانى که با او بیعت کرده بودند ـ یعنى حدود ۱۶ هزار نفر، تنها ۴ هزار نفر او را همراهى مى کنند.

عبیات گردهمایی قیام کنندگان توابین در کنار مزار امام حسین (ع) را در بدو آغاز این حرکت انقلابی نشان دهنده اهداف آنان در خونخواهی از ایشان دانست و افزود: آن‌ها در جریان حضور در کربلا ضمن اعتراف به گناه خود، از خداوند، طلب مغفرت کردند و پیمان بستند که راه او را ادامه دهند.

او با اشاره به اینکه توابین فقط در صدد گرفتن انتقام، و جبران لغزش و گناه خود بودند و جز این، هیچ هدف دیگرى نداشتند اظهار کرد: این عده نه طالب فتح و پیروزى بودند و نه خواهان حکومت و غنیمت، بلکه یگانه هدفشان انتقام بود، چرا‌که آن‌ها وقتى خانه هاى خود را ترک مى کردند، اطمینان داشتند که دیگر به خانه هاى خود باز نخواهند گشت.

این پژوهشگر تاریخ اسلام، حضور توابین در کنار مضجع امام حسین (ع) را سبب تقویت روحیه وهبستگی آنان دانست و افزود: آنان پس از توقّف یک شبانه روز در کنار مزار سیّد الشهدا (ع) آماده نبرد با سپاه شام در عین الورده شدند در حالی که نیروى‌های تحت فرمان سلیمان، حدود ۴ هزار نفر بود و سپاه دشمن به ۲۰ هزار نفر مى رسید.

محمدرضا عبیات، غسل شهادت و شکستن غلاف شمشیر‌ها توسط "توابین" را از نشانه‌های شهادت طلبی آنان دانست و بیان کرد: بنابر عقیده نگارنده کتاب تاریخ پیشوایان صفحه ۲۳۶ توابین معتقد بودند که مسئول قتل حسین (علیه السلام) در درجه اول حکومت بنى امیه است نه افراد، و لذا به منظور خونخواهى به سوى شام حرکت کردند و گفتند پس از انتقام از بنى امیه، به سراغ جنایتکاران کوفه مى رویم.

شکست توابین از از سپاه شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد

او ادامه داد: توابین در سرزمینى به نام «عین الورده» با سپاه شام، که فرماندهى آن‌ها را عبیدالله بن زیاد به عهده داشت، رو به رو شدند و پس از ۳ روز نبرد سخت، سرانجام شکست خوردند و سران انقلاب به جز «رفاعه» به شهادت رسیدند و بقیه نیروهایشان به فرماندهى رفاعة بن شدّاد به کوفه بازگشتند و به هواداران مختار که در کوفه فعالیت داشتند، پیوستند.

این پژوهشگر تاریخی با بیان اینکه در ریشه یابى علل شکست نهضت توّابین، ۲ نکته قابل توجّه است، گفت: یکی از اشتباهات توابین این بوده است که آنان قبل از سلطه یافتن بر کوفه و اطمینان از عقبه حرکت خود، در صدد براندازى حکومت شام برآمدند و این تصمیم، حاکى از ضعف تدبیر رهبران این نهضت است.

عبیات اظهار داشت: شخصیت شناخته شده‌ای همچون مختار از همان ابتدا با این قیام مخافت کرد چرا که او نشانه‌های از سوء مدیریت جنگی و استراتژیک را در آن‌ها مشاهده میکرد.

او با اشاره به نتایج قیام توابین تاکید کرد: قیام توابین، گرچه هدف اجتماعى روشنى نداشت و خیلى زود با شکست رو به رو گردید، ولى در هرحال بر مردم کوفه تأثیر عمیقى بر جای گذاشت و افکار عمومى را براى مبارزه با حکومت بنى امیه آماده ساخت.

انتهای پیام/گ