کاربردی‌ نبودن پایان‌نامه‌ها، معضلی با راه‌حل‌های متفاوت!

به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، هر دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری برای فارغ التحصیل شدن و پایان دوره تحصیلات تکمیلی خود کوهی به نام پایان نامه و تز را در پیش دارد. نگارش این پایان نامه همانند نگارش یک کتاب برای دانشجو است. دانشجویان برای نگارش این پایان نامه از راهنمایی‌های استاد راهنمای خود استفاده می‌کنند.

بسیاری از دانشجویان تلاش‌ می‌کنند تا این پایان نامه به نگارش درآید و با نمره عالی به پایان برسد. البته بسیاری دیگر از همان ابتدا با کارت به کارت کردن وجهی و بدون هیچ گونه تلاشی پایان نامه را تحویل می‌گیرند و با تحمل مشقت زیادی خود را به دفاع می‌رسانند.

اما برای هر دوی این گروه نمره و دفاع، پایان پرونده پایان نامه است. پایان نامه‌هایی که بعد از دفاع صحافی شده و یک نسخه در کتابخانه دانشگاه، یک نسخه در کتابخانه استاد و یک نسخه در کتابخانه دانش آموخته به جای ورق خوردن و استفاده شدن خاک می‌خورد و هر سال انبوهی از پایان نامه‌های دانشجویی را به مجموعه خاک خورده قبلی اضافه می‌شوند.

با شرایط کنونی، انبوهی از دانشجویان بی انگیزه حوصله نوشتن پایان نامه‌های بی نتیجه را ندارند و تنها نمره آن را می‌خواهند و استادانی که دریافت حق التحقیق هم حتی انگیزه خواندن پایان نامه‌های دانشجویان را به آن‌ها نمی‌دهد، تبدیل به معضلی برای نظام آموزش عالی کشور شده اند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند علت این خاک خوردن کاربردی نبودن این پایان نامه هاست. در این رابطه عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است هر پایان نامه‌ای باید یک متقاضی داشته باشد و در جامعه کاربردی باشد و نباید به سوی نگراش پایان نامه‌هایی رفت که مشتری ندارند.

هیچ پایان نامه‌ای بدون متقاضی نباید انجام شود

محمد جلالی، عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده مهندسی فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی درباره عدم استقبال از پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی از سوی بخش صنعت گفت:  ما گاهی اوقات مسائلی را خلق می‌کنیم که واقعیت ندارند و بعد آن‌ها را حل می‌کنیم؛ سوالاتی که در قالب پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی قرار است به آن‌ها از دل جامعه و صنعت پرداخته شود. به عبارتی پژوهش‌هایی که در دانشگاه انجام می‌شود باید حتما متقاضی بیرون از دانشگاه داشته باشد و هیچ پایان نامه‌ای بدون متقاضی نباید انجام شود.

رئیس دانشکده مهندسی فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در برخی از موارد شاید با یک نوع گرفتار شدن در فضای غالب مواجه شدیم و در یک بازه زمانی خیلی بیش از اندازه به رشد و سرعت رشد مقالات علمی پرداختیم.

او افزود: اما علاوه بر نبودن تقاضا در جامعه برای پایان نامه‌ها و تحقیقات علمی بسیاری معتقدند علت این موضوع نبودن علاقه و انگیزه از سوی دانشجو استاد و استاد بالا دستی است که فرصت جهش را از پایان نامه‌ها گرفته است.

جلالی تاکید کرد: در دانشجو این احساس ایجاد نشده که پایان نامه کارشناسی ارشد یعنی آینده زندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی  او. اگر دانشجو به این موضوع پی ببرد که پایان نامه کارشناسی ارشد تعیین کننده زمینه پژوهشی و زمینه اشتغالش خواهد بود قطعا دنبال موضوع‌هایی خواهد رفت که بتواند ادامه آن را چه برای اشتغال خود و چه برای ادامه تحصیل موثر بگذراند.

بیشتر بخوانید: عدم پذیرش حضوری داوطلبان برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: البته استاد راهنما و هیئت علمی‌ها هم در این زمینه نقش دارند. آن‌ها هم به دنبال موضوعاتی نبوده اند که مشکل گشای جامعه و صنعت و دستگیر دانش آموخته در مراحل بعدی زندگی باشد.

جلالی افزود: در نهایت اسناد بالادستی هستند به صورت نامحسوس  به استاد راهنما و عضو هیئت علمی گفته است که به دنبال تولید مقالات در سطح مقالات ISI و رنکینگ بین المللی باشند. بسیاری از موضوعات فعلی جامعه ما موضوعاتی نیست که در مجلات بین المللی چاپ شوند و این خود به خود افراد و پژوهش‌های اعضای هیئت علمی را به سوی مطالعاتی که بتوانند از آن‌ها مقاله بین المللی استخراج کنند سوق می‌دهد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: این مقالات باری از دوش مشکلات فعلی منطقه‌ای و محلی ما برنمی دارد و تاکنون نیز برنداشته است. علی رغم رشد افتخار آمیز تولید مقالات در عرصه بین المللی تبدیل این برون داد‌ها به ثروت و حل معضلات موفقیت آمیز نبوده است.

او بیان کرد: وقتی موضوع فقط برای کسب امتیاز ویژه استاد، دانشجو و افزایش رنک دانشگاه و بین المللی کشور باشد، ولی دردی از مشکلات جامعه دوا نکند در راستای منافع جامعه و صنعت نیست و فرد صرفا در راستای منافع خودش و سازمان تابعه اش گام برداشته است. پایان نامه‌ها باید یک مشتری بیرونی داشته باشند حتی اگر متقاضی فعلا وجود ندارد این پایان نامه ترغیب و احساس نیاز را در جامعه و صنعت ایجاد می‌کند که این موضوع مورد ملاحظه شما باشد؛ موضوع پایان نامه باید به پیشرفت جامعه و صنعت کمک کند.

چه کنیم که پایان نامه‌ها در مسیر کاربردی شدن پیش بروند؟

فرشاد مفاخر، استادیار دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی اظهار کرد: کاربردی شدن پایان نامه‌ها یعنی اینکه ما اول ببینیم این پایان نامه به چه دردی می‌خورد و بعد آن را انجام دهیم. در صورتی که یک محقق خودش اشتیاق و انگیزه داشته باشد در پایان نامه به نتیجه می‌رسد، ولی اینکه صد در صد کار پایان نامه را روی کاربردی بودن بگذاریم، درست نیست. در دنیا هیچکس این کار را انجام نمی‌دهد و صرفا روی کاربردی شدن تحقیقات، تمرکز نمی‌کنند.

مفاخر گفت: اگر استادی نتواند پایان نامه‌ها را در مسیر کاربردی هدایت کند؛ دانشجو‌ هم وقت نمی‌گذارند.

او تاکید کرد: در کشور‌های پیشرفته پولی را در اختیار استاد برای پژوهش قرار می‌دهند و استاد هزینه‌هایی به دانشجویان در جهت افزایش علم و انجام تحقیق و پژوهش پرداخت می‌کند. اگر این مسیر دنبال شود طبیعتا نتیجه بهتری در مسیر کاربردی شدن پایان نامه‌ها خواهیم داشت.

مفاخر گفت: دروس جدا از پایان نامه نباید باشد و در عرض دو سال آموزش پایان نامه را بررسی کند و وقتی به پایان نامه رسید بتواند جمع بندی خوبی از نظرات خود را ارائه دهد. دانشجو در دوره دکتری باید بتواند دکترین خودش را ارائه دهد و چیزی بر آن اضافه کند، اما اگر موضوعی باشد که ندیده یا نشنیده باشد پیشینه تحقیق ضعیف است و خود دانشجو هم که نتواند با این موضوع خودش را وفق دهد نمی‌تواند کار خود را تمام کند. 

او تصریح کرد: تاکیدی که روی مقالات علمی پژوهشی شده مناسب نیست و صدمه بزرگی به آموزش عالی می‌زند، چون فقط تولید است، همان طور که پایان نامه کپی می‌شود مقاله‌ها هم کپی می‌شود بنابراین باید روی کیفیت تاکید کنیم.

پایان‌نامه‌ها می‌توانند مفید باشند، اما...

با این وجود ما با مشکلات زیادی در جامعه رو به رو هستیم و از سوی دیگر بسیاری از نخبگان و جوانان ما در حال تحصیل و آموزش در دانشگاه‌ها هستند. قطعا با توجه جدی بخش صنعت جامعه به دانشگاه پایان نامه‌های می‌توانند کاربردی شوند و از سوی دیگر از پشت در‌های کتابخانه‌های بیرون بیایند. بدون شک اگر بنا بر این قرار می‌گرفت که موضوع پایان نامه‌ها کاربردی انتخاب شوند و یا از نظر علمی مورد استناد قرار گیرند؛ پایان نامه‌ها در جا‌های مختلف تلنبار نمی‌شدند که خاک بخورند.

باید به این نکته توجه کرد که نباید توجه صرف به کاربردی بودن آن‌ها کرد و باید به علاقه دانشجو و مسائل علمی نیز توجه لازم را داشت تا به یکباره با مشکل عقب افتادگی علمی دست به گریبان نشویم.

ولی با توجه به ارزیابی شرایط موجود در کشور و دانشگاه‌هایی که همانند قارچ سبز شده اند و دانشجو نما‌هایی که با پرداخت پول علم می‌خرند می‌توان یقین حاصل کرد که تا کاربردی بودن پایان نامه‌ها راهی دراز در پیش داریم.

انتهای پیام/