طهران چگونه تهران شد؟

تا پیش از دی ماه سال ۹۳ و کشف اسکلت یک انسان در محله مولوی که متعلق به ۷ هزار سال پیش می‌شد، گمانه زنی‌ها مبنی بر این بود که سابقه سکونت در تهران به ۳ هزار سال پیش باز می‌گردد.

نه تنها تهران بلکه همه آنچه امروز مظاهر و نماد‌های تمدن جدید به حساب می‌آیند و تهران نیز از آن‌ها برخوردار است سابقه طولانی ندارند، اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید پایتخت چگونه شکل گرفته و چه داستان‌هایی را در دل خود دارد.

واقعیت تاریخی این است که هم در ایران و هم در جهان کمتر پایتختی وجود دارد که عمری به کوتاهی تهران داشته باشد، این شهر در قیاس با بسیاری از شهر‌های کهنسال ایران، شهر نسبتا جوانی است، نهالی است که خیلی زود رشد کرده و هرس هم نشده است.

تا پیش از دی ماه سال ۹۳ و کشف اسکلت یک انسان در محله مولوی که متعلق به ۷ هزار سال پیش می‌شد، گمانه زنی‌ها مبنی بر این بود که سابقه سکونت در تهران به ۳ هزار سال پیش باز می‌گردد، اما بقایای اسکلت یک زن در حفاری فاضلاب یک واحد شخصی تمام این حدس و گمان‌ها را به هم ریخت.

شهری با قدمت ۷ هزار سال

حرف و حدیث‌ها در مورد اسکلت پیدا شده و اینکه نشان می‌داد تهران قدمتی ۷ هزار ساله دارد، ادامه داشت، اما هیچ‌گاه به تأیید نرسید و هیچ حرفی هم از سفال‌های به دست آمده در بازار صندوق‌سازان تهران به میان نیامد تا اینکه پس از مدتی، قدیر افروند باستان‌شناس و پژوهشگر با اعلام نتایج بررسی روی سفال‌هایی که از بازار صندوق‌سازان تهران کشف شده بود ادعا کرد که تاریخ تهران ۷ هزار ساله است.

تهران تا زمان مغولان از قریه‌های نه چندان معتبر ری به فاصله یک فرسنگی محسوب می‌شد که بعد از ویرانی ری توسط مغولان، این قریه با مهاجرت ساکنان آواره ری کم کم رو به رشد نهاد و به جمعیت و وسعت آن اضافه شد، تا جایی که در دوره تیموریان به شکل یک شهرک در میان باغ‌ها در آمد.

بنا به تعریف پروین گنابادی صاحب کتاب عجایب‌البلدان، ساکنان اولیه این ده در خانه‌های زیر زمینی و سرداب مانند زندگی می‌کردند تا از شدت گرما در امان باشند و هنگام حمله دشمن، به خانه‌های تحتانی پناه می‌بردند و هر قدر محاصره آن به طول می‌انجامید، به واسطه آذوقه فراوانی که از راه احتیاط در طول سال ذخیره می‌کردند بیرون آوردن آن‌ها از خانه هایشان برای مهاجمان امکان پذیر نبود.

سالی که تهران رسماً پایتخت شد

تهران در زمان شاه طهماسب اول شکل روستایی خود را از دست داد، در سال ۹۴۴ هجری قمری شاه طهماسب دستور داد تا در اطراف شهر بارویی با ۱۱۴ برج به تعداد سوره‌های قرآن ساخته شود و ۴ پل و ۴ دروازه برای آن ایجاد کرد که دروازه شمیران در شمال شرقی (ابتدای خیابان امیرکبیر فعلی)، دروازه دولاب در جنوب شرقی (خیابان ری فعلی)، دروازه شاه عبدالعظیم در جنوب (خیابان مولوی فعلی) و دروازه قزوین در جنوب غربی (میدان وحدت اسلامی ـ شاپور فعلی) از آن زمان به یادگار مانده است.

سرانجام آقا محمدخان در سال ۱۲۰۰ هجری قمری که مصادف با عید نوروز بود در تهران به تخت پادشاهی نشست و از آن تاریخ تهران رسماً پایتخت شد، مسجد جامع تهران، مسجد شاه و مسجد سلطانی در این زمان ساخته شد و به تدریج بازار گسترش پیدا کرد، در این دوره جمعیت تهران بین ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر تخمین زده شده و محله ارگ، چاله میدان، بازار، سنگلج و عودلاجان از محله‌های مهم تهران شناخته می‌شدند.

در عهد ناصرالدین شاه به علت افزایش زیاد جمعیت و محدودیت‌های موجود، دیوار‌های طهماسبی ویران و دیوار‌های جدید در فاصله‌ای طولانی‌تر احداث شد.

آغاز نوسازی پایتخت

در این زمان تهران دارای ۱۲ دروازه همچون دروازه دولت، یوسف آباد، دروازه شمیران، دروازه دوشان تپه، دروازه دولاب، دروازه خراسان، دروازه حضرت عبدالعظیم، دروازه غار، دروازه گمرک، دروازه قزوین، دروازه باغ شاه، دروازه خانی آباد شد، از این تعداد تنها دروازه باغ شاه، دروازه قزوین و دروازه گمرک در محدوده منطقه ۱۲ فعلی قرار نداشتند.

در بیستمین سال سلطنت ناصرالدین شاه تغییرات زیادی در ساختار پایتخت به وجود آمد و مراسم آغاز نوسازی پایتخت با تشریفات خاصی برگزار و از همان روز هم تهران «دارالخلافه ناصری» نامیده شد، از دیگر آثار این عهد می‌توان به «قصر عشرت‌آباد»، «قصر یاقوت»، «قصر سلطنت آباد» و «قصر امیریه» اشاره کرد.

بعد از ناصرالدین شاه تهران توسعه چندانی پیدا نکرد تا اینکه در زمان حکومت پهلوی اول تصمیم گرفته شد تهران مثل شهر‌های مدرن اروپایی توسعه پیدا کند، دیوار‌ها و دروازه‌ها از بین رفت و به جای آن خیابان‌ها و میدان‌های جدید احداث شد و به همین جهت تغییرات زیادی در شهر به وجود آمد، اما تغییرات اساسی در پایتخت از سال ۱۳۰۰ به بعد با از بین رفتن خندق‌ها و دروازه‌ها و احداث ساختمان‌ها و تأسیس بانک ملی، وزارت امور خارجه، شهربانی، ایستگاه راه آهن، دانشگاه تهران و چند بیمارستان مربوط به این دوره است.

چرا تهران مهاجرپذیر شد؟

درسال ۱۳۲۰ و با حمله متفقین به تهران، آشوب و جنگ و نا امنی گریبان پایتخت را گرفت و نبود امنیت در شهرستان‌ها باعث شد تا بسیاری از مردم به سمت تهران مهاجرت کنند و همین امر باعث گستردگی بی قاعده این شهر شهر شد.

بعد از انقلاب و بعد از گذشت دوران جنگ تحمیلی هم وضعیت تهران به گونه‌ای شلوغ و بی سامان شد که بسیاری از کارشناسان را به این باور رساند که باید پایتخت را به جای دیگری منتقل کرد.

منبع: برنا

برچسب ها: طهران قدیم ، مولوی
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۲
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۰۱ ۰۳ فروردين ۱۴۰۲
مشکل از تهران نیست از مردمه!
Iran (Islamic Republic of)
جهان
۱۶:۲۷ ۰۳ فروردين ۱۴۰۲
البته درست است که حمله متفقین ضربه مهلکی به اقتصاد و امنیت کشور وارد کرد ولی عامل اصلی رشد سریع و بی سابقه جمعیت در تهران فعالیت احزاب دمکرات آذربایجان و کردستان با پشتیبانی نیروهای ارتش سرخ شوروی بود که علنا قصد تجزیه ایران را داشتند و مردمی که نمیخواستند زیر پرجم بیگانه بروند خانه و زندگی خود را رها میکردند و باهر وسیله ممکن خود را به تهران میرساندند.میتوانید وقایع آن سالها را در اینترنت دنبال کنید. روسیه تزاری یا شوروی کمونیستی یا روسیه دموکراتیک جدید همواره از هر وسیله ای برای تضعیف و تقسیم کشور ما استفاده کرده است .