باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی ـ صدای عصای سفید فلزی‌اش روی سنگفرش‌های ناهموار خیابان، مثل ضربه‌های ساعت شنی بود که زمان را برای عبور یک انسان کندتر می‌کرد. مریم، ۳۴ ساله، نابیناست. می‌گوید: هر بار که از خانه بیرون می‌زنم،  نمی‌دانم کجا چاله است، کجا پله بی‌نرده، کجا موتوری بی‌هشدار.

امروز، بیست و سوم  مهر ماه،روز جهانی «عصای سفید» یا روز جهانی «ایمنی نابینایان» است. اما برای مریم و هزاران نفر مثل او، هر روز، روز آزمون است؛ آزمون بقا در شهری که نه می‌بیند، نه می‌شنود، نه دل دارد!

صدای عصای سفید روی آسفالت ترک‌خورده، مثل امضایی‌ است که هر روز، نابینایان پای قرارداد نابرابر زندگی شهری می‌زنند. نابینایی، از سخت‌ترین انواع معلولیت‌هاست؛ نه فقط به‌خاطر محدودیت حسی، بلکه به‌خاطر بی‌رحمی شهرهایی که برای دیدن ساخته شده‌اند، نه برای لمس کردن. وقتی چراغ‌ها بی‌صدا می‌مانند، تابلوها بی‌خط بریل‌اند، و پیاده‌روها پر از موانع نامرئی، نابینایی فقط یک ناتوانی نیست؛یک مبارزه‌ است.

شهرِ بی‌گوش، بی‌چشم، بی‌دل

در خیابان‌های قم، رمپ‌هایی هست که به دیوار ختم می‌شوند. آسانسور‌هایی که پشت در‌های قفل‌شده ادارات پنهان‌اند. پیاده‌رو‌هایی که با جدول‌های بلند، ویلچر را به چالش می‌کشند؛ و چراغ‌هایی که نه صدا و نه نشانه‌ای برای نابینایان دارند.

علیرضا، ۲۷ ساله، کاربر ویلچر است، می‌گوید: من مهندس نرم‌افزارم. پروژه‌های ملی انجام می‌دهم. ولی برای رفتن به اداره ، باید از دو نفر بخواهم من را بلند کنند. این تحقیر نیست؟

حمید، ۴۲ ساله، نابینای شاغل در یک مرکز تماس، روایت دیگری دارد: برای رسیدن به محل کارم باید از چهارراهی رد شوم که چراغش صدا نداره. بار‌ها شده وسط خیابان گیر کرده ام. یه بار یه راننده داد زد: کور بودی چرا اومدی بیرون؟  گفتم: آره، ولی شما که می‌بینی، چرا نمی‌ایستی؟ !

بیش از دو هزار و ۸۰۰  نابینا در قم تحت پوشش خدمات بهزیستی هستند

مدیرکل بهزیستی استان قم با اشاره به فرارسیدن روز جهانی عصای سفید، از شناسایی دو هزار و  ۸۷۹ فرد نابینا در سطح استان خبر داد که از خدمات حمایتی این نهاد بهره‌مند هستند.

حجت‌الله محمدزاده با تأکید بر اجرای برنامه‌های پیشگیری و غربالگری، نابینایی را یکی از محورهای مهم در کاهش معلولیت‌ها دانست و افزود: خدمات بهزیستی برای افراد نابینا شامل حمایت‌های تحصیلی، معیشتی، پرداخت مستمری، حق پرستاری و کمک ویژه به نابینایان دارای ضایعه نخاعی است.

او با بیان اینکه پیام اصلی روز ایمنی عصای سفید، شنیدن صدای نابینایان و درک مطالبات آنان برای دستیابی به زندگی سالم و پویاست، اظهار کرد: دسترسی کامل به آموزش، سلامت، تردد ایمن شهری و مشارکت اجتماعی از مهم‌ترین خواسته‌های افراد نابینا و کم‌بینا در قم است.

محمدزاده همچنین با اشاره به توانمندی‌های شغلی و اجتماعی این افراد، از تبعیض و ناآگاهی برخی دستگاه‌ها انتقاد کرد و گفت: بسیاری از فرصت‌های شغلی مناسب به دلیل نبود شناخت کافی از ظرفیت‌های افراد دارای اختلال بینایی، از دست می‌رود.

دیده نشدن از سوی جامعه مشکل بزرگ نابینایان

در گزارش‌های رسمی، از «مناسب‌سازی» حرف زده می‌شود. اما اغلب این مناسب‌سازی‌ها، نمایشی‌اند. رمپ‌هایی برای افتتاحیه، نه استفاده روزمره. تابلو‌هایی برای عکس خبری، نه برای راهیابی واقعی.در روایت‌های شهری، افراد دارای معلولیت اغلب حذف می‌شوند. نه در طراحی، نه در مشورت، نه در بودجه‌بندی، جایی ندارند. 

ندیدن، یکی از مشکلات نابینایان است اما دیده نشدن از سوی جامعه مشکل بزرگتری است که نابینایان هر روز با آن دست و پنجه نرم می کنند.

مناسب‌سازی شهری در قم؛ وعده‌ای که هنوز به مقصد نرسیده

با وجود تأکید‌های مکرر مسئولان استان قم بر ضرورت مناسب‌سازی فضا‌های شهری برای افراد دارای معلولیت، شواهد میدانی و گزارش‌های مردمی نشان می‌دهد که بسیاری از الزامات قانونی همچنان در مرحله مصوبه باقی مانده‌اند و در اجرا با چالش‌های جدی مواجه‌اند.

خسرو سامری، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم با اشاره به تکالیف قانونی دستگاه‌ها می گوید: مناسب‌سازی حمل‌ونقل عمومی برای معلولان باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. این موضوع تنها یک وظیفه اداری نیست، بلکه گامی مهم در جهت افزایش کیفیت زندگی و کرامت انسانی افراد دارای معلولیت است.

او با اشاره به ضرورت بررسی وضعیت دسترسی به ادارات، بانک‌ها، مدارس و ایستگاه‌های اتوبوس، تصریح کرد: سازمان تاکسیرانی موظف است خودرو‌های ویژه حمل‌ونقل درون‌شهری برای توان‌یابان فراهم کند و مناسب‌سازی ایستگاه‌های اتوبوس نیز باید به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد.

سامری گفت: از شورای برنامه‌ریزی استان درخواست کردیم تا اعتبار لازم برای مناسب‌سازی ادارات و مدارس را تأمین کند تا امکان حضور و تردد آسان‌تر برای دانش‌آموزان و مراجعان دارای معلولیت فراهم شود.

او  همچنین طراحی ایستگاه‌های ویژه معلولین، اجرای مناسب‌سازی در مجتمع‌های گردشگری و رفاهی بین‌شهری، و رایگان شدن خدمات حمل‌ونقل عمومی برای جامعه هدف را یادآور شد.

معاون استاندار قم تأکید کرد: در صورت اجرا نشدن الزامات مناسب‌سازی، موضوع به کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها ارجاع داده خواهد شد و برخورد قانونی صورت می‌گیرد.

بر اساس آمار سازمان بهزیستی، بیش از ۱۵ درصد جمعیت کشور با نوعی از معلولیت مواجه‌اند. با این حال، دسترس‌پذیری فضا‌های عمومی همچنان از شاخص‌های مغفول‌مانده توسعه پایدار در بسیاری از شهرهاست.

شهر را باید از نو نوشت

شهر باید بتواند راه برود با کسی که نمی‌تواند راه برود. باید بتواند ببیند با کسی که نمی‌بیند. باید بتواند بشنود با کسی که نمی‌شنود.  
و این، نه با یک روز در تقویم، بلکه با هزار تصمیم در طراحی، اجرا، و نظارت ممکن می‌شود. اگر فردا چشم‌هایمان را بستند، آیا می‌توانیم حتی از خانه تا نانوایی برویم؟ اگر نه، پس هنوز شهری برای همه نساخته‌ایم. مناسب‌سازی، برای معلولان، احترام به کرامت انسانی است.