از آداب غذا خوردن مسلمانها چه میدانید؟
در دین اسلام به همان اندازه که به موضوع خانواده اهمیت داده شده، دور هم جمع شدن اعضای خانواده و آداب سفره و غذا خوردنشان هم موضوعیت دارد.
باشگاه خبرنگاران جوان - در دین اسلام به همان اندازه که به موضوع خانواده اهمیت داده شده، دور هم جمع شدن اعضای خانواده و آداب سفره و غذا خوردنشان هم موضوعیت دارد. شاید با خودمان بگوییم چه آدابی؟ آن هم وقتی که به قول شهید مطهری «اسلام دین تشریفات نیست.» و هر کداممان به خانه رسید میتواند غذایش را بکشد و روی میز بگذارد و نان و ماستش را بخورَد. عجله نکنید؛ این آداب نه سختاند و نه حتی دور از دایره اجرا؛ فقط اگر شما هم دوست دارید این آداب مفید و شیرین را بدانید، این چند خط حدیث و روایتِ آمده از دیروز اما پیوست شده به سفرههای امروزیمان را از دست ندهید.
ادب اول: برای شروع آستینها را بالا بزنید
از صبح که چشمهایمان را باز میکنیم تا وقتی که به خانه برمیگردیم دستهایمان به سطوح مختلفی کشیده شده و تا دلتان بخواهد باکتری و ویروس و میکروب دنبال خودمان کشیدهایم. پس خیلی هم دلچسب نیست که با همان دستها روبهروی بشقاب غذایمان بنشینیم. امام صادق علیه السلام هم همین را میگوید که: «هرکس پیش و بعد از غذا دست را بشوید، غذا از اول تا آخر بر او بابرکت و گوارا گردد و مادام که زنده است در وسعت رزق باشد و بدنش از بیماری در امان بماند.»
ادب دوم: نمیخواهید وقت غذا، یاد خدا بیفتید؟
امام علی علیه السلام در نهجالبلاغه میفرماید: «هر اندازه که تلاش کنید نعمتهای خدا را بر خودتان بشمارید قابل شمارش نیست.» و راستی، چه نعمتی بالاتر از تن سالمی که به راحتی میتواند لقمه لقمه و جرعه جرعه برکت خدا را میل کند و لذت ببرد؟ فرقی نمیکند مسیحی، یهودی، مسلمان و یا به هر آیینی باشید چون حتما خدایی دارید که سزاوار سپاسگذاری برای نعمت غذاست. پس این بار که خواستید غذا بخورید یادی از خدا کنید چون پیامبر رحمت صل الله علیه و آله و سلم میفرماید: «هنگام خوردن غذا نام کسی را ببر که با وجود نامش هیچ دردی زیان نمیرسانَد و نام او شفای همه بیماریهاست.»
ادب سوم: غذا که فرار نکرده، مال خودت است!
تا حالا به بخار گرمی که از غذای تازه کشیدهتان بلند میشود دقت کردهاید؟ درست که گاهی خیلی گرسنهاید و قار و قور شکمتان درآمده و باید دستی به دلتان بکشید اما تصور اینکه آن لقمه داغ قرار است از میان بافت نرم و نازک و گوشتیِ دهان و گلو و نای و معدهمان رد شود خیلی هم دلچسب نیست، خصوصا آنجا که زبانتان میسوزد و تند تند به جزع و فزع میافتد. به قول مامانها: «غذا که فرار نکرده، مال خودتان است!»به خاطر همین، رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم هیچوقت غذای داغ نمیخورد و امام صادق علیه السلام درباره این ادب غذا خوردن ایشان، میگوید: «برای پیامبر غذایی بسیار داغ آوردند. پیامبر فرمود: «خداوند آتش را خوراک انسان نکرده است. این غذا را در جایی بگذارید تا سرد شود و جوشش آن آرام بگیرد؛ چراکه غذای داغ برکت ندارد و شیطان را در آن بهرهای است.»
ادب چهارم: لطفا سرت گرم ظرف غذای خودت باشد
برای خیلی از ما پیش آمده که دور سفره یا میز غذا بد جور معذب شده باشیم. شاید بپرسید چرا؟ بیایید یادتان بیندازم. خاطرتان هست در فلان مهمانی وقتی داشتید خورشت قیمه را روی برنجتان میریختید بهمانی چطور به لقمهتان زل زده بود؟ شما در آن لحظه حس بدی داشتید مگر نه؟ و حتما تمام فکرهای آن یک جفت چشمِ خیره را در صدم ثانیه با خودتان مرور کردید که «الآن با خودش چه میگوید؟» «چرا اینقدر ادای نخوردهها را درآوردم؟» «ای کاش آرامتر میخوردم.» و آخرش هم دست از غذا کشیدید و با خودتان گفتید «اصلا دیگر میلی به غذا ندارم.» دین اسلام، در نقد این رفتار بد و ناموجه هم آدابی دارد. حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم میفرماید: «هیچکس نباید لقمه برادرش را با چشم دنبال کند.» امام حسن علیه السلام هم حدیث مشابهی با کلام پدربزرگ بزرگوارش دارد و میگوید: «یکی دیگر از آداب غذا خوردن کم نگاه کردن به چهرههای مردم است.»
ادب پنجم: اول غذایت را تمام کن بعد آب بنوش
اگر از آنهایی هستید که تا روی سفره و میز غذایتان آب و دوغ یا نوشابه نباشد هیچ لقمهای از گلویتان پایین نمیرود باید بدانید که این سبک غذا خوردن اصلا و ابدا از آداب اسلام نیست. و آقا جانمان امام رضا علیه السلام دربارهاش میگوید: «کسی که میخواهد معدهاش او را اذیت نکند، در بین غذا آب نیاشامد؛ زیرا آشامیدن آب در میان غذا بدن را مرطوب و معده را ضعیف میگرداند؛ در نتیجه عروق نمیتوانند غذا را جذب کنند. ریختن مکرر آب بر روی غذا معده را دچار اختلال میکند.»
ادب ششم: گرسنه نیستی غذا نخور
اما مهمترین آداب غذا خوردن در اسلام، اصلی فراتر از همه اینهاست؛ یعنی به موقع خوردن. در اسلام پرخوری معنایی ندارد و امام علی علیه السلام میگوید: «تا زمانی که گرسنه نشدهای به خوردن غذا اقدام نکن و در حالی که هنوز اشتها به غذا خوردن در تو باقی است از غذا دست بکش.» رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم هم با نگاهی معنویتر میفرماید: «دلها را با آب و غذای بسیار نمیرانید که دل آدمی همچون محصول زراعی است که اگر آب زیاد بخورد فاسد میشود.»
ادب هفتم: «خانم غذایت بد بود!» نداریم
«این چیست جلویم گذاشتی؟» «اَه اَه، چرا اینقدر بد مزهست؟» «باز هم که غذایت شور شد!» «ای بابا! چرا برنجها بینمک است؟» و هزاران سوال این شکلی، هیچ جایی در آداب غذا خوردن اسلامی ندارند و اتفاقا گفتنشان به شدت نهی و مذمت شده است تا جایی که انس بن مالک، خادم رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم نقل میکرد که پیامبر هیچگاه از غذا و حتی کیفیت پختش ایراد نمیگرفت و میفرمود: «مرد مؤمن کسی است که به میل و سلیقه خانوادهاش غذا میخورَد و مرد منافق کسی است که خانوادهاش مجبورند به میل و سلیقه او غذا بخورند.»
ادب هشتم: جای ته مانده غذا، سطل زباله نیست
فقط کافی است سری به پایگاههای معتبر بهداشت جهانی که آمار گرسنگان و بیخانمانها آنجا مدام به روز میشود بزنید تا متوجه شوید آن ته مانده غذایی که دور میریزیم برای چند میلیون آدم، آرزوست. به همین دلیل در آداب اسلام، دور ریختن حتی یک تکه نان کوچک بزرگترین بیحرمتی به برکت خداوند است.این احترام به نعمتهای پروردگار به حدی است که امام صادق علیه السلام در روایتی اینگونه از آداب غذا خوردن امام کاظم علیه السلام میگوید: «پدرم ناراحت میشد از اینکه بخواهد دستش را که آغشته به غذا بود با دستمال پاک کند، بلکه برای احترام به غذا دست خود را میمکید و اگر کودکی در کنار او بود و چیزی در ظرفش باقی مانده بود، ظرف او را پاک میکرد و حتی خودش میفرمود: «گاه میشود که غذای کمی از سفره بیرون میافتد و من به جستوجوی آن میپردازم، به حدی که خادم منزل خندهاش میگیرد.» سپس اضافه فرمودند که «از بین بردن مواد غذایی باعث میشود که خداوند برکت خود را از ما بگیرد و به قحطی گرفتارمان سازد.»
ادب نهم: دندانهایتان را خلال کنید
شاید برای خیلی از غیرمسلمانها عجیب به نظر بیاید که امام کاظم علیه السلام، چند قرن پیش، و در آن عصری که هنوز خبری از مسواکهای برقی و خمیردندانهای سفیدکننده و نخ دندان نبود، به تمیز کردن دندانها بعد از میل کردن غذا توصیه کرده باشد اما چه میتوان کرد که حدیثی با منبع معتبر درباره این ادب غذا خوردن وجود دارد که ایشان میگوید: «دندانهایتان را خلال کنید که هیچ چیز در نزد ملائکه از این مبغوضتر نیست که در لابهلای دندانهای بنده، غذا ببینند.»
ادب دهم: خدایا از تو ممنونم
راستی، بیایید فکر کنید مهمان دعوت کردهاید و برایش سفره انداختهاید از این سر خانه تا آن سرش؛ بعد هم شروع کردهاید به خوردن غذا و آن مهمان از هر ظرفی تا جا داشته، کشیده و خورده و آخر سر، حتی یک تشکر خشک و خالی هم از شما نکرده! شک نکنید که ناراحت میشوید و با خودتان میگویید «این همه زحمت کشیدم اما حتی یک تشکر هم نکرد.»حالا همین مهمانی را اینطور تصور کنید که شما مهمانید سر سفره خدا و خدا، میزبان هر روزه شماست. میخورید و میآشامید و دستتان را به سفره میکشید و بلند میشوید. قطعا خداوند از پدر و مادر به ما مهربانتر است و نیازی به تشکرمان ندارد چون حتی به آدمهایی که منکرش هستند هم روزی میدهد اما ادب اسلامی در حین غذا خوردن اقتضا میکند که وقتی همه این آداب را رعایت کردیم در پایان هم مودب باشیم. و همانطور که پیامبر مهربانیها صل الله علیه و آله و سلم فرمود، بعد از پایان غذا این دعا را زمزمه کنیم: «سپاس آفریدگار عالمیان را، خداوندا این سفره را نعمتی مشکور قرار بده ... .»
دین اسلام مهربان است نه سختگیر
روایت امروز ما تنها برشی از شیرینیها و ادب دین اسلام در مواجه با موضوعی به نام غذا بود. دور از ذهن نیست که خیلی از ما، بارها این احادیث را دیده و شنیده و یا خوانده باشیم اما شاید کمتر پیش آمده که به انجام دادنشان فکر کنیم. حق هم داریم. آنقدر در حال دویدنیم که گاهی یادمان میرود به عنوان یک انسان مسلمان چطور باید زیبا زندگی کنیم؛ زندگیای که اگر بر مبنای این شریعت پاک الهی باشد، هیچ چیزی شیرینتر از آن نخواهد بود. پس بیایید یک بار دیگر مسلمان شویم و با جان و دل، آدابش را امتحان کنیم.
منبع: فارس
در گزارش باشگاه خبرنگاران جوان بخوانید؛
امید به اجرای بیمه شخص ثالث راننده محور؛ آیا این وعده محقق خواهد شد؟
