حافظ؛ شاید شاعری در دسته طنزپردازان بزرگ تاریخ ادب فارسی

سعید فرمانی، شاعر و پژوهشگر حوزه زبان و ادب فارسی در برنامه «گفت‌و‌گوی فرهنگی» رادیو گفت‌وگو درباره حافظ گفت: مجموعه دیوان حافظ اثر اعجوبه و نخبه‌ای در عالم بشریت است و حافظ صرفاً شاعر نبوده است. ما بیشترین صنفی که در میراث فرهنگی‌مان داریم، شاعران هستند. شاید یکی از بزرگ قله‌نشینان ادب فارسی که به نام حافظ می‌شناسیم، وجوه دیگری هم داشته که از آن غفلت کنیم. 

فرمانی ادامه داد: حافظ یک مصلح اجتماعی بسیار بزرگ است. روزگار حافظ بسیار روزگار ریا و صحنه‌های نامطلوب رذیلت‌هایی است که حافظ چاره‌ای نداشته جز اینکه با ابزار رسانه‌ای خود که شعر بوده، به مقابله با ریا بپردازد. منفورترین شخصیت دیوان حافظ از لحاظ کمی دو شخصیت به نام‌های زاهد و محتسب است. ابزاری که شاعر برای مقابله و رسوا کردن این رذیلت بزرگ به نام ریا به‌کار می‌برد، ابزاری به نام طنز است. از طرفی، شاید حافظ جزو چند طنزپرداز بزرگ تاریخ ادب فارسی محسوب شود.

محمد‌امین اکبری، شاعر و پژوهشگر حوزه زبان و ادب فارسی در پاسخ به این سوال که چگونه باید حافظ خواند، گفت: یکی از مباحث مهم و مورد بحث در بین اهالی ادبیات این است که کدام یک از صورت‌ها صحیح‌تر است و کدام شعر حافظ است. تا به امروز جمع‌بندی در این‌باره نشده و انگار امری محال است که به دیوانی برسیم که مورد تایید نهایی حافظ است. 

اکبری ادامه داد: گویا حافظ با ما بازی کرده است. بیشتر شاعران‌مان به تعداد و کمیت دیوان خودشان می‌پرداختند، ولی حافظ در طول دوران سرایش به کیفیت شعر‌ها می‌پرداخت. حدس می‌زدیم که شعری را سال‌ها پیش گفته و آن را تصحیح کرده است. به همین دلیل، از یک شعر چندین نمونه در اختیار داریم.