آیا رویکرد آمریکا در قبال ایران تغییر کرده است؟

در هفته‌های پس از آغاز آشوب و اغتشاش در ایران، مقامات آمریکایی از جمله «ند پرایس» به مناسبت‌های گوناگون مدعی بودند که تنها متمرکز بر حمایت از به اصطلاح معترضان (در واقعیت اغتشاشگران) هستند و اینکه دیگر مذاکره و تعامل دیپلماتیک با کشورمان برایشان دارای اولویت نیست. حالا با عادی‌شدن اوضاع و شکست چندباره راهبرد آمریکا در حمایت از ناآرامی‌ها در ایران، واشنگتن بار دیگر یاد مذاکره و بکارگیری دیپلماسی در قبال ایران افتاده است. تا آنجا که در چرخشی واضح و تنها در یک هفته، هم وزیرخارجه قطر پیام آمریکا برای از سرگیری مذاکرات وین را به تهران آورد و هم «رابرت مالی» سعی کرد تا اظهارات سه ماه اخیر همکاران خود را اصلاح کند و از ضرورت گفت‌و‌گو با ایران بگوید.

رویکرد‌ها ،چینش مهره‌ها و صفحه بازی تغییر می‌کند؛ این بخشی از قواعد بازی است که رقبا بنا به واکنش طرف مقابل تصمیم می‌گیرند و در نهایت کسی برنده است که بازی رقیبش را به خوبی پیش بینی کند . موضوعی که در میدان رقابت دیپلماسی نیز به وضوح قابل رویت است.

حال سوال اینجاست که آیا آمریکا به راستی رویکرد خود را در قبال ایران تغییر داده است؟

هادی خسرو شاهین کارشناس مسائل آمریکا در این باره گفته است: سابقه‌ای که در دستگاه دیپلماسی آمریکا از سال ۲۰۱۰ وجود داشته این است که دیپلماسی منافاتی با استفاده از اهرم‌های ایالات متحده به طور مثال در زمینه تحریم‌ها و حوزه منطقه‌ای ندارد. البته این رویکرد در دولت بایدن بر خلاف دولت اوباما در ابتدا توسط رابرت مالی پیگیری نشد و بر همین اساس هم منجر به بروز برخی اختلافات در تیم مذاکراتی آمریکا شد که این اختلافات به ویژه بین مالی وریچارد نفیو بالا گرفت و سرانجام منجر به جدایی نفیو از تیم مذاکرات هسته‌ای آمریکا در اکتبر ۲۰۲۱ شد. 

نفیو معتقد بود که مذاکره با ایران بدون استفاده حداکثری از اهرم‌های فشار کارآمد نخواهد بود

وی ادامه داد: ریچارد نفیو معتقد بود که مذاکره با ایران بدون استفاده حداکثری از اهرم‌های فشار به ویژه در زمینه تحریم کارآمد نخواهد بود و مذاکرات به آن مطلوبی که مد نظر ایالات متحده است نخواهد بود، اما رابرت مالی معتقد بود که خروج یک جانبه آمریکا از برجام در می ۲۰۱۸ توسط ترامپ باعث افزایش بی اعتمادی بین تهران و واشنگتن شده است و ما در صورتی که این رویکرد نفیو (رویکردی که در زمان اوباما هم دنبال شد) را ادامه دهیم منجر به گسست بیشتر در مذاکرات خواهد شد  و مذاکرات به ثمر نخواهد رسید.

خسرو شاهین بیان کرد:با این حال عدم فرجام برجام در سپتامبر باعث شد که رابرت مالی هم به همان رویکردی که باعث جدایی بین نفیو و مالی شد برسد بنابراین اگر مالی امروز صحبت از دیپلماسی می‌کند این صحبت را در اوج ناآرامی ها‌ی ایران در آذرماه هم تکرار کردند.  اساسا در منطق فکری آمریکا دیپلماسی و استفاده از اهرم‌های فشاری همچون تحریم‌ها متمایز از هم نیست بلکه همدیگر را تکمیل می‌کنند .بنابراین من با اینکه تغییر رویکرد در آمریکا رخ داده باشد موافق نیستم بلکه اتفاقا به نظر می‌رسد که موضع آنها ضد ایرانی‌تر شده است با توجه به اینکه آقای مالی هم به توصیه‌هایی که در اکتبر ۲۰۲۱ نفیو به تیم مذاکراتی داشته بازگشته است.

آمریکا در پی به روز کردن آخرین پیش نویس مذاکرات وین ؟

این کارشناس مسائل آمریکا تشریح کرد: چه بحث ناآرامی‌ها، چه اوکراین و چه تحریم‌ها همه اهر‌م‌هایی هست که میتواند به مثابه اهرم‌های فشار علیه ایران در حوزه دیپلماسی آمریکا مورد استفاده باشد  تا از نگاه آمریکایی‌ها ایران مجبور شود به امتیازات مد نظر آمریکایی تن دهد و امتیازات بیشتری را به آمریکا واگذار کند من حتی بعید نمی‌دانم که در این دوره آمریکایی‌ها حتی در پی به روز کردن آخرین پیش نویس مذاکرات وین شوند و خواستار تجدید نظر‌هایی شوند از جمله در زمینه تمدید بند‌های غروب آفتاب که مربوط می‌شود به بحث تعهداتی پادمانی و فرا پادمانی ایران.

خسروشاهین با اشاره به صحبت‌های مجری شبکه‌های معاند بیان کرد: ممکن است این بحث‌ها سیاسی باشد اینکه فلانی در واشنگتن نشسته است و میگوید آمریکایی‌ها برگشته اند به دیپلماسی ممکن است بر مبنای منافع سیاسی آن‌ها باشد، اما آمریکایی‌ها تصور می‌کنند که می‌توانند هم زمان هم از اهرم دیپلماسی و هم از اهرم فشار خود بر ضد ایران استفاده کنند.

ماجرای نامه آمریکا به ایران چه بود؟

وی با اشاره به نامه‌ آمریکا به ایران که وزیر خارجه قطر به آن اشاره کرد گفت:به نظر می‌رسد که در مقطع کنونی برخی موانع به همکاری‌های راهبردی بین تهران و مسکو که  غربی‌ها مدعی هستند در موضوع اوکراین هم پیش رفته بازگردد و یکی از موانع عمده از نظر غربی‌ها این موضوع است که به نوعی هزینه دیپلماسی و مذاکره با ایران را در غرب افزایش داده است و  احتمالا پیامی که از طرف وزیر خارجه قطر اخیرا به ایران منتقل شده است در راستای برداشتن این مانع از مذاکرات هسته‌ای بوده است که ایران و اوکراین بتوانند به یک رویکرد سازنده در قبال بحران دست یابند.

این کارشناس مسائل آمریکا درباره موضع مناسب ایران نیز گفت: مادر منطق راهبردی ایران هم این را می‌بینیم که ایران هم از مهترین اهرم فشار خودش که همان برنامه هسته‌ای و تعهدات فراپادمانی است استفاده می‌کند برای پیشبرد اهداف دیپلماسی خود و ما هم میتوانیم از این ابزار خود برای بالانس کرد فشار‌های غرب و پیشبرد اهداف خودمان و رسیدن به یک نقطه توافق جدید هسته‌‌ای استفاده کنیم.