راه‌اندازی اولین خانه صنایع‌دستی آذربایجان غربی

مدرسه هدایت ارومیه پس از مرمت و احیا تبدیل به اولین خانه صنایع‌دستی آذربایجان غربی شده و با کاربری موزه و آموزشگاه صنایع‌دستی پذیران گردشگران است.

مهدی دهقان، کارشناس امور فرهنگی و پژوهشگر حوزه تاریخ و ادبیات از آذربایجان غربی در یادداشتی می‌نویسد:

محیط‌های تاریخی منعکس‌کننده ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سبک زندگی و فلسفه مردمان دوره‌های گذشته هستند، اما امروزه پدیده جهانی شدن که در اثر فرآیند مدرنیزاسیون توسعه می‌یابد، تأثیرات قابل توجهی بر بافت تاریخی شهر‌ها داشته و در حال تغییر ارزش‌هایی است که شهر‌ها از گذشته تا به امروز حفظ کرده‌اند.

اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که توسعه‌های شهری کنترل نشده، به رشد و توسعه ناسالم ساختارشهر‌ها منجر می‌شود، بنابراین بنا‌های تاریخی که به مرور زمان از نظر عملکردی و فیزیکی منسوخ شده‌اند و یا با خطر از بین رفتن کامل مواجه هستند می‌توانند با مرمت، نگهداری و تعمیر در حفظ هویت فرهنگی شهر‌ها نقش بزرگی را ایفا کنند.

تغییر کاربری اماکن تاریخی که برای اولین بارپس از انقلاب صنعتی در اروپا آغاز و سپس در قرن نوزده میلادی رشد پیدا کرده است، هم می‌تواند در حفظ بنا‌های تاریخی تاثیرگذار باشد، امروزه در کشور‌های مختلف جهان اماکن تاریخی پس از مرمت و تعمیر با کاربری‌های اقامتی، بهداشتی-درمانی، آموزشی و صنعتی-تجاری با حفظ ساختار داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند، برخی از اماکن تاریخی نیز پس از مرمت به موزه و نمایشگاه تبدیل می‌شوند، برای مثال می‌توان از موزه اورسای شهر پاریس فرانسه که در اوایل قرن ۱۹ ایستگاه قطار بوده اشاره کرد که پس از مرمت از سال ۱۹۸۶میلادی تاکنون به عنوان موزه استفاده می‌شوند.

همچنین بنای موزه توپ‌قاپی استانبول ترکیه که در کاخ توپ‌قاپی این شهر قرار دارد توسط سلطان محمد دوم عثمانی به عنوان محل اقامت ساخته شده و قریب به چهار قرن اقامتگاه پادشاهان عثمانی بوده و نزدیک به یک قرن است که به عنوان موزه تغییر کاربری شده است، از دیگر موارد می‌توان به بنای موزه ملی هنر کاتالونیا اشاره کرد که در کاتالان بارسلون اسپانیا است، بنای موزه ملی هنر کاتالونیا در سال ۱۹۲۹میلادی ساخته شده و به عنوان نمایشگاه جهانی مورد استفاده قرار می‌گرفته و از سال ۱۹۹۰میلادی به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته است.

بازدیدکنندگان از این اماکن به دلیل قدمت و تصویرتاریخی فضای داخلی و خارجی به راحتی می‌توانند با اشیای تاریخی ارتباط برقرار کنند که در این موزه‌ها و نمایشگاه‌ها به نمایش گذاشته می‌شوند، همچنین نورپردازی و رنگ‌آمیزی محیط داخلی این اماکن توانسته بر ارتباط میان بازدیدکننده و اماکن و اشیای به نمایش گذاشته شده تاثیرگذارباشد و سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را به خود جذب کند.

کاربری مدرسه هدایت ارومیه از گذشته تاکنون

 مدرسه هدایت در سال ۱۳۰۳ هجری قمری در جنب مسجد تاریخی مناره در انتهای کوچه نظم‌السلطنه ارومیه ساخته شده و درواقع خانه شهریارخان اعزازالدوله افشار گوندوزلو یکی از اعیان ارومیه بوده و بعد‌ها به‌عنوان مدرسه وقف شده است.

این مکان تاریخی در اواخر قاجار و در دوران مشروطه در مراسم مختلف همچون مراسم اعیاد قربان، فطر و غدیر، مراسم عاشورا و تاسوعای حسینی و همچنین سخنرانی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 این مدرسه در جنگ جهانی اول تا سال ۱۲۹۸ شمسی مدتی در اختیار فرانسوی‌ها بوده و محل تجمع اهالی مسیحی شهر ارومیه بوده و اکنون نیز به عنوان یکی از شاخص‌ترین بنا‌های تاریخی در بافت قدیمی شهر محسوب می‌شود.

این بنا در سال ۱۳۴۷ توسط حاج محمد صحت خریداری شده و در ابتدا تبدیل به دانشکده هنر و پس از یک سال به دبیرستان دخترانه تبدیل شده است، مدرسه هدایت در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، این مدرسه مدتی تا سال ۱۴۰۱ به عنوان دفتر بنیاد فرهنگ و ادب آذربایجان استفاده شده است.

این بنا اخیرا پس از مرمت توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی به نخستین خانه صنایع‌دستی استان تبدیل شده که به عنوان آموزشگاه و موزه صنایع‌دستی استان کاربرد خواهد داشت و می‌تواند در برای اشتغال‌زایی و جذب گردشگر تاثیرات به‌سزایی داشته باشد.