باشگاه خبرنگاران جوان؛  پریسا بهرامی-  عدنان برزنجی  اظهار کرد : زبان کُردی یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین زبان‌های ایرانی است و قدمت آن به هزاران سال قبل از آمدن اسلام برمی‌گردد و می‌توانیم بگوییم یکی از گویش‌های زبان کردی که همان اورامی (هورامی) است، در میان گویش‌های دیگر زبان کُردی از قدمت بیشتری شاید برخوردار باشد و همه از این گویش سرچشمه گرفته باشند و حتی بعضی اوقات گفته می‌شود که بسیاری از زبان‌های ایرانی نیز از گویش اورامی شاید سرچشمه گرفته باشند.

وی افزود:  زبان کُردی با ریشه‌هایی که از هزاران سال پیش تاکنون در دل تاریخ امتداد یافته است، به دلیل غنای کم‌نظیر آن در گویش‌های متنوع، یکی از اصلی‌ترین گنیجنه‌های زبانی در دنیا به شمار می‌رود که اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند برنامه‌ریزی‌های علمی و آموزشی برای ماندگاری و توسعه گستره زبان شناختی خود است.

وی بیان کرد : به گفته بعضی از بزرگان، برای نمونه دکتر میرجلال‌الدین کزازی چنین اظهار نظر می‌کند که زبان کُردی پدربزرگ زبان فارسی است و دکتر علی رخزادی نیز می‌گوید زبان کُردی عموی زبان فارسی است که این به معنای آن است که قدمت زبان کُردی قدمتی دیرینه دارد و به گذشته‌های خیلی دور برمی‌گردد.

 مدرس و محقق زبان کُردی گفت : حتی بحث‌هایی دیگری هم هست که کتیبه‌های قدیمی و کهنی که در منطقه وجود دارند، مثل کتیبه بیستون، بسیاری از کلماتی که در آن به کار گرفته شده است از کردی اورامی کهن است و بر این اساس خیلی سخت است که گفته بشود قدمت زبان کُردی دقیق به چه زمانی برخواهد گشت.

تنوع گویشی گسترده، یکی از شاخصه‌های اصلی زبان کردی

برزنجی تصریح می‌کند: یکی از ویژگی‌ها و شاخصه‌های اصلی زبان کردی، گویش‌ها و لهجه‌های زیاد و متعددی است که دارد که این یکی از بارزترین ویژگی‌های زبان کُردی بوده و همچنین غنا و ثروتمندی که زبان کُردی در حوزه کلمات دارد، یکی دیگر از این ویژگی‌ها است.

وی عنوان می‌کند: ویژگی اصلی دیگری که مورد توجه است، ادبیات فولکلوری است که زبان کردی دارد؛ ادبیات فولکلوری که به عقیده بنده یکی از غنی‌ترین ادبیات‌های فولکلور دنیا است و این یکی از ثروت‌های دست نیافتنی زبان کُردی به حساب می‌آید و قلمداد می‌شود.

 مدرس زبان کُردی خاطرنشان می‌کند: هیچ زبانی تمایز و یا برتری نسبت به زبان دیگری ندارد مگر به خاطر بکارگیری و فراوانی آن، مثلاً امروز در دنیا زبان انگلیسی کاربرد بیشتری در مسائل علمی دارد و تمایزش نسبت به زبان‌های دیگر مشخص است، یا همچنین زبان عربی، چون زبان دینی و مذهبی است و در خاورمیانه یا کشور‌های اسلامی از کاربرد بیشتری برخوردار است و این می‌تواند وجه تمایز باشد.

برزنجی افزود:  اما با توجه به اینکه زبان کُردی به درازای هزاران سال، زبان قدرت نبوده و زبان مردم عادی و کوچه و بازار بوده است، البته زبان محلی نیست، ولی با این حال توانسته خودش را حفظ کند و به عنوان چهارمین زبان بزرگ خاورمیانه بعد از زبان‌های عربی، ترکی و فارسی خودش را نشان بدهد، این منحصر‌به‌فرد است؛ چون کشور‌های عربی چندین کشور هستند، کشور‌های ترکی نیز چند کشورند و همچنین فارسی هم به همین شیوه، اما کردی در هیچ کشوری زبان رسمی و اول آن کشور نبوده است و با این حال توانسته خودش را حفظ کند و حتی در گاهی اوقات شانه به شانه باقی زبان‌ها بزند و شاید بعضی اوقات هم گوی سبقت را از زبان‌های دیگر دزدیده باشد.

نظریه‌های تقسیم‌بندی گویش‌های کُردی

وی با اشاره به نظریات مختلف درباره گویش‌های کُردی، عنوان می‌کند: یک نظریه که به قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی برمی‌گردد و بنده بسیار قائل بر آن هستم، زبان کردی را دارای سه گویش اصلی می‌داند شامل کرمانجی، اورامی و لری که این دیدگاه را بیشتر شرق‌شناسان آن زمان نیز مطرح کرده‌اند. اما در قرن بیستم نظریات جدیدتری شکل گرفت و برخی صاحب‌نظران زبان کُردی را دارای چهار، پنج و حتی شش گویش اصلی دانستند که این گویش‌ها عبارتند از کُردی شمال، کُردی میانه، کُردی جنوب و اورامی و در نظریه جدیدتر گویش زازاکی نیز (مربوط به کردستان ترکیه و سوریه) افزوده شده است.

لهجه‌ها و ته‌لهجه‌های هر گویش کُردی

این مدرس زبان کُردی، تشریح می‌کند که در گویش کُردی شمال می‌توان به لهجه‌های بادینانی، شمدینانی، هکاری، بایزیدی، ماردینی، شکاک و کردی شمال خراسان اشاره کرد که هر یک از اینها ته‌لهجه‌هایی نیز دارند.

برزنجی اضافه می‌کند: در گویش کُردی میانه نیز لهجه‌های اردلانی، سورانی، جافی، موکریانی و گرمیانی وجود دارد، هرچند گرمیانی را برخی زیرمجموعه سورانی می‌دانند و اردلانی نیز خود دارای ته‌لهجه‌هایی مانند سنندجی، لیلاخی، کامیارانی و دیواندره‌ای است و در لهجه سورانی نیز شهر‌های اربیل، سلیمانیه، مریوان، سقز و بانه هر یک به گونه‌ای متفاوت است.

وی ادامه می‌دهد: گویش کُردی جنوب نیز شامل لهجه‌هایی مانند کلهری، لکی، لری، مامسنی، کهکولو و فیلی است و گویش اورامی نیز دارای چند لهجه همچون باجلانی، اورامی لهون، اورامی هورامان تخت و اورامی ژاوه‌رویی است.