نقش مکمل‌ها در موفقیت ورزشکاران

در برنامه ضربان شبکه سلامت سیما کوروش جعفریان متخصص تغذیه و از پایه گذاران تغذیه در ورزشکاران فوتبالی، در خصوص تغذیه در فوتبال به گفت و گو پرداخت.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سؤال که چه عواملی می‌تواند یک ورزشکار را به سطح حرفه‌ای برساند؟، گفت: مهمترین عامل استعداد ژنتیکی است، پس از آن تمریناتی است که توسط فرد انجام می‌شود، همچنین از نقش بسیار مهم عامل تغذیه، نام برد.

وی گفت: یک ورزشکار باید این ۳ عامل را به طور همزمان مدیریت کند و پرورش دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: اگر چربی بدن ورزشکار از میزان استاندارد خارج شود، قادر به فعالیت ورزشی ایده آل نخواهد بود، وی به اهمیت توزیع متعادل چربی در نقاط راست و چپ بدن و همچنین اندام فوقانی و تحتانی بدن ورزشکار، تاکید کرد.

وی یادآور شد: ورزشکاری که مطلع نباشد، قبل از تمرین و مسابقه چگونه باید بارگیری کند و چه غذا‌هایی بخورد، مطمئناً نمی‌تواند ورزشکار موفقی باشد، ورزشکار حرفه‌ای باید همیشه آماده باشد و بتواند طی مدت ۲۴ساعت، بازتوانی و ریکاوری پیدا کند، چنین ورزشکاری، حرفه‌ای محسوب می‌شود.

جعفریان در پاسخ به این سوال که مکمل‌ها چه نقشی در موفقیت ورزشکاران دارند، گفت: در واقعیت، اهمیت مکمل‌ها در نقش تجارتی آن است و نه اثربخشی آن ها، تجارت مکمل در دنیا به بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار رسیده است که تجارت پر سودی محسوب می شود. اگر اصل مطلب را که تغذیه صحیح است، فراموش کنید؛ مکمل هیچ گونه ارزشی ندارد. البته در صورت کمبود تغذیه‌ای موادی مانند: ویتامین دی، کلسیم، منیزیم و...، تحت نظر متخصص تغذیه، حتما باید مصرف شوند. متاسفانه خیلی از ورزشکاران و مربیان این باور اشتباه را دارند، که خوردن مکمل برای ورزشکار ضروری است، در صورتی که با ارزیابی درست بر تغذیه ورزشکار، می توان این باور غلط را تغییر داد.

این پایه گذار تغذیه علمی در ورزش فوتبال گفت: اصل اول در ورزش فوتبال؛ تغذیه مناسب است، که شامل: درست خوردن (چه چیز‌هایی در چه زمانی و به چه مقدار خورده شود) است.

وی افزود: کربوهیدرات‌های مصرفی یک شاخص به نام شاخص گلایسمی دارند، این بدان معنی است؛ که پس از خوردن آن ماده غذایی چه میزان افزایش قند خون پیدا می‌شود، ورزشکار موفق باید بداند که چه موقع این ماده غذایی را بخورد، به‌طور مثال ماده‌ای که شاخص گلیسمی بالایی دارد، اگر دقایقی قبل از مسابقه مصرف شود، در ۵ الی۶ دقیقه اول، فرد دچار افت قند خون خواهد شد در صورتی که خوردن این ماده بعد از اتمام مسابقه صحیح خواهد بود. (ریزه کاری‌هایی که در تغذیه صحیح ورزشکاران باید مورد توجه قرار گیرد)

این متخصص تغذیه در پاسخ به این سوال، که آیا مصرف مکمل ویتامین C و E، برای ورزشکار ضروری است، گفت: اگر فرد تغذیه صحیح داشته باشد، کمبود این ویتامین‌ها وجود نخواهد داشت.

وی تاکید کرد: مصرف بیش از حد مکمل ویتامین E، توان تمرینی و تطابق تمرینی ورزشکار را از بین می برد و در واقع فرد کم می‌آورد. او پروتئین WHEY را با ارزش قلمداد کرد، اما مصرف بیش از حد آن را با عارضه‌های بسیاری همراه دانست؛ فشار کبد و کلیه بالا می رود، آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد و فرد بعد از مدتی دچار کاهش آب بدن می‌شود. وقتی پروتئین به میزان زیادی مصرف شود، آب بدن دفع می‌شود و بدن حالت اسیدی پیدا می‌کند، در این زمان استخوان‌ها دچار آسیب می‌شوند، بنابراین مصرف هرگونه مکملی باید طبق نظر متخصص انجام گیرد.

استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال، که ورزشکاران حرفه‌ای پس از کناره گیری از مسابقات چه کنند، تا دچار افزایش وزن نشوند، گفت:اولین نکته توجه به تفاوت‌های ژنتیکی افراد است، فردی که استعداد چاقی دارد، بیشتر در معرض خطر چاقی است. وی افزود: فردی که ورزش حرفه‌ای می‌کند، متابولیسم بدنش کاهش خواهد یافت و با این میزان سوخت و ساز سازگاری پیدا می‌کند، این شخص اگر مانند گذشته تغذیه کند و ورزش حرفه‌ای را نیز کنار بگذارد، مسلماً افزایش وزن پیدا میکند، او توصیه کرد: این افراد ورزش آماتوری را به هیچ وجه کنار نگذارند و در سطحی که وزنشان کنترل شود، تمرینات را ادامه دهند.

این متخصص تغذیه گفت: میزان چربی بدن در بانوان و آقایان یکسان نیست، کمترین میزان چربی بدن در آقایان ۳ درصد و در خانم‌ها ۱۲ درصد است.
البته میزان چربی بدن در ورزشکاران، نسبت به نوع ورزش آنان فرق می‌کند، مثلاً در یک دونده، درصد چربی کمتر و در یک شناگر، کمی چربی بیشتری لازم است.

دکتر جعفریان یکسری مکمل‌ها را در گروه A (بی ضرر) طبقه بندی کرد، و گفت: این گروه از جمله داروهای: کافئین و بتا آلانین، که باعث کاهش خستگی در ورزشکار میشود، همچنین ال-کارنیتین، که نه تنها اکسیژن رسانی به بافت‌ها را افزایش میدهد، بلکه باعث کند شدن آسیب به بافت نیز میشود.
او همچنین از BCWA در افزایش توانمندی و افزایش قدرت عضلات نام برد.
وی افزود:پروتئین و کافئین، اگر زیر نظر متخصص تغذیه مصرف شوند، علاوه بر افزایش عضله سازی و توانمندی ورزشکار، به ترمیم آسیب‌ها نیز کمک می‌کند.

این استاد تغذیه، همچنین ورزشکاران فوتبالی را، به مصرف پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید) که هم به شکل غذای تخمیری (دوغ، ماست) و هم به شکل مکمل‌ها موجود هستند، توصیه کرد.
وی یادآور شد: به نظر می‌رسد، که بسیاری از مکمل‌ها اگر صرفا زیر نظر متخصص به درستی مصرف شوند، کارساز خواهد بود.