عدم مدیریت شکاف بین نسل‌ها زنگ خطری برای فروپاشی نظام خانواده

امان الله قرایی مقدم جامعه شناس در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: شکاف نسلی فهم بسیار گسترده و پیـچیده که محدوده تحلیل و بـررسی آن اختلاف‌های روانی، اجتماعی و فرهنگی از یک طرف و تفاوت در بینش و آگاهی، اعتقادها، پندارها، انتظارها، جهت گیری‌های ارزشی و الگو‌های رفتاری میان دو یا چند نسل از طرف دیگر است.

وی گفت: به طور کلی میتوان گفت شکاف نسل‌ها بحرانی است؛ و آسیب‌های اجتماعی را سرعت می بخشد؛ بنابراین نگاه تیزبین و بلندمدت، همراه با برنامه‌های طولانی و کارشناسی شده از جمله راه‌های کاهش آسیب‌های تربیتی و اخلاقی شکاف بین نسلی است.

البته وجود شکاف نسلی در جوامع یک امر غیرعادی محسوب نمیشود. مهم این است که چگونه از طریق راهبرد‌ها و سیاستگذاری‌های مناسب این شکاف‌ها و ازهم گسیختگی‌ها را بتوان آشتی داد و مدیریت کرد. عدم مدیریت شکاف بین نسل‌ها از یک سو زنگ خطری است برای فروپاشی نظام خانواده که در آیین اسلام و فرهنگ ایرانیان از جایگاه خاصی برخوردار است و از سویی دیگر این شکاف همراه با بروز آسیب‌های اجتماعی یکی از موانع اصلی توسعه اجتماعی ایران خواهد بود.

وی مطرح کرد: شکاف نسلی، درک و فهم والدین و نوجوانان را از هم کم میکند و اختلاف‌ها بین آنان را دامن میزند. از طرف دیگر این شرایط سبب افزایش احساس تنهایی، انزوا، افسردگی، بزهکاری و انحراف‌های اجتماعی نوجوانان میشود و آنان را دچار انواع مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی میکند.

شکاف ارزشی درون خانواده و بین نسل‌ها زمانی اتفاق میافتد که انتقال فرهنگی بـا مشکل روبرو شود. آسیب‌های اجتماعی، مسال‌های نگران کننده و از موضوع‌هایی است که زیرساخت‌های جامعه را هدف قرار داده آسیب‌هایی همچون اعتیاد، سرقت، پرخاشگری، خودکشی و ... همگی میتوانند اساس جامعه را دچار اشکالات و تنش کنند.

وی افزود: آموزش والدین به منظور افزایش توانایی ایجاد ارتباط با فرزندان، به ویژه در مواجهه با تفاوت‌های دیدگاهی نسلها، میتواند گام بسیار مهمی در جلوگیری از ظهور بسیاری از انحراف‌ها باشد. هم تراز نبودن سطح تحصیلات والدین با فرزندان نبود درک متقابل میان فرزندان و والدین و ناآشنایی والدین با ویژگی‌های شخصیت و نیاز‌های دوران بلوغ فرزندان، از مهمترین شکاف بین نسلی است. این شکاف موجب شده رفتار‌های مناسب و با انتظار‌ها و توقع‌ها میان والدین و فرزندان حاصل نشود و فرزندان با سرکوب غرایز و خواسته‌های خود روبرو شوند و گفتمانی منطقی میان والدین و فرزندان در جریان نباشد. شکاف نسلی میتواند احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی از جمله وقوع سرقت، پرخاشگری، مصرف مواد مخدر، خودکشی، ترک تحصیل، فرار از منزل را کاهش دهد. وقتی که فرزندان در این ناکامی‌ها از محیط پیرامون خود الگوگیری کنند و عواملی از جمله ترس، آرزو، تخیل، تهدید، مسائل عاطفی، روانی، اقتصادی و فرهنگی موجب میشود تا فرد در اقدامی هیجانی و برای نجات خود از این شرایط اقدام به خودکشی کند که متأسفانه در این اقدام راهی برای پشیمانی و بازگشت نیز نیست.

قرایی مقدم افزود: معناداری رابطه همنشینی با همسالان و دوستان منحرف با شکلگیری رفتار انحرافی و یادگیری رفتار‌های پرخطر در جوانان، نظارت بر تعاملات اجتماعی فرزندان، بسیار تاثیر دارد و میتوان رویکردی منطقی، عواقب تعاملات اجتماعی با افراد منحرف را به جوانان گوش زد کرد. برای جلوگیری از این فرایند آسیب پذیر و همنشینی و تأثیر دوستان منحرف کنترل و اقناع جوانان از طریق مذاکره و استدلال، کارایی مطلوبی دارد.جامعه ما همواره طرح مسائل و مشکلات نوجوانان و جوانان و ارائه راهکارهایى براى آن، از جمله مباحث جذاب، پرکاربرد و پرمخاطب بوده است. با رویکرد نظرى و روش اسنادى و با هدف بررسى علل، عوامل و زمینههاى تفاوت، فاصله و گسست نسل جوان در جامعه و در خانواده‌ها تدوین یافته است.

وی گفت: چند اختلافات فکرى و تفاوت در نوع نگرش میان نسل جوان و سایر نسلها، به ویژه در خانواده‌ها امرى طبیعى است و در هر جامعهاى وجود دارد، اما میان دو نوع تفاوت و فاصله و گسست نسلى و فرهنگى تفاوت قائل شد. گسست نسلى هنجارى و گسست نسلى ارزشى در بلندمدت براى جامعه و نسل جوان خطرآفرین باشد، گسست نسلى ارزشى و فرهنگى است. اما تفاوت و گسست نسلى هنجارى امرى طبیعى و به راحتى قابل پیشگیرى و اصلاح است.