باشگاه خبرنگاران جوان - «چرخ» تلاش‌کرده با ساختاری متنوع مسیری را در این ۱۰ سال طی کند که متناسب موضوعات روز و ذائقه مخاطب باشد و در هر فصل علاوه‌بر تغییرات ساختاری، از نظر محتوایی هم تفاوت‌هایی داشته باشد. «چرخ» با تهیه‌کنندگی فرزام محبی و اجرای محمد خاکساری و سردبیری پویا پاک‌نژاد، در فصل جدید خود یکشنبه تا سه‌شنبه، سه روز در هفته ساعت ۱۹ به‌صورت زنده روی آنتن می‌رود.

به‌مناسبت ۱۰ سالگی این برنامه گفت‌وگویی با مدیرگروه آن انجام داده‌ایم. سید فرشاد عُریضی، کارشناسی‌ارشد مدیریت رسانه از دانشگاه صداوسیما دارد و دانش‌آموخته مدیریت تکنولوژی در مقطع دکتری‌ است که از آبان سال ۱۴۰۲، مدیریت گروه علم‌وفناوری شبکه چهار را برعهده گرفته است.

باسابقه‌ترین برنامه علمی سیما

مدیرگروه علم‌وفناوری شبکه چهار گفت: برنامه «چرخ» اکنون تنها برنامه علمی سیماست که بار اصلی بازتاب نظرات فعالان زیست‌بوم علم‌وفناوری کشور و روایت پیشرفت و دستاوردهای علمی ایران را برعهده دارد.

عُریضی با اشاره به پیشینه این برنامه عنوان کرد: اگر امروز به فصل دوازدهم رسیدیم، ماحصل تلاش افرادی را پیش چشم داریم که پله‌های این موفقیت را بنا نهادند. از ندا سپانلو که در زمان مدیریت او بر گروه دانش، «چرخ» متولد شده تا مریم فیروزی، محمدفؤاد و سیاوش صفاریان‌پور و الهه بهبودی که زحمت تهیه برنامه را کشیده‌اند و مجریان با ذوق و توانمندی مانند سیاوش عقدایی، شهریار ربانی و محمدرضا مقدسیان که در به ثمر رسیدن این تلاش و طی مسیر تلاش کردند.

دوازدهمین گردش «چرخ» در جشن ۱۰ ‌سالگی

عُریضی سپردن برنامه تحویل سال (نوروز ۱۴۰۱) به «چرخ» را اتفاقی ویژه‌ در شبکه بیان کرده و با اظهار تأسف از افول زودهنگام این نقطه طلایی، با اشاره به احیای «چرخ» در دوره تحول عنوان کرد: از آبان سال ۱۴۰۲ و پس از آنکه گروه دانش به علم‌وفناوری تغییر نام پیدا کرد، فصل دهم «چرخ» روی آنتن رفت. نگاهمان در دو فصل ۱۰ و ۱۱ پرونده‌محور بود تا بتوانیم برنامه را احیا کنیم. سه‌رویکرد رویدادمحوری، مناسبتی و بازخوانی دوران شکوفایی ایرانی اسلامی محورهای «چرخ» جدید شدند. تازگی و واکنش سریع در کنار استحکام‌بخشی به دژ دانش، «چرخ» را وارد مرحله‌ای تازه کرد. هم از نوآوری و فناوری روز ایران گفتیم و هم از ابن‌هیثم و خیام و دانشمندان پیشین ایران، تا مخاطب جوان مسیر پیشرفت و پیشینه علمی‌کشورش را مشاهده کند. 

مدیرگروه علم‌وفناوری شبکه چهار سیما با اشاره به فصل دوازدهم «چرخ» گفت: با شروع این فصل شرایط کشور پس از عملیات‌ وعده صادق و درگیری‌های عیان اسرائیل غاصب و ایران تغییر کرد و محوریت را به سمت بیان دستاوردها در دفاع از «دژ دانش» تغییر دادیم. هرچند ما در فصل 10 و 11 نیز رویکرد امیدآفرینی داشتیم؛ اما نگاهمان پرونده‌محور بود و در فصل دوازدهم به مجله علم‌وفناوری نزدیک‌تر شدیم. نکته مهم این ماجرا، بازنمایی دستاوردهای علمی‌کشور و روایت پیشرفت‌ها در مسیر امیدآفرینی یعنی همان نکته‌ای بود که رهبر فرزانه انقلاب بر ما تکلیف کردند و چراغ راه فصل ۱۲ شد.

روایت پیشرفت با نگاه نخبگانی

عُریضی اضافه کرد: ما باید روایت پیشرفت داشته باشیم برای اینکه هم جامعه نخبگانی امید و انگیزه فعالیت و تلاش بیشتر داشته باشد و هم عموم جامعه بداند که ما چه دستاوردهایی داشتیم و برای به‌دست‌آوردن این دستاوردها چه مسیری را طی کردیم. این مأموریت گروه علم‌وفناوری شبکه چهار و کارویژه «چرخ» است. بازنمایی و روایت پیشرفت کشور بر همین اساس تا روند تجاری‌سازی و رسیدن دانش به محصول سر سفره مردم را در بایو، نانو، انرژی هسته‌ای و فناوری‌های نوین کشورمان به تصویر کشیدیم تا هم از عمل حرف زده باشیم و هم از امید.

«ایران جان» از دریچه دانش

وی درباره رویکرد این شبکه در همکاری و هم‌افزایی‌های لازم با رویداد «ایران جان» گفت: «چرخ» پیش از آغاز رویداد «ایران‌ جان»، رویکردی عدالت‌محورانه داشت و با فناورانی از شهرک علمی و تحقیقاتی مشهد، اصفهان و پردیس در ارتباط بود. این رویداد سبب شد ما به‌طور مشخص به فناوران این استان‌ها بپردازیم. «چرخ» طی رویدادهای «ایران‌ جان»؛ در خوزستان و پس از آن ایلام، اصفهان و فارس به شهرک‌های علمی تحقیقاتی و پارک‌های فناوری‌شان رفت. ویژگی مهم برنامه «چرخ» این است که از استودیوی صداوسیما خارج شده و از شهرک‌های علمی تحقیقاتی به‌صورت زنده پخش می‌شود.

به‌روز بودن در برنامه «چرخ» با ارائه تحلیل‌های جدید

عُریضی دلیل مجله‌شدن «چرخ» را با شرح این نکته توضیح داد: ما از تغییر دیرهنگام موضوعات و پرداخت عجولانه به موضوعات پرهیز می‌کنیم؛ از بحث ژورنالیسم خبری فاصله می‌گیریم، چراکه معتقدیم شبکه چهار فرصتی برای تحلیل و مباحث تخصصی‌ است. مباحث خبری و لحظه‌ای را مخاطب از شبکه خبر پیگیری می‌کند و از ما انتظار تحلیل عمیق‌تر و ارائه داده‌هایی جدیدتر دارد.

وی با اشاره به اینکه این حرف به معنای ژورنالیستی‌نبودن «چرخ» نیست، افزود: تغییر رویکرد «چرخ» در فصل دوازدهم از پرونده‌محوری به مجله دقیقاً برای ارائه واکنش سریع به اتفاقات روز علمی‌کشور است. از همین‌رو بخش «میز خبر» به برنامه افزوده شده و در یک میز ثابت روزانه، جداگانه به رخدادهای علمی‌کشور می‌پردازیم. همچنین در کنارش به‌صورت عمیق‌تر، موضوعات و میزهای تخصصی داریم. یکشنبه‌ها روایت فناور، دوشنبه‌ها مباحث فناوری‌های نوین را پی می‌گیریم و سه‌شنبه‌ها میز هوش مصنوعی داریم.

عریضی ادامه داد: در این فصل هر کلاکت برنامه را به یک دانشمند ایرانی تقدیم می‌کنیم. لزوماً این دانشمند از درگذشتگان و چهره‌های ماندگار نیستند؛ بلکه بسیاری از استادانی که اکنون در دانشگاه حضور دارند یا فناورانی که ثمره سال‌ها تلاششان را به نسل امروز عرضه می‌کنند نیز در این یادبود حضور دارند.

قدردانی از گذشته تا امروز

مدیرگروه علم‌وفناوری درخصوص انتخاب مجری اظهار کرد: مجریان «چرخ» همواره از افراد بااستعداد و علاقه‌مند به حوزه علم انتخاب شده‌اند. سردبیر و مجری دو فصل قبل، سیاوش عقدایی یکی از ژورنالیست‌های علم و شناخته‌شده این حوزه بود که با ویژگی پرونده بودن برنامه بسیار موفق عمل کرد. بااین‌حال در این فصل که شکل برنامه به مجله علمی فناوری تغییر یافت؛ دو مجری جوان و البته متخصص و کارشناس، محمد خاکساری و پویا پاک‌نژاد سکان اجرای برنامه را از سیاوش عقدایی تحویل گرفتند. همین‌جا از محمد طالبی، تهیه‌کننده برنامه «پایان‌نامه» شبکه چهار که در ابتدای فصل ۱۲ یک هفته در اجرای «چرخ» به ما کمک کرد نیز یادی کنم و البته از فرزام محبی که در سه فصل جدید «چرخ» با توانمندی، یک گروه جوان و خلاق را برای تولید و تهیه این برنامه مهیا کرده، تشکر می‌کنم.

از «پایان‌نامه» و «فوتون» گرفته تا «مان» و «اطلس»

مدیرگروه علم‌وفناوری شبکه چهار سیما درباره دیگر برنامه‌های این گروه گفت: این گروه گرچه باکس ‌زمانی محدودی در اختیار دارد؛ اما تلاش کرده برای مخاطبان طلایی خود برنامه‌های متنوعی تولید کند. «پایان‌نامه» یک جلسه دفاع را برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی روایت می‌کند. «فوتون» گزارش هفتگی رویدادهای علمی‌کشور است. «قاب زندگی» جریان علم و زندگی را برای مخاطب به تصویر می‌کشد. «مان» یک مجله تخصصی نقد معماری معاصر ایران است و «اطلس» پا به دنیای شگفت‌انگیز جغرافیا گذاشته و با محوریت اقتصاد ژئوپلیتیک برای مخاطبان خود داستان می‌گوید.

وی با اشاره به ضرورت توجه به برنامه‌های علمی و فناورانه در سیما گفت: مخاطب ما در فضایی انباشته‌شده از فناوری‌های نوین به سر می‌برد و گویا ما مخاطب طلایی خود را گم کرده‌ایم. آمارها یک چیز می‌گویند و مشاهدات میدانی چیز دیگر. البته این امر یک رخداد جهانی ا‌ست و این روند کاهشی ماحصل استفاده و تعامل مخاطبان با رسانه‌های نوین است. 

عریضی ادامه داد: دغدغه من به‌عنوان یک برنامه‌ساز و یک مدیرگروه این است که برنامه‌ای بسازم که مخاطب داشته باشد؛ هم مطابق با ذائقه او باشد و هم پاسخگوی نیازهایش. البته که باید ذائقه‌سازی هم انجام دهم. باید دستاوردهای علمی‌کشورم را برجسته کنم تا ضمن آگاهی‌بخشی، امیدآفرین باشد. مخاطب جوان و آینده‌ساز کشور نیازمند آن است که برایش زمینه‌های پیشرفت را بازگو کنم تا بداند و مطمئن باشد که در همین سرزمین فرصت رشد دارد و صدالبته وظیفه اوست که به پیشرفت ایران کمک کند.

مدیرگروه علم‌وفناوری شبکه چهار یادآور شد: درحالی‌که در سیما شبکه چهار با گروه علم‌وفناوری و شبکه یک با گروه اقتصاد و دانش، دغدغه روایت پیشرفت را بر دوش گرفته‌اند؛ انتظار حمایت بیشتر از برنامه‌های فناورانه داریم. در سند تحول چهار نقش موردتأکید قرار گرفته و لازم است که در کنار نقش‌های قرارگاهی و آوردگاهی به نقش‌های آسایشگاهی و دانشگاهی بیشتر توجه شود.