باشگاه خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری - این روز‌ها خبر دهک‌بندی خانوار‌ها، حذف و یا دریافت یارانه  یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانوار‌ها ها به شمار می‌روند چرا که طی یکی دو ماه اخیر با توجه به قانون برنامه وبودجه سه دهک پر درآمد جامعه حذف شوند که طبق آخرین آمار‌های اعلام شده از دهک ۱۰ تا ۸ تا به امروز سه میلیون نفر حذف شده‌اند.

۹۲ درصد مردم در حال دریافت یارانه هستند

براساس این گزارش پیش از این حسن نوروزی رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها با بیان اینکه ۹۲ درصد مردم در حال دریافت یارانه هستند، گفت: باید از سیستم حمایت فراگیر باید به سمت سیستم تامین اجتماعی و خدمات‌دهی فراگیر برویم.

وی افزود: سیستم حمایتی باید زمان‌دار باشد و یارانه باید مشروط به چیزی باشد مثلاً فرزندان خود را در مدارس ثبت‌نام کنند یا اعتیاد کاهش یابد و اگر از فرد واکنش مثبت دید، یارانه پرداخت شود در غیر این صورت نباید ادامه‌دار شود؛ الان مجلس مصوب کرده که در قانون بودجه امسال ۳ دهک حذف شوند که ۱۸ میلیون نفر می‌شود دولت هم در حال اجرای آن است.

رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اظهار کرد :تا پایان سال بر اساس بررسی‌های وزارت رفاه به این سمت برویم که دهک‌های بالایی که یارانه می‌گیرند، حذف شود اگر جامعه به این بلوغ برسد که در صورت حذف یارانه افراد غیرمشمول، خدمات بهتری دریافت کنند، با دولت همراهی خواهد کرد.

نحوه دهک‌بندی خانوارها به چه صورت است؟

براساس این گزارش هدف اصلی این سیستم، توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها و کمک‌های مالی است تا حمایت‌ها به صورت موثر‌تر به اقشار کم درآمد‌تر برسد.  دهک‌های پایین‌تر (۱ تا ۳) معمولا مشمول حمایت‌های بیشتر شده، در حالی که دهک‌های بالاتر (۸ تا ۱۰) ممکن است از دریافت برخی مزایا محروم شوند.

 دهک بندی یارانه خانوار یکی از روش‌های هدفمندسازی حمایت‌های دولتی است که بر اساس معیار‌های اقتصادی، خانوار‌ها را در ۱۰ گروه درآمدی (دهک ۱ تا ۱۰) طبقه‌ بندی‌ می‌کند. هدف اصلی این سیستم، توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها و کمک‌های مالی است تا حمایت‌ها به صورت موثر‌تر به اقشار کم درآمد‌تر برسد.  دهک‌های پایین‌تر (۱ تا ۳) معمولا مشمول حمایت‌های بیشتر شده، در حالی که دهک‌های بالاتر (۸ تا ۱۰) ممکن است از دریافت برخی مزایا محروم شوند.

گفتنی است دهک‌بندی افراد برای پرداخت یارانه‌ها در ایران یک فرآیند پیچیده و چندعاملی است که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سایر نهاد‌ها مانند سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها انجام می‌شود. هدف اصلی این سیستم، شناسایی خانوار‌های نیازمند واقعی و حذف خانوار‌های پردرآمد از دریافت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی (مانند یارانه نان و بنزین) است،  جمع‌آوری و تجمیع داده‌ها (پایه و اساس دهک‌بندی) دهک‌بندی بر اساس اطلاعات جامع و به‌روز شده‌ای که از طریق سامانه‌های مختلف جمع‌آوری شده، صورت می‌گیرد.  

براساس این گزارش این داده‌ها شامل موارد زیر است: اطلاعات هویتی و جمعیتی شامل تعداد اعضای خانوار، وضعیت تأهل، سن و… که از طریق ثبت احوال و سامانه ملی ثبت اطلاعات ایرانیان (مانند کارت ملی هوشمند) استخراج می‌شود.

اطلاعات درآمدی این بخش حیاتی‌ترین قسمت است و شامل اطلاعاتی مانند:حقوق و دستمزد: اطلاعات دریافتی از سازمان تأمین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی (برای کارمندان، بازنشستگان و مشاغل دارای فیش حقوقی).

سوابق بانکی تراکنش‌های بانکی و اطلاعات حساب‌ها (البته این بخش بسیار حساس است و معمولاً در سطح کلان برای استخراج شاخص‌ها استفاده می‌شود)

مالکیت اموال اطلاعات مربوط به مالکیت املاک (از سازمان ثبت اسناد)، خودرو‌های ثبت شده و سایر دارایی‌های مشهود. اطلاعات شغلی: نوع شغل و صنفی که فرد در آن فعالیت می‌کند

محاسبه شاخص‌های رفاهی (امتیازدهی) پس از جمع‌آوری داده‌ها، مدل‌های آماری و الگوریتم‌های پیچیده‌ای برای تبدیل این داده‌های خام به یک شاخص رفاهی برای هر خانوار به کار گرفته می‌شود.  

این شاخص‌ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:متوسط هزینه ماهانه خانوار: شاید مهم‌ترین معیار، برآورد هزینه زندگی خانوار باشد که تخمینی از مصرف آنها را نشان می‌دهد، درآمد سرانه خانوار: درآمد کل خانوار تقسیم بر تعداد اعضا، دارایی‌ها وزن‌دهی به ارزش خودروها، املاک و حساب‌های بانکی، در این مرحله، به هر خانوار بر اساس این شاخص‌ها یک امتیاز یا رتبه اختصاص داده می‌شود.  

۲۰ درصد جامعه جزو دهک های پر درآمد جامعه هستند

تقسیم‌بندی به ۱۰ دهک پس از محاسبه امتیاز رفاهی برای تمام خانوار‌های کشور، جامعه به ۱۰ گروه مساوی (دهک) تقسیم می‌شود:
دهک اول: کم‌درآمدترین و نیازمندترین خانوار‌ها (۲۰ درصد جامعه) دهک‌های میانی (۲ تا ۹) گروه‌های مختلفی که مصرف و درآمد متوسطی دارند.دهک دهم : پردرآمدترین و متمول‌ترین خانوار‌ها (۲۰ درصد جامعه).

این تقسیم‌بندی بر اساس توزیع نسبی است؛ یعنی دهک‌ها به صورت مساوی (۲۰٪ از کل جمعیت در هر دهک) تعریف می‌شوند، نه بر اساس یک سقف درآمدی مطلق ثابت در کل کشور

همچنین پیش از این امید حاجتی رییس سابق سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها  درباره پرداخت یارانه نقدی گفت: سوال این است که چرا به همه یارانه می‌دهیم؟ دو قشر یارانه‌بگیر هستند یک دسته که اصلا یارانه در زندگی آنها تاثیری ندارد، چون وضع خوبی دارند دسته دوم این است که به قدری وضع آنها بد است که یارانه باز هم تاثیری در زندگی آنها ندارد. باید افرادی که وضع مالی خوبی دارند شناسایی شود بانک اطلاعاتی خوبی هم داریم تا افراد متمول شناسایی شده و حتی از آنها به عنوان فرار مالیاتی شکایت کرد.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: یارانه فقط باید برای گرفتن نوسانات ناشی از تورم‌هاست؛ باید معیشت خانواده‌ها به صورت فصلی بررسی شود تا اختلاف با خط فقر پوشش داده شود ممکن است خانواده‌ای در یک ماه ریالی نگیرد و خانواده دیگری ۲۰ میلیون تومان دریافت کند؛ بخشی از تغییرات خانواده‌ها به دلیل بیکاری‌های فصلی کارگران است و سبب چنین شرایطی برای خانوار‌ها می‌شود.

وی تاکید کرد: همین یک قلم اقدام در بهبود ضریب جینی اثرگذار است و رضایتمندی بالایی ایجاد می‌کند، وقتی کف رفاه جامعه رشد کند مردم فرهنگ‌پذیر می‌شوند و جرایم خرد کاهش می‌یابد. اگر می‌خواهیم در حوزه برنامه‌های یارانه‌ای دولت تصمیم‌گیری کنیم نباید اولاً موردی تصمیم‌گیری کنیم ثانیاً به تراز بودن دخل و خرج خانوار دقت کنیم سوم اینکه یکپارچه سیاست‌ها دیده شود و چهارم اینکه به اقشار مرفه یارانه داده نشود.

حاجتی ادامه داد: باید سیاستگذار و مجری یکی باشد یا همه صفر تا ۱۰۰ یارانه دست وزارت رفاه باشد یا سازمان برنامه؛ نه اینکه بخشی از آن را وزارت رفاه تعیین کند و بخش دیگر را سازمان برنامه و بودجه. الان رییس جمهور در حال تفویض اختیارات به استانداران است باید تعیین خانواده‌های مشمول یارانه نقدی هم به استانداران داده شود.

معترضان برای  اعتراض به دهک بندی به کجا باید مراجعه کنند؟

حال با توجه اینکه سه میلیون از سه دهک جامعه حذف شده است خانوار‌ها که به این موضوع اعتراض دارند باید به کجا مراجعه کنند؟

دولت و وزارت رفاه، علاوه بر سامانه اعلام نیاز یارانه نقدی که از طریق آدرس refahi.ir، در دسترس است، اقدام به راه اندازی سامانه‌ای جدید،  تحت عنوان سامانه اعتراض به دهک بندی یارانه نموده‌اند تا اشخاصی که دهک بندی آن ها، تغییر کرده و به همین سبب، مشمول انواع یارانه حمایتی، اعم از یارانه نقدی یا معیشتی و ...، نمی‌گردند، از طریق آن،  اعتراض به دهک بندی خود را ثبت کرده و در مراحل بعدی، اقدام به پیگیری نتیجه و استعلام با کد ملی آن نمایند.

نام سامانه جدید اعتراض به دهک بندی یارانه که با نام سامانه جامع رفاه ایرانیان اعتراض به دهک بندی نیز شناخته می‌شود؛  سامانه حمایت معیشتی بوده که با جستجوی آدرس hemayat.mcls.gov.ir، در دسترس متقاضیان خواهد بود و علاوه بر امکان ثبت اعتراض به دهک بندی و درخواست بررسی، امکان پیگیری نتیجه اعتراض به دهک بندی و استعلام آن را نیز، فراهم می‌آورد. به منظور ورود به سامانه جدید اعتراض به دهک بندی یارانه شخص باید در مرورگر خود سایت hemayat.mcls.gov.ir را وارد نموده و گزینه ورود به سامانه حمایت را برگزیند.

البته بررسی ها حاکی از آن است که سامانه حمایت در جهت کسب اطلاعات متقاضیان قطع بوده و کاربران با مراجعه به این سامانه با موضوع سامانه در حال به روزرسانی است مواجه می‌شوند.

قانون هیچکس را از اعتراض به حذف یارانه منع نکرده است

براساس این گزارش پیش از این  نوروزی  رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها با اشاره به حذف یارانه برخی افراد تصریح کرد: قانون هیچکس را از اعتراض به حذف یارانه منع نکرده و همه می‌توانند از طریق سامانه سیمین سازمان هدفمندی یا سامانه حمایت وزارت رفاه درخواست بدهند. فرآیند ورود و خروج یک فرایند مستمر است. روزانه در کشور ۱۰ تا ۱۲ هزار تغییر ساختار خانوار داریم.

وی با اشاره به آیین‌نامه نحوه تعیین ساختار خانوار گفت: از ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ متولی ایجاد این پایگاه بر عهده سازمان ثبت احوال بود که باید دستگاه‌ها به این سازمان کمک می‌کردند. ما باید به آن سمت منتقل می‌شدیم ولی اگر ما می‌خواستیم یکباره به آن پایگاه مهاجرت کنیم طبیعتاً مغایرت‌هایی بین پایگاه‌ها وجود دارد. مدل سازمان ثبت احوال بر مبنای خانواده است و به طور مثال جدا شدن یارانه افراد خانواده دچار چالش می‌شدیم؛ بنابراین از امسال ۱۶ استان را جلسات هماهنگی بین سازمان ثبت احوال و هدفمندی یارانه‌ها با همکاری پلیس + ۱۰ و فرمانداری‌ها به منظور مهاجرت به سامانه ثبت احوال برگزار و دوره‌های آموزشی برگزار و بستر اجرایی ایجاد شده است.

مدیرعامل سازمان هدفمندی یارانه‌ها تاکید کرد: با ایجاد این زیرساخت استناد ما می‌تواند به پایگاه ثبت احوال شود و تا پایان پاییز امسال این قانون را اجرایی کنیم.

گفتنی است وزارت رفاه در حوزه قطع یارانه‌ها به طور قطع بر مبنای قانون اقدام می‌کند. افراد با دو گروه درآمدی شامل دهک‌های ۱ تا ۳ و دهک‌های ۴ تا ۹ به ما معرفی می‌شود. گروه اول نفری ۴۰۰ هزار تومان و گروه دوم نفری ۳۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. سازمان هدفمندی یارانه‌ها هم بر اساس شاخص‌های وزارت رفاه واریز را انجام می‌دهیم. البته تا زمانی که داده ثبتی نباشد مغایرت‌هایی ممکن است وجود داشته باشد. در حال حاضر این ارزیابی‌ها بر اساس داده‌های موجود انجام می‌شود و در مرداد نتیجه گیری شد که بر مبنای قانون مجلس، بخشی از دهک ۱۰ از دریافت یارانه خارج شوند.