مواضع ضد و نقیض اروپا در برجام؛ فرانسه صلاحیت میانجی گری را دارد؟

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، پنج شنبه ۱۶ بهمن بود که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه پیشنهاد داد که «یک میانجی صادق» در مذاکرات میان آمریکا و ایران برای احیای توافق هسته‌ای باشد که دونالد ترامپ رئیس پیشین آمریکا در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

مکرون به اندیشکده شورای آتلانتیک گفت که هر کاری بتوانم برای حمایت از هر اقدامی از جانب آمریکا برای مشارکت دوباره در مذاکراتی دشوار انجام خواهم داد. سعی خواهم کرد یک میانجی صادق و متعهد در این مذاکرات باشم. رئیس جمهور فرانسه بار‌ها سعی کرده بود دونالد ترامپ را متقاعد کند تا به توافق هسته‌ای پایبند باشد، اما موفق نبود.

او همچنین خواستار مذاکراتی جدید با ایران شد که با حضور عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی باشد و محدودیت‌هایی بر برنامه موشکی ایران اعمال کند. عربستان و رژیم صهیونیستی سرسختانه با توافق هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد، مخالف بوده اند و از تصمیم ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق حمایت کرده بودند. مکرون در ادامه اظهار کرد: ما باید راهی پیدا کنیم که عربستان سعودی و اسرائیل هم در این مذاکرات حضور داشته باشند، چراکه آن‌ها از شرکای مهم منطقه هستند و مستقیما در نتیجه اقدامات ما با دیگر دوستانمان در منطقه ذی نفع هستند.

این در حالی است که مواضع رژیم صهیونیستی و عربستان درباره برجام و میزان مخالفت این دو کشور با این توافق بر کسی پوشیده نیست. در دوران ترامپ هم اتفاقا همین دو کشور نقش مخربی درباره برجام و تشویق ترامپ به خروج از برجام و اعمال فشار حداکثری بر تهران داشتند.

مکرون هفته گذشته نیز در اظهاراتی بدون اشاره به بدعهدی‌های طرف غربی در پایبندی به تعهداتش در برجام و خروج یکجانبه آمریکا از آن، مدعی شد که مذاکره با ایران بسیار سختگیرانه خواهد بود.

جان اف لودریان، وزیر خارجه فرانسه هم  ۱۸ بهمن با انتشار پیامی در توئیتر ضمن اشاره به موضوع برجام، نوشت: فرانسه با سه کشور آمریکا، انگلیس و آلمان پیرامون پرونده هسته‌ای ایران مذاکرات مهمی را انجام داده است. او در ادامه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را یک چالش هسته‌ای و امنیتی توصیف کرد.

تغییرمحسوس مواضع اروپا قبل و بعد از ترامپ و واکنش تهران

تقریبا سه سال گذشته هنگامی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا از برجام خارج شد، اروپا به اقدام ترامپ اعتراض کردند و توافق هسته‌ای با ایران را دستاورد درخشان دیپلماسی و چند جانبه گرایی توصیف کردند. آن‌ها مدعی شدند تلاش می‌کنند که با وجود تحریم‌های واشنگتن، ایران بتواند از مزایای توافق هسته ای بهره‌مند شود. اما وعده‌های اروپا شرکای اروپایی برجام در نهایت از حد حرف ماند و حتی تمهیداتی، مانند اینستکس هم در نهایت نتیجه ای نداشت.

اکنون با روی کار آمدن جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکا که وعده بازگشت به برجام را داده، موضع  تروئیکای اروپایی عضو برجام تغییر کرده است. این کشور‌ها که بار‌ها در زمان ترامپ از آمریکا می‌خواستند به برجام بازگردد، حالا مباحث و پیشنهاداتی مطرح می‌کنند که نه تنها کمکی به احیای برجام نمی‌کند، بلکه به نوعی سنگ اندازی در این مسیر تلقی می‌شود. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که در دوسال گذشته اروپا عجله زیادی داشت که واشنگتن هر چه زودتر تکلیف خود را با توافق با ایران روشن کند.

 حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رئیس جمهور کشومان درباره پیشنهاد فرانسه برای اضافه شدن عربستان سعودی به مذاکرات هسته‌ای با ایران و همچنین مذاکره مجدد درباره برجام گفت که هیچ بندی از برجام عوض نخواهد شد این را بدانید، هیچ فردی هم به برجام اضافه نخواهد شد. اگر ۱+۴ هستیم ۱+۴، اگر ۱+۵ هستیم ۱+۵ و ۲+۵ و ۳+۵ نمی‌شود، حرف‌های ناروا گفته نشود. ما یک کاری انجام دادیم البته این هم محصول تلاش زیادی بود که ۱۰ سال مذاکره شد، تلاش شد.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان هم ۱۹ بهمن با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما با بیان اینکه ما مذاکره‌ای نداریم که سعودی در آن باشد یا نباشد گفت: برجامی داریم که ۱۵۰ صفحه سند است و همه مذاکره و توافق کردیم، برخی را آن‌ها دوست نداشتند برخی را ما دوست نداشتیم، ممکن است مکرون یک چیز‌هایی را دوست نداشته باشد، ولی کسی شما را ناگزیر نکرده بود به توافق بپیوندید. برجام مذاکره شده و نیاز به مذاکره مجدد ندارد.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان با اشاره به اینکه سیاست کشور‌های منطقه باعث شده تا مکرون خود را متولی رژیم صهیونیستی و عربستان بداند، اظهار کرد: آقای مکرون شما هیچ حقی ندارید پشت این میز باشید، اگر برجام است برجام مذاکره ندارد، اگر منطقه است، منطقه مربوط به منطقه است. ما راجع به چیزی نمی‌خواهیم مذاکره کنیم که عربستان باشد. در بحث منطقه کشور‌های منطقه باید صحبت کنند. 

 مکرون با طرفداری از تل آویو و ریاض به دنبال چیست؟

کارشناسان بر این باورند که با توجه به اینکه زمان زیادی تا انتخابات فرانسه باقی نمانده است، مکرون تصور می‌کند با نزدیک شدن به ریاض و برخی دیگر از کشور‌های خلیج فارس، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی ایجاد کرده و بخشی از اقتصاد کرونا زده فرانسه را نجات دهد. البته نباید فراموش کرد که حمایت از رژیم صهیونیستی نزد دولتمردان فرانسوی موضوعی تاریخی است. 

حنیف غفاری کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به تلاش‌های خاص مکرون در قبال عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی، اظهار کرد: این مسئله مسبوق به سابقه است و در دوران ریاست جمهوری «فرانسوا اولاند» در فرانسه هم شاهد بودیم که لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه در مذاکرات هسته‌ای منافع تل آویو و ریاض را در نظر می‌گرفت و حتی در مواردی به نیابت از رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی در مذاکرات هسته‌ای موضع گیری می‌کرد که به دلیل فعالیت و نقش آفرینی خاص لابی‌های صهیونیستی در فرانسه و ارتباطات خاص بین دربار آل سعود و مقامات دو جریان اصلی فرانسه یعنی جریان راست محافظه کار و چپ سوسیالیست است، بنابراین مکرون هم از این قائله مستثنی نیست.

غفاری همچنین تاکید کرد: در دورانی که ترامپی وجود ندارد که از بن سلمان و نتانیاهو حمایت کند، مکرون به خیال خود سعی دارد که جای خالی ترامپ را برای آن‌ها پر کند و از طریق طرح مسئله حضور آن‌ها در مذاکرات هسته‌ای ایران می‌خواهد به تل آویو و ریاض اثبات کند که حامی جدیدی برای آن‌ها محسوب می‌شود، اما رئیس جمهور بی تجربه فرانسه قطعا نمی‌تواند این بازی را پیش ببرد، چراکه ممکن است در مواردی با واکنش خاص آمریکا و در مواردی دیگر هم قطعا با پس زده شدن از سمت خود اتحادیه اروپا مواجه شود.

این کارشناس مسائل اروپا تصریح کرد: فراموش نکنیم بعد از اینکه مکرون بحث ورود عربستان در معادلات هسته‌ای با ایران را مطرح کرد، شاهد بودیم که اتحادیه اروپا رسما بیانیه‌ای داد و اعلام کرد مواضع مکرون مواضع اتحادیه اروپا نیست، بنابراین می‌توان گفت که مکرون متوجه هزینه‌های این بازی در زمین تل آویو و ریاض نیست.

با این حال با توجه به تجارب سال‌های گذشته از نحوه تعامل شرکای اروپایی برجام، باید گفت که در نهایت تصمیم نهایی درباره بازگشت به برجام را آمریکا می‌گیرد. جو بایدن در سخنرانی اخیر خود، بر لزوم احیای دیپلماسی و حاکمیت قانون تأکید کرده و گفته است که ایالات متحده دیگر درعرصه جهانی غایب نخواهد بود و آمریکا طی سال‌های گذشته وجاهت اخلاقی خود را از دست داده است؛ ما تلاش می‌کنیم وجهه واشنگتن را بازگردانیم.

بررسی ادعای فرانسه؛ آیا مکرون شایستگیِ میانجی گری دارد؟

 غفاری کارشناس مسائل اروپا معتقد است که در نظام بین‌الملل یک طرف متعهد نمی‌تواند در کسوت یک میانجی ایفای نقش کند، تروئیکای اروپایی در برجام طرف متعهد هستند و متاسفانه به تعهدات خودشان هم عمل نکردند. در حقیقت میانجی در صورتی می‌تواند یک نقش آفرینی داشته باشد که خودش طرف متعهد نباشد و میانجی باید طرف ثالثی باشد که دارای مواضع بی طرفانه نسبت به طرفین منازعه باشد، اما از آنجایی که کاخ الیزه در طول سال‌های اخیر متغیری وابسته به کاخ سفید و واشنگتن بوده است، لذا در چنین شرایطی طرح موضوع میانجی گری از سوی فرانسوی‌ها نه مبنای منطقی دارد و نه مبنای سیاسی.

غفاری با تاکید بر اینکه حتی اگر به فرض محال بر روی عدم تعهد فرانسوی‌ها چشم بپوشیم و آن‌ها را به عنوان میانجی بپذیریم، قطعا کاخ الیزه میانجی صادقی نیست، توضیح داد: در دوران ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا، مکرون اولین بازیگر اروپایی بود که رسما بحث موضوعات موشکی و دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران را ذیل برجام مطرح کرد و این نشان می‌دهد که رئیس جمهور فرانسه به اصل توافق هسته‌ای پایبند نیست، در چنین شرایطی چگونه او خود را یک میانجیگر صادق برای بازیابی و احیای برجامی می‌داند.

هدف از برگزاری نشست بین اروپا و آمریکا 

خبرگزاری رویترز در گزارش  پنج‌شنبه ۱۶  بهمن خود از برگزاری نشست آتی تروئیکای اروپایی در هفته آینده با حضور آمریکا خبر داد. وزاری خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه در این نشستِ مجازی درباره ایران و توافق برجام با مقامات دولت کنونی آمریکا تحت ریاست جمهوری «جو بایدن» رایزنی خواهند کرد. چهار منبع مطلع از این مسئله به رویترز گفتند در این نشست مقامات آمریکایی و اروپایی به دنبال راه‌حلی برای احیای توافق هسته‌ای ایران خواهند بود که دولت پیشین آمریکا به ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» یک جانبه از آن خارج شده است.

کارشناس مسائل اروپا درباره این نشست پیش روی تروئیکای اروپایی با آمریکا که قرار است با موضوع ایران برگزار شود، تصریح کرد: از زمانی که پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا قطعی شد یعنی از همان آبان امسال، شاهد بودیم که در قالب دیپلماسی پنهان مذاکرات مستمری بین اعضای پیشنهادی دولت بایدن در آن زمان از جمله آنتونی بلینکن و جیک سالیوان برگزار شد و لابی‌هایی‌ها در این خصوص بین آن‌ها و وزرای خارجه سه کشور اروپایی بر سر برجام و ایران صورت گرفت، بنابرین این گونه نیست که آمریکا و کشور‌های اروپایی تازه بخواهند در قالب دیپلماسی آشکار در خصوص بحث برجام و چگونگی مواجهه با آن مواضعی رد و بدل کنند.

او همچنین گفت که تصمیم‌گیری در خصوص نحوه مواجهه مشترک آمریکا و اروپا بر سر توافق هسته‌ای گرفته شده و آنچه اکنون برای آن‌ها اصالت و موضوعیت دارد، شکل بازی است، یعنی واشنگتن و سه کشور اروپایی اکنون بر روی تنظیم بازی تاکتیکی و شکلی خود در نظام بین الملل، برجام و پیام‌هایی که می‌خواهند به نظام بین الملل مخابره کنند، قرار است هم افزایی و نشستی برگزار کنند، اما به لحاظ محتوایی این نشست چیزی را تغییر نمی‌دهد و اهمیت چندانی ندارد، چراکه تصمیمات بین آمریکا و تروئیکای اروپایی اتخاذ شده است.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/