باشگاه خبرنگاران جوان؛ نیره رضایی مطلق - نیمه‌شب جمعه، زمانی که شماری از خبرنگاران نوبت شب خبرگزاری صداوسیما، مشغول تهیه و آماده‌سازی اخبار برای اولین بخش خبری صبح جمعه 24 خرداد بودند، متوجه حضور مدیران ارشد معاونت سیاسی در تحریریه و تشکیل جلسه‌ای اضطراری شدند که نشانه‌ای از آماده‌باش خبری برایشان بود. این حضور منجر به انتشار فراخوانی در گروه خبرنگاران شد که باید خود را برای لحظات بحرانی آماده می‌کردند. با شنیدن صدای انفجار که در سراسر آسمان تهران پیچید و دود سنگینی که چند نقطه از شهر را فراگرفت، شبکه خبر اولین خبر را به‌صورت زیرنویس منتشر کرد که از شنیده‌شدن صداهای قوی در شهر تهران خبر می‌داد. برای مخاطبی که هراسان از این صدا، در جست‌وجوی دلیل بود، این زیرنویس کافی بود که در کنار دیگر منابعی که در دست دارد، اخبار را از شبکه خبر دنبال کند. اتفاقی که باید به‌موقع در رسانه رخ می‌داد تا مخاطب با اعتماد برآنچه که بر صفحه تلویزیون می‌خواند و گزارش‌هایی که می‌بیند، مرجع خبری درست خود را انتخاب کند.

هوا به روشنایی می‌زد که اولین گروه خبری به میدان کتاب در سعادت‌آباد تهران رسید و گزارشی از حمله اسرائیل به مناطق مسکونی را روی آنتن فرستاد و خبرنگارش با اعلام خبر شهادت هم‌وطنانی که در آن‌ها کودکان و زنان بی‌گناه هم بودند، غمی عظیم بر جان مخاطبان نشاند. پس‌ازآن، دیگر گروه‌های خبری با آمادگی کامل به محل‌های انفجار در سطح شهر اعزام شدند تا بینندگان اخبار دقیق و لحظه‌به‌لحظه از آنچه را که در سحرگاه جمعه رخ داده‌ است، از رسانه ملی دنبال کنند.

اخبار شهادت سرداران رشید اسلام و دانشمندان هسته‌ای کشورمان ابتدا غیررسمی و بعداز گذشت چندین ساعت، به‌طور رسمی تأیید و اعلام شد و ملت شهیدپرور ایران را در شوک و اندوهی ج

ان‌گداز فروبرد. حضور مسئولان کشوری و کارشناسان برای اطلاع‌رسانی و تحلیل این واقعه نیز فصل دیگری از اطلاع‌‌یابی را به روی مخاطب گشود و اخبار تکمیلی توسط گوینده خبر و هم‌زمان به‌صورت زیرنویس فضا را برای روایت دست اول در بحران آماده کرد.

درحالی‌که شبکه خبر ازیک‌سو و شبکه‌های سیما ازسوی‌دیگر، در ساعات اندوهبار جمعه 23 خرداد همراه مردم بودند، در ساعات اولیه وقوع حادثه، خودم را به خبرگزاری صداوسیما رساندم. خبرنگاران بسیاری به مناطق مختلف تهران اعزام شده بودند و شماری دیگر مشغول پیگیری و تهیه اخبار بودند؛ اما فرصتی جستم تا گفت‌وگویی با معاون و مدیران ارشد معاونت سیاسی درباره روند اطلاع‌رسانی این حادثه تلخ داشته باشم که در ادامه می‌خوانید.

مدیریت بحران با ارائه روایت اول

حسن عابدینی، معاون سیاسی سازمان صداوسیما، با اشاره به پوشش اخبار مرتبط با حملات تجاوزکارانه به ایران، آن را به‌موقع دانست و گفت: با قطعی شدن احتمال حمله به ایران از ساعاتی پیش از حمله، در خبرگزاری آماده شدیم و تلاش کردیم زمینه آمادگی‌های لازم را فراهم کنیم.

وی افزود: پس‌از فراخوانی که برای آماده‌باش خبرنگاران منتشر شد، گروه‌های خبری متشکل از خبرنگار و تصویربردار به محل انفجار اعزام شدند. برخی از خبرنگاران که نزدیک محل حادثه بودند نیز 

به‌سرعت در محل حضور یافتند و وضعیت و شرایط حاکم را گزارش کردند که به‌شکل زیرنویس در ساعات اولیه حملات منتشر شد.

عابدینی با اشاره به دو رویکرد مهم معاونت سیاسی در این بحران، عنوان کرد: پوشش دقیق میدانی توأم با صحت و دقت، اولین اولویت ما در انتشار اخبار بود و در گام بعدی، تلاش برای جلوگیری از شایعه‌هایی که ممکن بود در ذهن افکار عمومی نقش ببندد.

معاون سیاسی رسانه ملی یادآور شد: اطلاع‌رسانی به‌موقع، حضور خبرنگاران در محل حادثه و رفتن به‌سمت تحلیل، گام‌های ما را در اعتباربخشی استوار کرد و توانستیم نبض مخاطب را با اطلاع‌رسانی شفاف و دقیق در دست بگیریم تا پاسخ مناسبی به هر نوع ابهام و شایعه بدهیم.

وی افزود: در کنار سرعت، صحت و دقت در گزارش‌ها، بخش دیگری از آنتن را به تحلیل بحران اختصاص دادیم. گفت‌وگو با مقامات مهم کشوری و ارشد نظامی درباره این حادثه بخش دیگری از آنتن را به خود اختصاص داد تا در کمتر از پنج ساعت از وقوع حادثه، مخاطب نگاه تحلیلی از این رویداد را از زبان کارشناسان ارشد نظام بشنود.

عابدینی با اشاره به اهمیت اطلاع‌رسانی به‌موقع در رسانه ملی عنوان کرد: از همان اولین لحظاتی که صدای انفجار شنیده شد، خبرنگاران خبرگزاری صداوسیما به مناطق مختلف اعزام شدند و رسانه ملی اولین رسانه‌ای بود که به‌طور موثق خبر حمله تجاوزکارانه به ایران را به‌صورت زیرنویس مخابره کرد. این روند از دقایق اول حادثه آغاز شد و خبرنگاران ما در خبرگزاری به‌سرعت در حال دریافت اطلاعات بودند و به‌محض صحت‌سنجی اطلاعات ازسوی مقامات مسئول، ازجمله شهادت فرماندهان نظامی، اخبار را روی آنتن منتشر می‌کردیم.

معاون سیاسی صداوسیما درخصوص اخباری که هم‌زمان در فضای مجازی منتشر می‌شد، عنوان کرد: بدیهی است که از اولین دقایق این حادثه فضای مجازی هم اطلاعاتی را دراین‌زمینه منتشر کند؛ اما این اخبار برای هیچ رسانه معتبری قابل‌اتکا نیست. ازاین‌رو، ما در مواجهه با هر نوع اخبار در فضای مجازی با هدف روشنگری به افکار عمومی آن‌ها را صحت‌سنجی و خبر درست را منتشر می‌کردیم.

وی یادآور شد: یکی از کارهایی که دشمن در لحظات اولیه بحران انجام می‌دهد، آلودگی اطلاعاتی و اخبار جهت‌دار و نادرست به‌منظور تخریب روحیه مخاطب و نزدیک شدن به اهداف رسانه‌ای‌اش است و به‌نوعی تلاش می‌کند بحران را از داخل به خارج منتقل کند. آنچه این تلاش را در اخبار مربوط به انفجارهایی در تأسیسات هسته‌ای ایران بی‌اثر کرد، اخبار دقیق لحظه‌به‌لحظه‌ای است که رسانه ملی به‌سرعت منتشر کرد و مانع از شیطنت رسانه‌ای شد.

عابدینی ضمن محکوم کردن ترور اخیر فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای کشورمان توسط رژیم صهیونیستی، به نقش حساس صداوسیما در شرایط کنونی پرداخت و گفت: رسانه ملی می‌کوشد دقت و صحت را فدای سرعت نکند و به‌دلیل جایگاهش، پس‌از راستی‌آزمایی، اخبار قابل‌تأیید را انتشار بدهد. این راستی‌آزمایی مبتنی‌بر حضور میدانی خبرنگار صداوسیما و ارائه تصویر و صوت از آن رویداد در کنار تأیید مقامات ارشد و آگاهان به موضوع است.

معاون سیاسی صداوسیما خاطرنشان کرد: رسانه ملی در بحران پیش رو تلاش کرده علاوه‌بر اطلاع‌رسانی و انعکاس این اقدام جنایتکارانه در قالب متن و تصویر، کارکردهای دیگر خود ازجمله آرامش‌بخشی به مخاطب، تزریق روحیه اقتدار و ملی‌گرایی و دفاع از وطن را روی آنتن رسانه ملی به نمایش بگذارد.

الماس خبری با زیرنویس اخبار

هادی البرزی، قائم‌مقام خبرگزاری صداوسیما، نیز  با بیان اینکه اولین گام در پوشش خبری این واقعه توصیف رویداد و حادثه بود، به خبرنگار هفته‌نامه صداوسیما گفت: ما در وهله اول در پی نشان دادن واقعه بودیم. خبرنگاران اعزامی با نگاه روایت آنچه رخ داده، به توصیف فاجعه‌ای پرداختند که قربانیان آن مردم بی‌گناه و غیرنظامی بودند.

وی افزود: بسیاری از تصاویری که در ساعات اولیه این حمله جنایتکارانه در فضای مجازی منتشر می‌شد، برای ما قابل‌استناد نبود و با اعزام خبرنگاران به تمام نقاط حادثه‌دیده و دیگر مناطق شهر تهران تلاش کردیم روایت خبرنگاران و دوربین رسانه ملی را در اولویت قرار دهیم و به اعتبار اخبار بیفزاییم.

البرزی از اطلاع‌رسانی هم‌زمان در سه درگاه خبر داد و گفت: اخبار هم‌زمان به‌صورت زیرنویس و گزارش‌های خبری در شبکه خبر، کانال خبری شبکه و سایت شبکه منتشر می‌شود تا مخاطبان در درگاه‌ها و فضاهای مختلف خبری با خبر موثق روبه‌رو شوند.

قائم‌مقام خبرگزاری صداوسیما با اشاره به‌سبک الماس خبری در انتشار اخبار این حادثه عنوان کرد: این شیوه مبتنی‌بر سرعت و عمق، به ما اجازه داد که با داشتن کمترین عنصر خبری، خبر را در دست بگیریم و آن را منتشر کنیم. ازاین‌رو، در اولین لحظات این واقعه خبر انفجار را به‌صورت زیرنویس منتشر و در دقایق بعدی تکمیلش کردیم.

وی افزود: همین‌که خبر به وقوع پیوست، شبکه خبر با یک خط زیرنویس که جنبه اطلاع‌رسانی و هشدار داشت، خبر را منتشر کرد. این اتفاق در دیگر قالب‌های رسانه‌ای‌مان نیز رخ داد و سبب شد کاربران و مخاطبان ما به‌سرعت در جریان خبر قرار گیرند و خط خبری ما را دنبال کنند. این روند هشدار درعین‌حال با انتساب مالکیت خبر به شبکه خبر و رسانه ملی همراه بود و بر مرجعیت خبری رسانه ملی و روایت اول صحه گذاشت.

البرزی با اشاره به تلاش خبرنگاران و تصویربرداران رسانه ملی متذکر شد: خبرنگاران بخشی از ابزار صحت‌سنجی خبرها هستند و ضمن مشاهده عینی، به انتشار موثق اخبار ابتدا به‌صورت زیرنویس و پس‌ازآن به‌صورت میدانی و گزارشی کمک کردند.

قائم‌مقام خبرگزاری صداوسیما با بیان اینکه ما هم‌اکنون در موقعیت بحران و آماده‌باش هستیم، خاطرنشان کرد: مرجعیت خبری مهم‌ترین رکن رسانه است که لازم است با دقت و عمق در تولید خبر و اعتبار در آنچه به تصویر کشیده می‌شود، حفظ شود. رسانه ملی با گذر از سبک‌وسیاق سنتی با اتکا به سبک الماس خبری، در لحظه وقوع خبر بدون اتکا به تصویر یا صوت می‌تواند با زیرنویس به‌موقع اخبار، مرجعیت خبری را از آن خود کند.

گزارش دقیق میدانی از بحران

علی‌اکبر هراتی، مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری صداوسیما، حضور خبرنگاران در محل واقعه را مانع از بروز هر نوع ابهام و شایعه در ساعات اولیه حمله جنایتکارانه رژیم صهیونیستی به تهران دانست.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین وجه این واقعه حمله به مناطق مسکونی و شهادت افراد غیرنظامی بود، تصریح کرد: خط اصلی روایت خبرنگاران از این واقعه مشخص بود؛ چراکه هر بیننده و روایتگری که شاهد این واقعه بود، بر شهادت افراد بی‌گناه گواهی می‌داد و ما نیز این خط خبری را در همه گزارش‌هایمان دنبال کردیم.

مدیرکل اخبار داخلی با اشاره به اعزام خبرنگاران به محل حادثه عنوان کرد: از لحظه وقوع این حمله تروریستی تا ساعت 8 صبح، 14 واحد خبری به محل‌های مختلف اعزام شدند و مخاطبان در ساعات اولیه با دریافت گزارش‌های مختلف از همه اماکن موردحمله قرارگرفته، به یک ارزیابی درست دست پیدا کردند تا در مقایسه با اخباری که از درگاه‌های مختلف دریافت می‌کنند، به یک اجماع خبری در ذهن خود دست پیدا کنند.

هراتی یادآور شد: آنچه برای ما اهمیت داشت، این بود که رسانه ملی در شرایط بحران باید خبرهای بهنگام داشته باشد و ما در همه ابعاد این حادثه تروریستی باید اطلاع‌رسانی را زودتر آغاز کنیم. این روند ابتدا با زیرنویس در همان دقایق اولیه رخ داد و نشان داد که هیچ خبری پنهان نمانده است.

وی خاطرنشان کرد: اگر در شرایط بحران، اطلاعات درست و به‌موقع ازسوی خبرنگاران داده شود،  برخی کاربران در فضای مجازی فرصت پیدا نمی‌کنند که اخبار جعلی و دروغ را منتشر کنند.

مدیرکل اخبار داخلی با تأکید بر حضور میدانی خبرنگاران در بحران گفت: این حضور علاوه‌بر محل حادثه تروریستی، در سطح شهر هم امتداد دارد و علاوه‌بر دریافت نظرات مخاطبان و مردم از این حادثه، باید به ثبت دقیق و به‌موقع این حادثه اشاره کنیم.

هراتی تصریح کرد: محور اصلی این گزارش‌ها تأکید بر حفظ وطن، دفاع از وطن و دربرگیری نگاه حماسی مردم  برای حفظ اقتدار نظام و تسلیم نشدن است.

وی آرامش‌بخشی و ایجاد اطمینان به مخاطب برای امنیت کشور را بخش مهمی از نگاه رسانه ملی بر افکار عمومی مردم دانست و گفت: رسانه این وظیفه را دارد که با پالایش اخبار، فضا را به‌سمت آرامش سوق دهد. این اتفاق با حضور مسئولان کشور روی آنتن که با سرعت و عزم جدی وارد عمل شده‌اند و برای نظارت بر امدادرسانی و بررسی ابعاد فاجعه تلاش می‌کنند، شکل گرفت و با نگاه دقیق کارشناسان که تحلیل‌های خود را از این حادثه بیان می‌کنند، می‌تواند ادامه پیدا کند.

مدیرکل اخبار داخلی خاطرنشان کرد: گزارش‌های میدانی پس‌از وقوع حادثه در کنار تحلیل کارشناسان، دو بازوی قدرتمند خبری هستند که می‌تواند در جلوگیری از تنش در افکار عمومی مؤثر باشد و به‌نوعی مانع از جریان‌سازی‌های دشمن در دنبال کردن یک خط فکری پس‌از این حادثه باشد.

هراتی با تأکید بر مدیریت رسانه پس‌از بحران عنوان کرد: آنچه در این حادثه تروریستی اهمیت دارد، نقض قوانین بین‌المللی مبتنی‌بر حمله به مناطق مسکونی و شهادت افراد بی‌گناه است. به همین دلیل است که تجاوز رژیم صهیونیستی به حاکمیت ملی ایران و حمله به چند منطقه مسکونی در تهران و چند شهر دیگر با محکومیت بین‌المللی مواجه شده است. ما در رسانه باید این نگاه را دنبال کنیم و تحلیل‌ها و گزارش‌هایی که در روزهای آتی به آن خواهیم پرداخت، بررسی ابعاد نقض آشکار قوانین بین‌المللی و این اقدام تجاوزکارانه علیه جمهوری اسلامی ایران را در بر دارد.

منبع: هفته نامه صداوسیما