باشگاه خبرنگاران جوان - منطقه حفاظت‌شده آق‌داغ در مرتفع‌ترین نقطه شهرستان خلخال با بیش از ۶۵ هزار هکتار مساحت به عنوان زیستگاه منحصر‌به‌فرد کوهستانی، نقشی حیاتی در حفظ تنوع زیستی و اقلیمی منطقه ایفا می‌کند و پلنگ ایرانی یکی از مهم‌ترین گونه‌های حیات وحش آن است. 

بر اساس گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل، قله آق‌داغ با ارتفاع سه هزار و ۳۰۳ متر از سطح دریا بلندترین نقطه منطقه خلخال است و اختلاف ارتفاع آن با پست‌ترین نقطه یعنی بستر رودخانه قزل‌اوزن در سرخ‌آباد موجب شده تا آق‌داغ دارای تغییرات محسوس اقلیمی و تنوع زیستی فوق‌العاده باشد.

آق‌داغ خلخال به مساحت ۹۳ هزار هکتار در سال ۱۳۸۹ طی مصوبه ۳۲۲ شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور به عنوان منطقه حفاظت شده ثبت رسمی شده است و ویژگی بارز این زیستگاه، نظام هیدرولوژیک یا چرخه آبی فعال آن است و تمام آب‌های سطحی از طریق چهار رودخانه مهم شاهرود، میان‌رودان، کندیرق و سوسهاب (سقزچی) جمع‌آوری شده و به رودخانه قزل‌اوزن تخلیه می‌شود.

چشمه‌های متعدد و پراکنده که از برف‌چال‌های کوه آق‌داغ تغذیه می‌شود، منطقه را به یکی از پناهگاه‌های اصلی حیات وحش تبدیل کرده و بکر بودن بسیاری از نقاط زیستگاه به حدی است که دره‎‌هایی نظیر آق دره، قراتلوق دره، پلنگان و تکله بلاغی به دلیل دسترسی نامناسب در اختیار وحوش قرار داشته و امکان تعلیف دام‌های اهلی در آنها به حداقل ممکن رسیده است.

آق داغ از منظر پوشش گیاهی، با جنگل‌های انبوه و گونه‌های ارزشمند دیگری همچون هفت‌کول، چنار، گلابی، زرشک، و بلوط، غنای خود را به رخ می‌کشد و این شرایط با وضعیت حفاظتی مطلوب زیربنای مناسبی برای حیات جانوران کوهستانی فراهم کرده است.

قلمرو پلنگ ایرانی
پلنگ از گونه‌های در حال انقراض حیات وحش اعلام شده است و برنامه ملی پلنگ ایرانی به دنبال اجرای ۳۰ برنامه در سطوح مختلف از سال ۱۳۹۱، تهیه و تدوین شده که شامل ۱۱ فصل با موضوعات زیستگاه‌ها و مناطق آزاد و چهارگانه، دامپزشکی، بیماری‌ها و امداد و نجات، فضای حفاظت فیزیکی، امور بین الملل و زیستگاه‌های فرامرزی، بیمه، تحقیقات، پایش و ارزیابی، پارک طبیعت پردیسان، ذخایر ژنتیکی، شبکه ملی پلنگ ایرانی، آموزش و توانمندسازی، روابط عمومی و امور رسانه است.

پلنگ ایرانی یکی از زیرگونه‌های پلنگ در آسیا است که در گذشته پراکنش وسیعی در آسیای مرکزی و جنوب غرب آسیا داشته و اکنون تصور می‌شود که گستره پراکنش آن در کشور در حال تفکیک به دو بخش شمالی و مرکزی - جنوبی جدا افتاده از هم است که در صورت عدم اجرای اقدامات مدیریتی مقتضی، سبب تسریع روند انقراض این زیر گونه خواهد شد.

مطالعاتی که پیشتر در خصوص میزان تلفات و مرگ و میر این گونه در کشور انجام شده بود، نشان داد که طی دوره مطالعاتی مذکور، شکار و استفاده از طعمه مسموم و تلفات جاده‌ای به ترتیب عامل ۷۰ و ۱۸ درصد از موارد تلفات پلنگ در کشور بوده است.

کارشناسان معتقدند منطقه آق‌داغ به دلیل ارزش‌های زیستگاهی و قلمرو‌های انتخابی مهم‌ترین زیستگاه پلنگ در استان اردبیل به شمار می‌رود و آق داغ قلمرو حیاتی گونه‌های شاخصی همچون کل و بز و گراز است که طعمه اصلی پلنگ ایرانی محسوب می‌شود.

علاوه بر پلنگ، کل و بز و کبک از جمعیت قابل توجهی در منطقه آق داغ برخوردارند، این منطقه به عنوان زیستگاه دایمی پستاندارانی، چون خرس، روباه، گرگ، خرگوش، گورکن، سمور، و راسو و همچنین پرندگان شکاری متعددی نظیر دلیجه، عقاب و سنقر به شمار می‌رود.

قرارگیری منطقه حفاظت‌شده سرخ‌آباد تحت مدیریت زنجان در جنوب آق‌داغ به لحاظ امکان تبادلات زیستی و ایجاد مناطق پشتوانه ارزش زیستگاهی کلی این دو مجموعه را دوچندان کرده است و این ویژگی‌ها سبب شده تا ارتقای سطح حفاظتی آق‌داغ به منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش تصمیمی بنیادین و ضروری تلقی گردد.

ممنوعیت شکار
با توجه به حساسیت زیست‌بوم آق‌داغ، اجرای قاطعانه ممنوعیت کامل شکار همچنان به عنوان اولویت اول حفاظتی، ضامن بقای این گنجینه طبیعی در برابر هر گونه تعدی است و یگان حفاظت محیط زیست خلخال طی عملیات‌های مستمر موفق به انهدام چند حلقه شکار غیرمجاز در حاشیه و ارتفاعات آق‌داغ شده است.

بر اساس گزارش‌های واصله از مقامات مسئول، در پی پایش‌های میدانی دقیق و استفاده از اطلاعات مردمی چند گروه از شکارچیان غیرمجاز هنگام فعالیت دستگیر شدند و در جریان این عملیات‌ها مأموران محیط زیست اقدام به توقیف و ضبط چند قبضه سلاح شکاری غیرمجاز و کشف و ضبط لاشه چند راس از حیات وحش منطقه کردند.

مقامات تأکید کرده‌اند که متخلفان پس از طی مراحل قانونی برای مجازات به مراجع قضایی معرفی شدند و این اقدامات بازدارنده نشان‌دهنده عزم جدی دولت برای حفاظت منابع طبیعی تجدیدناپذیر و جلوگیری از هرگونه دست‌اندازی به ذخایر زیستی شهرستان خلخال است.

منبع: ایرنا