باشگاه خبرنگاران جوان - در هفتمین نشست بین‌المللی و دویست و یازدهمین نشسـت علمی تخصصی مرکز پژوهش‌هـای توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان «تلفیق کاهش ریسک حوادث در برنامه‌های توسعه کشور»، صطفی محقق؛ هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین عباس استاد تقی‌زاده؛ عضو هیئت علمی و رئیس دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات سلامت و تغییر اقلیم و لیتیزیا روسانو؛ مدیر مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) و علاءالدین ازوجی؛ رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور به‌عنوان سخنرانان در این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.

در ابتدای نشست مصطفی محقق؛ هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) به عنوان مدیر علمی نشست ضمن عرض خیرمقدم خدمت سخنرانان و کارشناسان حاضر در نشست، از سخنرانان جهت ارائه نقطه نظرات خود دعوت به ارائه سخنرانی کرد.

در ادامه نشست عباس استاد تقی‌زاده؛ عضو هیئت علمی و رئیس دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات سلامت و تغییر اقلیم به عموان سخنران اول ضمن تأکید بر این نکته که حوادث در حال افزایش هستند گفت: اگر بخواهم به این بپردازم که ما در تأثیر حوادث و بلایا بر تغییر اقلیم در کجای دنیا قرار داریم باید بگویم که ما در دنیا یک کمربند زلزله تحت عنوان کمربند هیمالیان یا آلپاید داریم که کشور ما نیز روی این کمربند زلزله قرار گرفته است که تقریباً هر چند سال یکبار ما را با یک زلزله بالای شش ریشتر مواجه می‌کند.

وی ادامه داد: در خصوص موضوع خشکسالی نیز در منطقه خاورمیانه، کشور ما در حوزه مناطقی است که موضوع خشکسالی یکی از موضوعات جدی آن به شمار می‌رود و همچنین در حوزه موضوعات تنش آبی و وقوع سیل نیز ما از کشور‌هایی هستیم که با این موضوعات مواجه است. در خصوص موضوع معضلات گردوغبار نیز کشور ما از سال ۱۳۷۴ در زمره کشور‌هایی قرار دارد که با موضوع مشکلات گردوغبار درگیر هستند.

عباس استاد تقی‌زاده تشریح کرد: بر اساس مطالعاتی که انجام شده است میزان ریسک در کشور ما عدد ۸ از ۱۰ است که یک عدد بالایی در ریسک بلایای طبیعی به شمار می‌رود و وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهد؛ حال سؤال این است که برای این مسائلی که به آنها اشاره شد در کشور ما چه اقداماتی تابه‌حال انجام شده است و برای پیشگیری در آینده چه اقدامات دیگری باید انجام شود؟

رئیس دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۰۳ سیاست‌های پیشگیری از مخاطرات و بلایا توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد و قرار بود که ما در موضوعات اطلاع‌رسانی، آموزش و توسعه فرهنگ ایمنی را بین مردم نهادینه کنیم، اما پس از گذشت بیش از ۲۰ سال با آخرین مطالعاتی که در سطح شهر تهران صورت گرفته، مشخص شد که حدود ۷۰ درصد از مردم به‌نوعی رویکرد‌های تقلیل‌گرایانه و منفعلانه دارند و تنها زیر ۲۰ درصد مردم از حوادث و بلایای طبیعی آگاهی دارند.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت و تغییر اقلیم در ادامه تشریح کرد: با توجه به وضعیتی که هم اکنون در کشور از نظر ریسک داریم به نظر می‌رسد که اقدامات و فعالیت‌هایی که در اسناد بالادستی از جمله برنامه هفتم توسعه آمده و اقداماتی که انجام شده با توجه به سطح ریسک بالا در کشور، اقدامات قابل قبولی نبوده است؛ اما در طی سال‌های گذشته در کشور واقعاً انقلابی در رویکرد‌های مقابله با بحران اتفاق افتاده است و از رویکرد‌های منفعلانه به رویکرد‌های فعالانه و پیشگیرانه رسیده‌ایم.

وی در ادامه گفت: ما نیاز داریم که با یک نگاه جامع و رویکردی ادغام‌یافته همه مناطق شامل شهر‌ها و روستا‌ها و استان‌ها را از نظر وضعیت ریسک و تاب‌آوری بررسی کنیم تا در نهایت سازمان‌های مرتبط مثل سازمان برنامه و بودجه و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بدانند که بودجه خود را در چه موضوعاتی برای پیشرفت کشور هزینه کنند. در این صورت مشخص می‌شود که نهاد‌های دولتی و مسئول باید در چه حوزه‌هایی سرمایه‌گذاری کنند و به تقویت چه مسائلی بپردازند.

در ادامه این نشست لیتیزیا روسانو؛ مدیر مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) گفت: هدف اصلی ما این است که در حوادث و بلایا مدیریت داشته باشیم تا بتوانیم تاب‌آوری را افزایش داده و حوادث و بلایا را کاهش دهیم. در آسیا و منطقه اقیانوسیه یک توسعه جامع و پایدار داشته باشیم.

لیتیزیا روسانو ادامه داد: در مورد تعریف خطر و بلایا منظور این است که در این موارد احتمال از دست رفتن حیات انسان و احتمال بروز خسارات جانی و مالی وجود دارد. گاه این مخاطرات می‌تواند به تغییر اقلیم بینجامد؛ چراکه بین خطرات و بلایا و تغییر اقلیم یک ارتباط مستقیم وجود دارد.

مدیر مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) عنوان کرد: در خصوص خطرات و بلایا باید در تمام مراحل مربوط به برنامه‌های توسعه از جمله ارزیابی ریسک، تدوین قوانین، تأمین بودجه و یا اجرا و پیاده‌سازی برنامه‌ها به ریسک‌ها و مخاطرات موجود در برنامه‌های مورد نظر توجه شود.

وی تشریح کرد: کاهش خطرات مربوط به بلایا در برنامه‌های توسعه ملی رویکردی است که با هدف کاهش خطرات از طریق برنامه‌ریزی، تأمین بودجه و تصمیم‌گیری در حوزه توسعه صورت می‌گیرد. این رویکرد به این نکته تأکید دارد که فعالیت‌های توسعه خودشان می‌توانند منبع ایجاد خطر باشند و یا می‌توانند ریسک‌های موجود را بخصوص در مناطق حساس تشدید کنند.

مدیر مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) خاطرنشان کرد: طبق ارزیابی جهانی که در سال ۲۰۲۵ در خصوص کاهش ریسک و خطر انجام شده است، خسارت ناشی از بلایا در سال چیزی حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است.

لیتیزیا روسانو افزود: ما باید یک شاخص معتبر برای ارزیابی ریسک بلایای طبیعی داشته باشیم که به صورت دوره‌ای به‌روز شود تا بتوان از آن برای برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شاخص‌های توسعه استفاده شود و موجب کاهش خطر بلایا گردد تا از وضعیت پاسخ‌دهی به بلایا به وضعیت کاهش و پیشگیری از بلایا برسیم.

در ادامه نشست علاءالدین ازوجی؛ رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور گفت: با بررسی‌های به‌عمل‌آمده وزارت کشور، بیش از ۴۳ نوع بلایای طبیعی در سطح جهان تشخیص داده شده که هر گروه خود به چند زیر مجموعه تقسیم می‌شود. با توجه به ارزیابی‌ها در ایران حداقل وقوع سی و دو نوع بلایای طبیعی سابقه دارد.

علاءالدین ازوجی در خصوص سابقه بلایای طبیعی در جهان گفت: در تاریخ ۲۲ دسامبر سال ۱۹۸۹ میلادی، سازمان ملل دومین چهارشنبه ماه اکتبر را به‌عنوان روز جهانی کاهش اثرات بلایای طبیعی اختصاص داد. این رویداد به مدت یک دهه به همین منوال برگزار گردید. نهایتاً در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۹ این مجمع روز ۱۳ اکتبر را رسماً به عنوان روز جهانی کاهش اثرات بلایای طبیعی اعلام نمود.

رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور افزود: طبق گزارش سازمان ملل (UNDRR) در بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ بیش از ۷،۳۴۸ بلای طبیعی بزرگ در چهان رخ داده است که حدود ۱.۲۳ میلیون نفر کشته شده و بیش از ۴.۲ میلیارد نفر تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. خسارت مالی جهانی حدود ۳ تریلیون دلار تخمین زده شده است.

وی در خصوص جایگاه حقوقی حمایت دولت از بروز بلایای طبیعی گفت: دولت برای حمایت از آسیب‌دیدگان ناشی از حوادث و بلایای طبیعی در قالب تبصره‌های قوانین بودجه سنواتی و بند (م) ماده (۲۸) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، (۲) به صورت کمک‌های بلاعوض تسهیلات کم‌بهره بانکی و امهال وام‌ها آنان را یاری می‌نماید

علاءالدین ازوجی همچنین در مورد میزان حمایت‌های دولت در هنگام بروز بلایای طبیعی گفت: در سال‌های اخیر مطابق فرایند بند (م) ماده ۲۸ قانون الحاق (۲) سازمان برنامه و بودجه پس از اخذ پیشنهاد از وزارت کشور و با توجه به محدودیت شدید منابع مالی و بررسی‌های، لازم اقدام به اخذ مصوبه از هیئت وزیران را نموده است. در سال ۱۴۰۲ اعتبار درخواستی وزارت کشور حدود ۱۵۳ هزار میلیارد تومان بود که نزدیک ۹۱ هزار میلیارد تومان آن تخصیص اعتبار شد که به دلیل محدودیت‌های مالی و تخصیص هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر حقوق و سایر موارد مربوطه صرفاً حدود ۶۲ هزار میلیارد تومان تخصیص اعتبار صورت نگرفته است.

وی افزود: همچنین در سال ۱۴۰۳ اعتبار درخواستی وزارت کشور حدود ۲۳۷ هزار میلیارد تومان بود که حدود ۲۰۷ هزار میلیارد تومان آن تخصیص اعتبار شد که به دلیل محدودیت‌های مالی و تخصیص هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر حقوق و سایر موارد مربوطه صرفاً حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان تخصیص اعتبار صورت نگرفته است.

رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور در ادامه در بیان پیشنهاد‌های سیاستی به مواردی، چون سرمایه‌گذاری بلندمدت در زیرساخت‌های مقاوم و فناوری‌های هشدار سریع، تشکیل نظام بیمه بلایای طبیعی، هماهنگی بین دستگاه‌ها و آموزش مستمر جامعه، ارائه کمک‌های مالی و فنی و توسعه ظرفیت‌های محلی توسط نهاد‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری و مدیریت هوشمندانه برای مواجهه با بلایای طبیعی اشاره کرد.

در ادامه نشست کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند.

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری، این نشست به صورت بین‌المللی در تاریخ ۲۱ خردادماه ۱۴۰۴، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.