باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار - نیویورک تایمز در گزارشی تغییر نام خلیج فارس را مورد بررسی قرار داده است. در ادامه این گزارش به تفصیل ارائه میشود. رئیس‌جمهور ترامپ پیش از سفر هفته آینده خود به خاورمیانه، ایده تغییر نام «خلیج فارس» به «خلیج عربی» را مطرح کرده است؛ اقدامی که خشم ایران و مردم آن را برانگیخته است.

ترامپ روز چهارشنبه در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید گفت: «باید تصمیمی بگیرم. نمی‌خواهم احساسات کسی را جریحه‌دار کنم. نمی‌دانم که آیا احساسات کسی جریحه‌دار خواهد شد یا نه.»

نقشه‌ای که در گزارش آمده، موقعیت خلیج فارس و کشورهای اطراف آن از جمله ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را نشان می‌دهد.

هفته گذشته خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد که ترامپ قصد دارد در جریان سفر خود به چند کشور عربی، از این تغییر نام رونمایی کند؛ تغییری که کشورهای عربی سال‌هاست برای آن لابی می‌کنند.

آب‌های فیروزه‌ای این منطقه، دست‌کم از سال ۵۵۰ پیش از میلاد و دوران حکومت کوروش کبیر، «خلیج فارس» نامیده شده‌اند. در آن زمان، شاهنشاهی ایران از هند تا مرزهای اروپا گسترده بود. ایران کنونی، که ادامه تاریخی همان سرزمین است، تمام سواحل جنوبی‌اش با خلیج فارس هم‌مرز است.

دولت‌های ایران، چه در دوران پیش از انقلاب و چه پس از آن، همواره از نام «خلیج فارس» به عنوان تنها نام مشروع و معتبر دفاع کرده‌اند. ایرانیان در داخل و خارج کشور نیز این نام را بخشی مهم از هویت ملی و فرهنگی خود می‌دانند.

ترامپ با مطرح کردن ایده تغییر نام، به‌نظر می‌رسد ناممکن را ممکن کرده: اتحاد تمامی طیف‌های سیاسی، ایدئولوژیک و مذهبی ایرانیان علیه این اقدام. بسیاری از آن‌ها با بیانیه‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی، این ایده را محکوم کرده‌اند.

آیا ترامپ واقعاً می‌تواند نام خلیج را تغییر دهد؟

ترامپ می‌تواند دستور دهد که نام‌های جغرافیایی در استفاده‌های رسمی ایالات متحده تغییر کند، اما دیگر کشورها الزامی برای تبعیت از آن ندارند.

در سال جاری، او با صدور یک فرمان اجرایی، سیستم اطلاعات نام‌های جغرافیایی دولت آمریکا را به‌روزرسانی کرد تا همه ارجاعات به «خلیج مکزیک» به «خلیج آمریکا» تغییر یابد. (جمعه گذشته، رئیس‌جمهور مکزیک، کلودیا شینباوم اعلام کرد دولت مکزیک از گوگل به دلیل پیروی از دستور ترامپ شکایت کرده است.)

در حال حاضر، هیئت نام‌های جغرافیایی آمریکا استفاده از نام «خلیج فارس» را برای امور رسمی ایالات متحده الزامی می‌داند.

در سطح بین‌المللی، سازمان هیدروگرافی بین‌المللی وظیفه استانداردسازی نام‌گذاری دریاها و مرزهای آبی را بر عهده دارد. این سازمان به نیویورک تایمز گفته که هیچ توافق یا پروتکل بین‌المللی رسمی برای نام‌گذاری مناطق دریایی وجود ندارد.

واکنش ایرانیان چه بوده؟

ایده ترامپ با محکومیت گسترده‌ای از سوی ایرانیان روبه‌رو شد؛ مردمی که در بسیاری از مسائل دچار اختلاف هستند، اما در این مورد متحد ظاهر شدند.

توراژ دریایی، مورخ و مدیر مرکز مطالعات ایرانی در دانشگاه کالیفرنیا ایرواین گفت: «این موضوع فراتر از سیاست، مذهب یا ایدئولوژی است؛ این موضوع درباره ملت و تاریخ آن است و بر احساسات مردم اثر گذاشته. ترامپ می‌خواهد با ایران مذاکره کند یا هویت ملی‌اش را از آن بگیرد؟»

دریایی توضیح داد که ایرانیان از گذشته‌های دور کشور خود را «آب و خاک» می‌نامیده‌اند و دو پهنه آبی خلیج فارس در جنوب و دریای خزر در شمال، در ذهن ایرانیان نمادهایی از ملت و هویت ملی هستند.

احمد زیدآبادی، تحلیلگر برجسته ایرانی در تهران در شبکه اجتماعی X نوشت: «با خواسته‌ها و هوس‌های ترامپ، خلیج مکزیک به خلیج آمریکا تبدیل نمی‌شود، کانادا به ایالات متحده نمی‌پیوندد، گرینلند هم مستعمره آمریکا نمی‌شود، و خلیج فارس هم اسم جعلی نخواهد گرفت.»

تیم ملی فوتبال ایران نیز با انتشار نقشه‌ای از خلیج فارس در صفحه اینستاگرام خود و هشتگ «#خلیج_فارس_برای_همیشه» به این بحث واکنش نشان داد.

حتی مخالفان نظام جمهوری اسلامی نیز ناراحتی خود را ابراز کردند.

رضا پهلوی، فرزند شاه سابق ایران که از ترامپ حمایت کرده و خواستار ترک دیپلماسی با دولت تهران شده بود، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «اگر تصمیم گزارش‌شده رئیس‌جمهور ترامپ برای تحریف تاریخ صحت داشته باشد، این اقدام توهینی به ملت ایران و تمدن بزرگ ماست.»

تاریخچه نام خلیج فارس چیست؟

نام «خلیج فارس» از دیرباز در نقشه‌ها، اسناد و روابط دیپلماتیک مورد استفاده بوده؛ از دوران باستان تا یونانی‌ها و سپس بریتانیایی‌ها.

فشار برای نامیدن آن به «خلیج عربی» در جریان جنبش‌های ناسیونالیسم عربی در دهه ۱۹۵۰ میلادی شدت گرفت.

سازمان ملل از نام «خلیج فارس» استفاده می‌کند. در سال ۲۰۰۶، یکی از کارگروه‌های سازمان ملل در گزارشی تأکید کرد که در تمامی اسناد تاریخی، اجماعی کامل درباره این نام وجود دارد؛ نامی که در قرن پنجم پیش از میلاد توسط داریوش، شاه ایرانی، بر این منطقه گذاشته شد.

آیا این موضوع بر مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا تأثیر خواهد داشت؟

ایران و ایالات متحده تاکنون سه دور مذاکره با میانجی‌گری عمان درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار کرده‌اند و قرار است یک‌شنبه آینده دوباره دیدار کنند.

آمریکا می‌خواهد ایران را از رسیدن به سلاح هسته‌ای باز دارد، و ایران به‌دنبال لغو تحریم‌هایی است که اقتصادش را فلج کرده‌اند.

سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵، در مصاحبه‌ای گفت اگر ترامپ نام خلیج فارس را تغییر دهد، به مذاکرات لطمه می‌زند.