باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی- در شرایطی که روند پیر شدن جمعیت ایران به یکی از دغدغه‌های کلان ملی بدل شده، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با هدف ترغیب فرزندآوری، تسهیل ازدواج و حمایت از خانواده‌ها تصویب شد؛ قانونی که قرار بود زمین رایگان، تسهیلات درمان ناباروری و حمایت‌های فرهنگی و اجتماعی را در اختیار خانواده‌ها قرار دهد.

 اما در لرستان، استانی با موقعیت جغرافیایی خاص، چالش‌های متعدد باعث شده تا اجرای این قانون با کندی شدید پیش برود. از یک‌سو، هزاران خانواده واجد شرایط در صف دریافت زمین ایستاده‌اند و از سوی دیگر، نرخ باروری در استان هنوز با حد مطلوب فاصله چشمگیری دارد.

 این در حالی است که هم‌زمان زیرساخت‌های حمایتی از زنان و مادران، از مراکز درمانی گرفته تا فضاهای ورزشی، در برخی شهرستان‌ها عملاً وجود ندارند.

۱۵ هزار متقاضی، تنها ۴۰۳ قطعه زمین

فاطمه ایرانی، مدیرکل دفتر زنان و خانواده استانداری لرستان، با اشاره به اجرای ماده ۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت گفت: تاکنون ۱۵ هزار فرد واجد شرایط دریافت زمین در استان شناسایی شده‌اند، اما تنها ۴۰۳ قطعه زمین به خانواده‌های مشمول واگذار شده است.

او افزود: در قالب اجرای این قانون، زمین به خانواده‌هایی با سه فرزند و بیشتر که تولد فرزند سوم‌شان پس از تصویب قانون باشد، رایگان واگذار می‌شود. با وجود موفقیت نسبی این طرح در استان‌های دیگر، در لرستان به دلیل مشکلات تأمین زمین، روند به کندی پیش می‌رود.

زمین نیست، توسعه عقب می‌ماند

مدیرکل راه و شهرسازی لرستان، در توضیح دلایل این عقب‌ماندگی گفت: موقعیت جغرافیایی لرستان، به‌ویژه شهرهایی مثل خرم‌آباد، و ممنوعیت ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی درجه یک و دو در اطراف شهرها باعث شده تأمین زمین با مشکل مواجه شود.

در نتیجه، با وجود پیگیری‌های مسئولان استانی، روند واگذاری زمین تقریباً متوقف شده و به گفته ایرانی، ۲۱ هزار زوج لرستانی همچنان در انتظار زمین هستند.

اتاق وضعیت؛ گامی به سوی مدیریت بحران

در کنار واگذاری زمین، استانداری لرستان اقدام به تأسیس اتاق وضعیت جمعیت کرده است. ایرانی درباره این اقدام گفت: در این اتاق، شاخص‌های جمعیتی همچون نرخ ولادت، مرگ‌ومیر، طلاق، ازدواج، سالمندی و دیگر داده‌های جمعیتی به تفکیک شهرستان‌ها تحلیل می‌شود.

او افزود: این داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های کلان و برنامه‌ریزی‌های استانی بسیار ضروری است و به نوعی نقش هشداردهنده و مراقبتی ایفا می‌کند.

نرخ باروری ۱/۴۸؛ زنگ خطر برای لرستان

دکتر مریم کوشکی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان، وضعیت نرخ باروری در استان را نگران‌کننده توصیف کرد: بر اساس آمار ثبت احوال، نرخ باروری فعلی ۱/۴۸ است، در حالی که باید تا سال ۱۴۰۷ به ۲/۵ برسیم.

او با اشاره به اجرای طرح آمایش امید در کشور گفت: «این طرح با هدف افزایش نرخ باروری، کاهش مرگ مادران و نوزادان و کاهش آمار سزارین در حال اجراست. تحلیل داده‌ها به تفکیک شهرستان‌ها انجام شده و مداخلات لازم برای بهبود شرایط در دست پیگیری است.

خدمات ناباروری؛ حرکت وزارت بهداشت به سمت حمایت

بر اساس ماده ۴۳ قانون جوانی جمعیت، پوشش بیمه‌ای درمان ناباروری به‌عنوان یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت تعیین شده است. ایرانی گفت: خدمات تشخیصی، دارو، آزمایش، بستری، جراحی و درمان تخصصی ناباروری با تعرفه ۹۰ درصد در مراکز دولتی و تعرفه عمومی غیردولتی در سایر مراکز، تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته‌اند.

او همچنین به مکاتبات صورت‌گرفته برای دریافت کمک‌هزینه درمان ناباروری از بیمه سلامت اشاره کرد و از همکاری مطلوب این نهاد خبر داد.

زیرساخت‌هایی که نیستند: زنان و زایمان، ورزش، پارک

در دیدار اخیر مدیرکل دفتر زنان با معاون عمرانی استانداری، چالش‌های متعددی در حوزه زنان مطرح شد؛ از نبود بخش زنان و زایمان در شهرستان‌های تازه‌تأسیس رومشگان و معمولان، تا کمبود پارک‌های بانوان و سالن‌های ورزشی اختصاصی.

ایرانی اظهار داشت: در حال حاضر تنها ۵ پارک بانوان در سه شهرستان وجود دارد. ۴ شهرستان در حال تجهیز هستند و ۵ شهرستان هنوز هیچ فضایی برای بانوان ندارند. همچنین، نبود سالن‌های ورزشی مناسب و توزیع ناعادلانه سانس‌های ورزشی نیز از دغدغه‌های جدی زنان است.

 فضاسازی شهری؛ حلقه مفقوده تبلیغات فرهنگی

ایرانی بر نقش مؤثر تبلیغات محیطی در ارتقاء فرهنگ فرزندآوری تأکید کرد و گفت: طبق قانون، ۳۰ درصد از فضاهای تبلیغاتی شهری باید به موضوع جوانی جمعیت اختصاص پیدا کند. اما با وجود گذشت زمان زیاد از تصویب این قانون، اقدامی جدی در این حوزه نشده است

طرح جوانی جمعیت، اگرچه در قالب قانونی جامع با نگاه حمایتی و آینده‌نگر تدوین شده، در لرستان با موانع جدی زیرساختی، اجرایی و فرهنگی مواجه است.

 نبود زمین، تأخیر در واگذاری‌ها، کمبود مراکز درمان ناباروری و ضعف زیرساخت‌های رفاهی برای زنان، باعث شده تا اجرای این طرح در استان نه‌تنها کند، بلکه در برخی موارد متوقف شود.

اگرچه ایجاد اتاق وضعیت، تلاش برای افزایش پوشش بیمه‌ای و مطالبه‌گری مسئولان استانی، نشانه‌هایی از عزم اجرایی است، اما بدون همکاری جدی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های ملی، دستیابی به نرخ باروری ۲/۵ تا سال ۱۴۰۷ در لرستان، هدفی دور از دسترس خواهد بود.