خط، باعث فاصله نشر ایران و تاجیکستان شد

قهرمان سلیمانی رایزن فرهنگی پیشین ایران در تاجیکستان ضمن اشاره به اینکه خط مهمترین مسئله‌ای است که موجب شده نشر ایران و تاجیکستان با یکدیگر فاصله پیدا کند، بیان کرد: خط سیریلیک ارتباط این کشور را با جهان فارسی زبان در بخش نوشتار قطع کرده است. زبان به واسطه این خط فقط در محدوده مرز‌های این کشور می‌تواند کارایی داشته باشد و بیرون از این مرزها، حتی در قلمرو ازبکستان، افغانستان و... که پیوستگی با زبان فارسی دارند، نمی‌تواند محصولات فرهنگی خود را به محصول صادراتی تبدیل کند و همچنین موجب شده ما هم نتوانیم از دستاورد‌ها و خلاقیت‌های فکری، فرهنگی، علمی و ادبی این کشور استفاده کنیم. از سوی دیگر مساله خط سبب شده است تولیدات ایران و جهان فارسی زبان برای بخشی از مردمان تاجیکستان که نمی‌توانند به صورت فنی و آکادمیک از زبان فارسی بهره ببرند، قابل استفاده نباشد.

وی ادامه داد: این ضایعه‌ای است که خود را در صنعت نشر بیش از هرجای دیگری نشان می‌دهد. به همین دلیل است که ناشران این کشور باید محصولات خود را در محدوده مرز‌های خود به فروش برسانند؛ برای اینکه محصولی که در تاجیکستان تولید می‌شود در هیچ یک از کشور‌های اطراف قابل استفاده نیست. به نظر می‌رسد این نکته اصلی‌ترین مشکلی است که تاجیکستان در حوزه صنعت نشر با آن دست به گریبان بوده و نتوانسته است قلمرویی فراتر از مرز‌های ملی خود برای این صنعت فراهم کند.

او ضمن اشاره به اینکه پیش از اعلام استقلال این کشور روشنفکران تاجیک در خصوص رشد صنعت نشر کشورشان ایده‌ها و نظراتی ارائه کردند، گفت: به واسطه هفتاد سال حضور اتحاد جماهیر شوروی در آسیای میانه مرجعیت علمی در جهان فارسی زبان حتی در حوزه‌های مرتبط با زبان، تاریخ، فرهنگ و مدنیت به مسکو انتقال یافت. این مسئله نیز نکته حائز اهمیتی است که استاد زبان فارسی در قلمرو جهان فارسی متخصص نمی‌شد و باید در مسکو و پترزبورگ تحصیل می‌کرد تا به عنوان متخصص زبان فارسی به رسمیت شناخته شود. این انتقال مرجعیت علمی از جهان فارسی زبان مشکلات عدیده‌ای در پی داشت.

رایزن فرهنگی پیشین ایران در تاجیکستان اضافه کرد: در نتیجه این امر سبب می‌شد محصولات و محتوا‌های تولیدی به زبان روسی باشد و در جهان فارسی زبان مصرفی نداشته باشد. زیرا دایره ارتباط ما با زبان روسی وسیع نبود و بزرگترین دستاورد‌های ادبی و فرهنگی زبان روسی را نیز از رهگذر زبان انگلیسی و فرانسه می‌دانستیم.

او ادامه داد: به عنوان مثال پیشتر یک رمانی که به خط سیریلیک نوشته شده بود ابتدا به روسی و سپس از روسی به فرانسه ترجمه شده است؛ پس از آن مترجمی این اثر را از فرانسه به زبان فارسی ترجمه کرده است. حال ببینید در این دگردیسی‌هایی که حادث شده است به طور مثال بر سر شعر حافظ در این رمان چه آمده است. این فاجعه‌ای است که در مقوله زبان و ارتباطات فرهنگی رخ داده است. این موارد مانع پیوند فرهنگی و ارتباطات نوشتاری می‌شود.

وی درباره دیگر مسئله‌ای که مانع از پیوند صنعت نشر ایران و تاجیکستان شد، مطرح کرد: برخی سوءتفاهم‌ها یا به اصطلاح تاجیکی‌ها «همدیگرنافهمی‌ها» در این امر رخ داده است. در برخی موارد نتوانستیم زبان فرهنگ و ارتباطات یکدیگر را درک کنیم و برخی اتفاقاتی رخ داد و متاسفانه فعالیت‌هایی را که آغاز شده بود متوقف کرد و موجب شد دوباره انقطاع فرهنگی شکل بگیرد که این امر خسارت‌هایی را هم در پی داشت. از این رو موجب شد برخی طرح‌های کوچکی که آغاز شده بود به بار ننشسته، منقطع شده و به نتیجه نرسد.

قهرمان سلیمانی در پایان گفت: به نظر می‌رسد لازم است مجموعه مواردی که مطرح شد مورد مطالعه قرار گیرد و فرصت‌هایی خلق شود. همچنین ضرورت دارد تنگنا‌های نظری که در کشور‌های فارسی زبان وجود دارد در چهارچوب سلایق گوناگون و طلب بازار به یک فرصت تبدیل شود. حضور تاجیکستان در نمایشگاه کتاب تهران اتفاق مبارکی است و امیدوارم ما را به یک تفاهم مشترک در حوزه نشر برساند. ما در یک دالان فرهنگی در جهان زندگی می‌کنیم؛ هر کشور‌ی که این دالان فرهنگی را تقویت کند به معنای تقویت فرهنگ خودش نیز هست.