گشتی موشکافانه در «سمساری‌های مجازی» / اینجا از شیر مرغ تا جون آدمیزاد موجود است، اما با احتیاط وارد شوید!

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، کافی است عبارت «خرید و فروش کالای دست دوم» را در اینترنت جست‌وجو کنید؛ در این صورت با صفحات و سایت‌های مختلفی روبرو می‌شوید که این امکان را برای شما فراهم می‌کنند که کالای دست دوم خود را بفروشید یا اگر خریدار هستید، نمونه‌های مختلفی از کالای مورد نظرتان را در بستر وب ببینید، بپسندید و خریداری کنید.

اگرچه بسیاری از مردم تنها با چند مورد از این سایت‌ها آشنا هستند و شاهد نوعی انحصار در مراجعه‌ی مردم هستیم، اما با اندکی جست‌وجو درمی‌یابیم سایت‌های مختلفی در این زمینه فعالیت می‌کنند که هریک ویژگی‌های متفاوتی دارند؛ برخی همه نوع کالایی می‌فروشند، برخی به صورت تخصصی در زمینه‌ی تنها یک نوع کالا مثلا کتاب، املاک یا خودرو فعالیت می‌کنند و برخی دیگر علاوه بر کالای دست دوم، کالای نو نیز عرضه می‌کنند.

اما هر پدیده‌ی نوینی چالش‌های خاص خود را داراست، بدیهی است اگر همراه با ورود یک فناوری به جامعه فرهنگ و آموزش‌های متناسب با آن وجود نداشته باشد، می‌تواند شهروندان را دچار مشکلات متعددی کند. در این گزارش تلاش کرده‌ایم تا انجام معاملات اینترنتی را از ابعاد مختلفی بررسی کنیم که مطالعه‌ی آن می‌تواند برای شما نیز جذاب باشد.

ابتدا به سراغ دکتر بیت‌الله اکبری عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی قزوین رفتیم و سوالات اقتصادی خود را از وی پرسیدیم.

پیشرفت دانش، کمرنگ شدن مرز‌ها و مزایای آن
بیت الله اکبری  در این باره اظهار می‌کند: با پیشرفت فناوری و رفتن به سمت فضای مجازی به دلایلی، چون سرعت بیش‌تر، جوامع می‌توانند صاحب دانش پیشرفته‌ای باشند و آن را به کار گیرند و به این واسطه مرز‌ها را نادیده بگیرند، اکنون کل دنیا در حال حرکت به این سمت است.

وی اضافه می‌کند: این موضوع را می‌توان در مواردی، چون حمل و نقل، پیام‌رسانی، امور بانکی و انتقال پول دید؛ به عنوان مثال حتی ایمیل از ارتباطات افراد حذف شده و این امور در بستر گوشی‌های هوشمند انجام می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین تاکید می‌کند: در شرایطی که فضا به این سمت رفته، ما نیز قرار نیست به عقب بازگردیم و باید همسو شویم. اما خریداران و فروشندگان باید به فرصت‌ها و تهدید‌های چنین فضایی آگاه باشند.

این استاد اقتصاد با اشاره به مزیت‌های معاملات در بستر فضای مجازی مطرح می‌کند: یک مزیت این است که مصرف‌کننده می‌تواند بدون پرداخت هزینه‌ی زیاد، با دنیای وسیع‌تری از کالا‌ها و اطلاعات روبرو شود و این به نفع اوست. همچنین چنین فضایی می‌تواند به رقابتی شدن بازار و رفاه جامعه کمک کند، البته در صورتی که محدودیت‌هایی، چون سرعت اینترنت برداشته شود و دسترسی همه‌جانبه به اینترنت وجود داشته باشد.

معایب و تهدید‌های معاملات مجازی

اکبری با بیان اینکه در ویترین‌های مجازی امکان لمس جنس توسط خریدار وجود ندارد، تصریح می‌کند: این گزینه درباره‌ی برخی کالا‌ها مهم است، اما در برخی دیگر از کالاها، چون کامپیوتر اهمیت چندانی ندارد و مهم‌تر از لمس کردن، این است که شما اطلاعات کافی درباره‌ی کالا دریافت کنید، ضمن اینکه عکس‌های چند بعدی هم می‌توانند کمک کنند.

وی با تاکید بر خطراتی که معاملات مجازی را تهدید می‌کند، توضیح می‌دهد: یکی از این موارد امنیت نقل و انتقال پول است، مواردی بوده که فردی پول جنس را پرداخت کرده و جنس به او نرسیده است. ارائه‌ی اطلاعات غلط در فضای مجازی و فروختن جنسی که وجود خارجی ندارد نیز مواردی دیگر از این دست است.

این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: از سوی دیگر ممکن است که محلی که آدرس داده شده منزلی شخصی و فضایی غیررسمی باشد، شما وقتی به معامله در این بستر وارد می‌شوید باید خطرات آن را نیز بپذیرید. چون مکان مورد نظر تنها در فضای مجازی دیده شده و رسمیت ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین ابراز می‌کند: همچنین ممکن است شما با طی مسافتی برای خرید جنسی بروید، اما با کالایی غیر از آنچه در عکس بوده مواجه شوید و عکس دروغ دیده باشید. همچنین پرداخت پول در فضای مجازی ممکن است امن نباشد که اگر بانک‌ها بتوانند این امنیت را فراهم کنند، این مشکل برطرف خواهد شد.

واسطه‌هایی که دیجیتالی می‌شوند

از این استاد دانشگاه می‌پرسیم آیا با حرکت به سمت معاملات دیجیتالی واسطه‌ها حذف می‌شوند و این موضوع چه تاثیرات اقتصادی خواهد داشت؟ وی در پاسخ اذعان می‌کند: واسطه‌ها حذف نمی‌شوند، بلکه به واسطه‌های مجازی و دیجیتالی تبدیل می‌شوند، زمانی واسطه‌ها جنس را در انباری نگهداری کرده و می‌‎فروختند، اما این امر اکنون به فضای مجازی منتقل شده است.

وی ادامه می‌دهد: این تغییر ممکن است اشتغال واسطه‌های قدیمی را کم کند، اما در نوع خود به نحو دیگری اشتغال ایجاد می‌کند. واسطه‌های قدیمی نیز می‌توانند خود را با شرایط وفق داده و روش کار خود را تغییر دهند، اما اگر خود را تغییر ندهند لاجرم به تدریج حذف خواهند شد.

این استاد اقتصاد با بیان اینکه چنین فضایی می‌تواند ما را به رقابت کامل نزدیک کند، تشریح می‌کند: رفتن به سمت فضای مجازی به معنای رفتن به سمت اطلاعات بیش‌تر است، این امر به رسیدن به رفاه کامل کمک می‌کند که در نهایت به نفع مصرف‌کننده است.

اکبری با بیان اینکه کشور‌های پیشرفته یک دهه است به سمت انجام مجازی امور اقتصادی رفته‌اند، اظهار می‌کند: ما در زمینه‌ی دانش دیجیتال جایگاه خوبی داریم و با کشور‌های پیشرفته قابل مقایسه هستیم، به عنوان مثال می‌توان تیم دانشگاه آزاد قزوین را نام برد که در مسابقات جهانی رباتیک مقام می‌آورد و نامش در سطح جهانی مطرح شده است.

وی در پایان می‌گوید: ما دانشجو‌های کامپوتر خوبی داریم، اما هنوز نسبت به بسیاری از کشور‌ها راه زیادی داریم و فرهنگ نقل و انتقال مجازی پول جا نیفتاده است. مردم ایران از پول نقد، دستگاه‌های خودپرداز و مراجعه به بانک استفاده می‌کنند. اما در کشور‌های پیشرفته به ترتیب از موبایل بانک، اینترنت بانک، خودپرداز و دستگاه‌های پوز استفاده می‌شود.

نگاهی به تاریخچه‌ی تجارت الکترونیک
اما خرید و فروش در بستر وب نیازمند زیرساخت و دانش فنی نیز است. برای اینکه پاسخ سوالاتمان در این حوزه را بگیریم به سراغ میلاد محمدی رفتیم، محمدی مشاوره‌ی کارآفرینی رسانه‌های دیجیتال را در کارنامه‌ی خود دارد و در حوزه‌ی کسب و کار پژوهش و فعالیت کرده است.

ابتدا از وی می‌پرسیم انجام معاملات در بستر فضای مجازی و گوشی‌های هوشمند چه پیشینه‌ای در جهان دارد و وی اینگونه پاسخ می‌دهد: به طور کلی به انجام معاملات و امور اقتصادی در بستر گوشی‌های هوشمند، تجارت الکترونیک گفته می‌شود که شکل اولیه‌ی آن از اوایل دهه‌ی شصت میلادی شروع شد.

محمدی ادامه می‌دهد:، اما چون آن زمان اینترنت وجود نداشت، به دلیل هزینه‌های بالای شبکه تنها شرکت‌های کمی در کشور‌های پیشرفته، چون انگلیس و امریکا امکان کار در بستر تجارت الکترونیک را داشتند.

این جوان قزوینی با اشاره به تاریخچه‌ی فراگیری تجارت الکترونیک تشریح می‌کند: از دهه‌ی نود به بعد با پیدایش اینترنت و زبان‌های برنامه‌نویسی بر پایه‌ی وب، این اتفاق همه‌گیر شد و حدودا از اواسط دهه‌ی نود سایت Amazon و Ebay که سایت دست دوم فروشی است و توسط فردی ایرانی و بزرگ شده‌ی فرانسه راه‌اندازی شد، شروع به حضور جدی در عرصه‌ی تجارت الکترونیک کردند.

این فعال حوزه‌ی کارآفرینی دیجیتال تصریح می‌کند: Amazon و Ebay نخستین سایت‌هایی بودند که به صورت قوی وارد عرصه‌ی تجارت الکترونیکی شدند، Amazon با کتابفروشی شروع کرد و Ebay با دست دوم فروشی و این به نقطه‌ی عطفی برای این عرصه شد.

امنیت معاملات مجازی چه مولفه‌هایی دارد؟

محمدی با بیان اینکه امنیت اپلیکیشن‌ها در چند بعد بررسی می‌شود؛ ابراز می‌کند: بعد نخست به حریم خصوصی مربوط می‌شود؛ زیرا وقتی ما وقتی این برنامه‌ها را نصب می‌کنیم، دسترسی‌هایی از قبیل گالری و اطلاعاتی که در تلفن همراه ما وجود دارد به آن‌ها می‌دهیم.

وی اضافه می‌کند: کاربران باید بررسی کنند که این اپلیکیشن‌ها دارای چه مجوز‌هایی هستند و باید مجوز ای‌نماد و شامد را از وزارت ارشاد و صنعت و معدن گرفته باشند، در صورتی که دارای این مجوز‌ها باشند معمولا از بعد حریم خصوصی امن تلقی می‌شوند.

این پژوهشگر در ادامه به بعد امنیت مالی اشاره و ابراز می‌کند: در این فضا فروشنده و خریدار، خدمات دهنده و خدمات گیرنده داریم؛ در خرید و فروش کاربران باید بدانند قبل از هر واریز وجه یا خرید کالا مشتری خود را حتی‌الامکان بشناسند، چون خود این اپلیکیشن‌ها ریجستری قوی ندارند که انتظار داشته باشیم اطلاعاتی از کاربران خود بگیرند که بعدا قابل پیگیری باشد.

محمدی عنوان می‌کند: از این جهات چنین معاملاتی معمولا بر اساس اعتماد میان کاربران شکل می‌گیرد، با این وجود اگر کاربران نحوه‌ی رفتار صحیح در فضای مجازی را آموخته و سواد رسانه‌ای داشته باشند، می‌توانند پیش بینی کنند که طرف مقابل آن‌ها چقدر امن و مورد اعتماد است؟

از وی می‌پرسیم برای حضور موثر در عرصه‌ی تجارت الکترونیک نیازمند چه زیرساخت‌های علمی و فنی هستیم و این پژوهشگر عرصه دیجیتال توضیح می‌دهد: یک نیاز مهم افزایش سواد رسانه‌ای کاربران است، نحوه‌ی استفاده از این اپلیکیشن‌ها و تراکنش‌های مالی این فضا را باید به کاربران آموزش دهیم. اخیرا با

موارد کلاهبرداری «فیشینگ» زیادی مواجه بودیم که می‌توان با آموزش چنین مشکلاتی را کاهش داد.

تلاش‌هایی برای شکستن یک انحصار

این فعال حوزه‌ی کارآفرینی بیان می‌کند: از سوی دیگر در حوزه‌ی اپلیکیشن‌های دست دوم فروشی به واسطه‌ی حضور بخش خصوصی به ویژه دو فعال بزرگی که حضور دارند، شاهد زیرساخت فنی خوبی هستیم که توانسته‌اند نیاز‌های کاربران را رفع و پاسخ دهند.

وی می‌افزاید: با این وجود انحصاری در این زمینه ایجاد شده، زیرا سایر مجموعه‌ها به دلیل بالا بودن هزینه‌ی تهیه‌ی زیرساخت‌های فنی و تحریم‌ها نمی‌توانند خیلی کار خود را نشان دهند.

محمدی با بیان تلاش‌هایی که برای شکستن این انحصار شده، اذعان می‌کند: به دلیل اینکه زیست‌بوم کارآفرینی استارت‌آپی ما فعال پویاست، شرکت‌ها تلاش کرده‌اند این انحصار را دور زده و تخصصی‌تر کار کرده‌اند. به عنوان مثال در حوزه‌ی تخصصی املاک یا فروش ماشین وارد شده‌اند.

این پژوهشگر تاکید می‌کند: ما دانشمندان و نخبگان زیادی در حوزه‌ی دیجیتال داریم که تاکنون نیز پیشرفت‌های خوبی را رقم زده‌اند، اگر با اقداماتی خروج نخبگان از کشور کم شود و افرادی که رفته‌اند به کشور بازگردند، قطعا وضعیت بهتر می‌شود. اکنون برخی کشور‌های فعال در سطوح بالای تجارت الکترونیک، از حضور دانشمندان ایرانی استفاده می‌کنند.

پلیس فتا چه توصیه‌هایی به شهروندان دارد؟

تا اینجای گزارش موضوع را از نگاه متخصصان بررسی کردیم، اما مردم در صورتی که با مشکلی در خرید و فروش‌های اینترنتی خود مواجه شوند، باید به پلیس فتا مراجعه کنند و قطعا این پلیس، مطلع‌ترین نهاد از چنین مشکلاتی است.

برای آگاهی از این موضوع و شنیدن توصیه‌هایی که پلیس فتا در این زمینه به شهروندان دارد به سراغ سرهنگ محمدعلی فرهودی رئیس پلیس فتا استان قزوین رفتیم.

از فرهودی از توصیه‌هایی که پلیس فتا در این زمینه به شهروندان دارد می‌پرسیم؛ وی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی صبح قزوین اظهار می‌کند: شهروندان محترم باید توجه داشته باشند تمامی آگهی‌های انتشار یافته توسط فروشنده یا خریدار صحیح نبوده و امکان کلاهبرداری وجود دارد.

این مقام مسئول اضافه می‌کند: مردم در صورت مواجه شدن با کلاهبرداری می‌توانند این موضوع را به صورت قانونی پیگیری کنند، شهروندان باید در سریع‌ترین زمان ممکن به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنند.

رئیس پلیس فتا استان قزوین با بیان توصیه‌هایی به شهروندانی که قصد معاملات اینترنتی دارند، تاکید می‌کند: شهروندان از اعتماد به طرف مقابل صرف انتشار آگهی خودداری کرده و خرید و فروش را به صورت حضوری، بدون پرداخت بعیانه و تضمین اصالت و سلامت کالا انجام دهند.

وی تصریح می‌کند: خرید و فروش اگر به نحوی که بیان شد، یعنی به صورت حضوری و با عدم پرداخت بعیانه باشد دارای امنیت است.

از فرهودی می‌پرسیم آیا تاکنون با مواردی از تخلفات و کلاهبرداری که منجر به شکایت افراد نزد پلیس فتا شود مواجه شده است؟ وی به این سوال پاسخ مثبت داده و توضیح می‌دهد: مواردی از فروش خودرو یا کالا بوده که در آن فرد کلاهبردار اقدام به بارگزاری آگهی تقلبی کرده و پس در دریافت بعیانه، دیگر پاسخ تماس خریدار خود را نداده است. پلیس فتا این موارد را شناسایی و به مراجع قضایی تحویل داده است.

وی با اشاره به اقدامات پلیس فتا در راستای نظارت و اطلاع‌رسانی عنوان می‌کند: پلیس فتا نسبت به ارائه‌ی هشدار‌ها و اطلاع‌رسانی‌های سایبری درباره‌ی کلاهبرداری و نظیر آن از طریق مطبوعات، خبرگزاری‌ها و سایت پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.ir اقدام می‌کند.

منبع: صبح قزوین

انتهای پیام/