اواخر مرداد ماه در مراتع جنوبی بخش افزر شهرستان قیروکارزین پس از تلاش‌های های وسیع نهاد‌های ذی ربط خصوصا اداره کل مدیریت بحران و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس، مدیریت بحران شهرستان قیروکارزین و با حضور جمع کثیری از مردم بومی و گروه‌های دوستدار طبیعت از شهرستان‌های مختلف استان مهار شد.

به دنبال این حریق و بنا به گفته‌های شاهدان عینی و برآورد مسئولین اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان قیروکارزین خسارت‌های ناشی از این حادثه عرصه‌ای بیش از هزار هکتار را در بر گرفته است. 

انتشار خبر آتش سوزی در بین اقشار مختلف بازخورد‌های وسیعی در پی داشت از این رو ضرورت و نقش مشارکت‌های عمومی در کنترل آتش سوزی‌های منابع طبیعی را از زهره مومن زاده فارغ التحصیل کارشناسی ارشد منابع طبیعی و کویر شناسی جویا شدیم. او خود از اهالی بخش افزر و فرزند روستا است و در طرح‌های مختلف مانند کپه کاری و بذر کاری تلخاب، مرتعداری دوتولشت علیا و پشت بند ریکان همکاری دارد، بخشی از این گفتگو در ادامه می‌آید.

این کارشناس حوزه منابع طبیعی گفت: مراتع یکی از منابع طبیعی تجدید شونده با تولیدات و استفاده‌های متنوع برای انسان است و روستائیان و عشایر به عنوان پرچمداران اصلی حفاظت از انفال خصوصا مراتع مطرح و مورد توجه هستند.

به گفته او؛ بیش از ۸۰ درصد علوفه مورد نیاز دام‌های سبک روستایی و عشایری در ایران از مراتع تامین می‌شود که این بخش از دامپروری کشور نقش عمده‌ای در تامین شیر و گوشت مورد نیاز جامعه دارد.

او با اشاره به اهمیت مراتع در محیط زیست می‌افزاید: منابع طبیعی متعلق به شخص یا گروهی نیست، تمام مردم صاحبان آن هستند از این رو همه موظف به نگهداری از آن هستیم، مشارکت مردم یک ظرفیت بزرگ در پیشگیری و مهار آتش سوزی است که نقش موثر سمن‌ها (سازمان‌های مردم نهاد) که در واقع غیرانتفاعی هستند و عضویت داوطلبانه در آن‌ها به عنوان بارز‌ترین ویژگی آن است، حائز اهمیت خواهد بود.

آموزش و ترویج در جوامع محلی ضرورت دارد

مومن زاده به لزوم آموزش، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی بیش از پیش در سطوح مختلف جوامع محلی اشاره کرد و گفت: مسئولان آموزش و ترویج به همراه تسهیلگران باید در قالب نشست‌های صمیمی و فراگیر، جوامع محلی، دهیاران و شورا‌ها را که در واقع به محل آتش سوری نزدیک هستند را با ضرورت اقدام به موقع آشنا و روش‌های پیشگیری و اطفاء حریق را تعلیم دهند.

به گفته او؛ مشارکت جوامع محلی با مدیریت شورا و دهیار روستا مهم‌ترین و اثر گذارترین اقدام در خصوص حفاظت از اراضی ملی و اقدام سریع در مواقع بحران از جمله آتش سوزی مراتع است.

این فعال بخش منابع طبیعی به نقش حاکمیتی دستگاه‌های اجرایی در مواقع بروز بحران‌های آتش سوزی نیز اشاره و اظهار کرد: نیرو‌های یگان حفاظت از منابع طبیعی در خط مقدم مقابله با آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی هستند از این رو باید به لوازم اطفاء حریق به روز و به تعداد کافی مجهز باشند؛ جهاد کشاورزی نیز به منظور فرهنگ سازی در بین کشاورزان برای جلوگیری از آتش زدن بقایای گیاهی در مزارع و باغ‌ها اقدامات ترویجی را توسعه بخشد.

او بر اهمیت ستاد‌های مدیریت بحران در شهرستان‌ها نیز تاکید و بیان کرد: تمامی اعضای مدیریت بحران برای حوادث اینچنین باید از قبل طرح و برنامه مشخص داشته باشند و وظایف هر نهاد باید تعیین شده باشد تا در مواقع ضرورت بر اساس نقشه از قبل طراحی شده عمل شود.

این کارشناس بومی بر نقش رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی بین مردم و مسئولان و یکی از ابزار‌های فرهنگ سازی تاکید کرد و افزود: شایسته است رسانه‌ها خصوصا رسانه‌های محلی و مجازی نسبت به منابع طبیعی و محیط زیست از خود حساسیت روز افزونی نشان دهند.

به عقیده او به دلیل تأثیرگذاری رسانه‌ها در شکل دهی، هدایت افکار عمومی و تغییر نگرش ها، اطلاع رسانی از طریق رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی می‌تواند در ارتقاء آگاهی بخشی، اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و جلب مشارکت مردمی برای ایجاد قابلیت پیش بینی، پیشگیری و کنترل هرگونه حادثه خصوصا آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی تأثیرگذار باشد.

آتش سوزی در مراتع اجتناب ناپذیر است

مومن زاده در خصوص دلایل وقوع حریق در مراتع تصریح کرد: آتش سوزی مراتع در واقع یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث فرسایش زمین و بیابان زایی می‌شود و خسارات زیادی را به همراه دارد؛ کشور ما ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین و ناحیه پرفشار جنب حاره ای، شرایط جوی لازم جهت وقوع آتش سوزی در مراتع را دارا است.

او اظهار کرد: عوامل وقوع آتش سوزی در مراتع به دو دسته تقسیم می‌شود که برخی از این عوامل در طول زمان تقریبا ثابت بوده و برخی دیگر متغیر هستند؛ نوع پوشش گیاهی، شیب، ارتفاع، میزان نزدیکی به جاده‌ها و راه‌های دسترسی، میزان نزدیکی به شهرها، روستا‌ها و سکونت گاه‌ها از عوامل ثابت هستند.

به گفته او؛ میزان بیومس (بقایای گیاهی و جانوری)، خار و خاشاک و شرایط آب و هوایی جزو عوامل غیر ثابت به حساب می‌آیند و نقش عمده‌ای در وقوع آتش سوزی‌ها دارند.

این کارشناس ابراز کرد: عوامل تغییر پذیر به طور قابل ملاحظه‌ای به شرایط آب و هوایی و به خصوص ریزش‌های جوی وابسته اند و هرچه در بهار ریزش‌های جوی مناسبی داشته باشیم در پی آن مراتع غنی‌تر و پوشش گیاهی انبوه تری خواهیم داشت که پتانسیل بالایی برای رخداد آتش سوزی در ماه‌های خشک و گرم به وجود خواهند آورد.

او با یاد آوری اینکه آتش سوزی در مراتع و جنگل‌ها همه ساله رخ می‌دهد، گفت: براساس بررسی‌های به عمل آمده عوامل طبیعی مانند صاعقه در وقوع آتش سوزی‌ها فقط در پنج درصد موارد نقش داشته و در ۹۵ درصد از موارد حریق‌ها عوامل انسانی دخیل بوده است.

به گفته مومن زاده؛ روشن کردن آتش به دلایل مختلف و عدم توانایی یا عدم اطمینان از خاموشی کامل آن، استعمال دخانیات در طبیعت، رها سازی ظروف یکبار مصرف و شیشه‌ای که با تابش نور خورشید بر روی بطری در مرتع خشک در یک لحظه باعث تمرکز انرژی گرمایی روی خاشاک شده و گیاهان خشک را به آتش می‌کشد از رایج‌ترین خطا‌های انسانی در وقوع آتش سوزی مراتع است.

بی توجهی به مراتع توسعه کشاورزی را می‌کاهد

این کارشناس منابع طبیعی و کویر شناسی در ادامه گفتگو به این پرسش که مهم‌ترین دلیل و ضرورت برای توجه به مراتع چیست؟ بیان کرد: منابع طبیعی به طور اعم و مراتع به طور اخص خمیر مایه‌های اساسی (آب و خاک) برای توسعه و رشد بخش کشاورزی و بهبود رفاه شهری به شمار می‌روند؛ هرگونه کم توجهی به این منبع مهم باعث کند شدن توسعه و تولید کشاورزی و کاهش پیشرفت کیفیت زندگی در شهر در دراز مدت خواهد شد.

مومن زاده با اشاره به اینکه بیش از هفت هزار گونه گیاهی در مراتع کشور قابلیت رشد دارد، بیان کرد: مهم‌ترین و فراوان‌ترین این گیاهان که در مراتع شهرستان قیروکارزین قابل مشاهده هستند شامل بادام کوهی، کنار، بنه، کلخنگ، تنگرس، لگجی، کاهو وحشی، رمیلک، جو سیخک، پنیرک (توله)، شکر شفا، مریم نخودی (هلپه)، آویشن، ترشک کوهی، بارهنگ و انجیر کوهی است. بهره برداری از مراتع کشور ایران شاید قدمتی برابر با تاریخ ملت ایران داشته باشد.

او ادامه داد: در پی سیاست سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به منظور واگذاری مدیریت مراتع در قالب طرح‌های مرتعداری به مرتعداران و جلب مشارکت این قشر عظیم در امر تولید و سرمایه گذاری در بخش مرتع و همچنین تضمین شغلی مرتعداران با در نظر گرفتن استعداد مراتع و توان اجرائی مرتعدار، برنامه‌های اجرائی تدوین شده است تا علاوه بر آنکه کمک موثری برای بهبود وضعیت اقتصادی مرتعدار باشد، آب و خاک کشور نیز حفظ شود؛ منظور از اجرای طرح‌های مرتعداری جلوگیری از روند تخریب مراتع، بهره برداری صحیح از آن، تامین علوفه مورد نیاز به منظور تغذیه دام‌ها و بالا بردن ظرفیت مراتع است.

انتهای پیام/