قوانین الهی مصلحت و میل انسان‌ها را دربر دارد

دعای ششم صحیفه سجادیه از دعا‌هایی است که حضرت سجاد (ع) هنگام صبح و شب می‌خواندند، محتوای این دعا اشاره به دو نعمت بزرگ خداوند متعال یعنی نعمت شب و روز دارد و اینکه انسان شکر این نعمت را چگونه به جا بیاورد.

برای تفسیر بیشتر این دعا با حجت الاسلام علی محمد باقی به گفت‌وگو پرداختیم.

نگاه امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه به پدیده‌ها(شب و روز) و اشیاء چگونه بود؟

اساسا نگاه امام سجاد (ع) در صحیفه به تمام اشیا یک نگاه توحیدی است. در حقیقت امام به ما یاد می‌دهند که انسان از هر چیزی می‌تواند یک درس بگیرد و آن درس را در جهت کسب فضایل قرار بدهد، امام در این دعا به ما نشان می‌دهد که انسان وقتی به شب و روز نگاه می‌کند  می‌تواند از آنها درس بگیرد، چنانچه خداوند در قرآن کریم بیان می‌کند که در این شب و روز و این آمد و شد و اختلاف شب و روز آیات و نشانه‌هایی است برای انسان‌هایی که اهل یقین هستند.

در این دعا امام سجاد (ع) وقتی با این دو پدیده طبیعی برخورد می‌کنند، بیان می‌کنند که این‌ها از آن خداوند متعال است و همه کار خداست، به این شکل نیست که طبق یک روال طبیعی شب و روز بیایند و جابجا شوند بلکه هر چه هست در دست قدرت خداوند متعال است. امام سجاد علیه السلام بیان می‌کنند که در تفکر توحیدی انسان باید هر چیزی که در عالم می‌بیند را نیروی خداوند بداند.

دعای شب و روز صحیفه چه فلسفه‌ای دارد؟

در این دعا امام بیان می‌کنند که ما باید از شب و روز به بهترین شکل استفاده کنیم و به عبادت خدا مشغول شویم، وقتی امام در این دو وقت دعا می‌کنند، به این معناست که اگر می‌خواهید از این دو موهبت الهی خسران نکرده باشید، باید در این زمان‌ها به خداوند توجه کنید، در جایی امام بیان می‌کنند که وقتی در وقت خاصی مانند طلوع و غروب خورشید عبادت کردیم، در قیامت می‌توانند به نفع یا ضرر انسان شهادت دهند در این دعا امام می‌فرمایند:من را همراه روز و شب قرار بده و در این دو اوقات من اهل خیر و طاعت تو باشم.

در قسمتی دیگر نیز امام می‌فرماید خدایا همه امور عالم هستی، ملک توست و چون همه را ملک تو می‌دانیم آن‌ها را از تو می‌دانیم و در حقیقت لازم می‌دانیم که حمد و ستایش تو را کنیم و از تو تشکر کنیم.

در حقیقت امام می‌خواهند که ایام و اوقات بهترین اوقات ما باشد یعنی این شب و روز بهترین شب و روز ما باشد و اگر هر روز کسی این دعا را بخواند لحظه به لحظه از خدا می‌خواهد روزش از همه روز‌های قبلی بهتر باشد و این سبب می‌شود که حرکتش به سمت خداوند متعال نزدیک‌تر شود.

با توجه به فراز ۱۸ دعای ششم صحیفه سجادیه ما برای امر به معروف و نهی از منکر چه وظایفی داریم؟

در فراز ۱۸ دعای ششم صحیفه سجادیه امام دعا می‌کند که ((من علاوه بر اینکه دیندار هستم دین یار هم باشم، علاوه بر اینکه خودم اهل عبادت و توجه به تو هستم و طلب کردم که شر و زشتی از من دور باشد و به امور خیر مشغول شوم از آن طرف هم دعا می‌کند که بتواند جامعه را با همین امور خیر و دوری کردن دیگران از شر و زشتی، تطهیر کند.))

این دعا اوج درخواست کسی است که از خود فارغ شود و توجه به خواست الهی پیدا کند و بخواهد رسالت انبیاء و اولیا را در زندگی ادامه دهد، که رسالت آن‌ها احیا، تبلیغ دین، بازداشت از زشتی‌ها و واداشتن به زیبایی‌ها بود. امام سجاد (ع) در این فراز‌ها بیانشان این است که خدایا به من توفیق بده و همه امور را در جهت مطلب و درخواستم مهیا کن که من بتوانم اهل بهترین اعمال و از هر زشتی و بدی دور باشم. اگر کسی خودش اهل خیر شود و از زشتی‌ها دور باشد، این شخص می‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند.

در امر به معروف و نهی از منکر انسان چه وظایفی دارد؟

در حقیقت انسانی که قصد امربه معروف و نهی از منکر دارد باید چند وظیفه را مراعات کند، اولین وظیفه این است که خودش اعمال خیر را به جا آورد و دائم اهل خیر باشد یعنی همیشه سعی کند که کار‌هایی را انجام دهد که در مورد رضایت خداوند متعال است.

دومین وظیفه این است که او نسبت به نعمت‌های خدا اهل شکرگزاری باشد، زیرا امام در این دعا نسبت به شب و روز و هر نعمتی که خداوند متعال عنایت کرده طلب می‌کنند که این کار را انجام دهند. وظیفه بعدی نیز بحث تبعیت از سنت‌ها و زیبایی‌ها و دوری از بدعت‌هاست؛ اگر کسی این وظایف را انجام دهد می‌تواند امر به معروف و نهی از منکر را به جا آورد.

با توجه به این فراز (فراز ۱۸دعای ششم صحیفه سجادیه) اوج امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

امام در بخشی از این فراز می‌گویند اوج امر به معروف در این است که انسان اسلام را پاسداری کرده، از کار باطل و گناه در جامعه کم کند و آن را کوچک و حقیر بشمارد و به ذلت کشاند و حق را یاری و گرامی بدارد، در حقیقت توانسته جامعه‌ای که ناتوانند و نتوانستند به رشد تعالی معنوی خودشان برسند را به این مرحله برسانند و ضعفای جامعه که درواقع افرادی هستند که دشمنان و مستکبرین نگذاشتند که با حق آشنا شوند انسان آن‌ها را با حق آشنا کند، همان کاری که امام خمینی ره در کشور مان انجام دادند.

آیا امر به معروف و نهی از منکر به تنهایی برای رشد جوان‌ها کافی است؟

باید بدانیم آنچه خداوند وضع کرده قانون نظام خلقت است، یعنی خدایی که خالق همه انسان هاست و شخصیت همه در دست اوست و از حال همه باخبر است، می‌داند که انسان‌ها با چه چیزی رشد خواهند کرد و با چه چیزی ضرر می کنند، خداوند دستور داده که باید این دو فریضه بزرگ در جامعه احیا شود، البته نحوه اجرای دستورش را به خودمان سپرده که به چه سبکی امر به معروف و نهی از منکر را به جا بیاوریم و اینکه مقدمات این کار را چگونه فراهم کنیم.

باید امر به معروف و نهی از منکر چگونه باشد؟ 

نوع رفتار و گفتار مهم است؛ باید نشان بدهیم از روی خیرخواهی دیگران به آن‌ها در مورد گناهشان هشدار می‌دهیم. اگر امر به معروف و نهی از منکر با شرایط و تعقل انجام شود باید بدانیم قوانین الهی، قوانینی هستند که بر طبق مصلحت و میل انسان خواهد بود، شخصی که امر به معروف و نهی از منکر می‌شود با این شرایط خودش از آن حرف لذت خواهد برد، یعنی اینکه اگر وظیفه مان را به درستی انجام دهیم برای آن شخص هم یک امر جذاب خواهد بود ولو اینکه در حقیقت آن شخص محکوم است.