باشگاه خبرنگاران جوان؛ سمانه هرمزی - نخعی مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با حضور در برنامه پرسمان صدا و سیمای استان گفت: از ۲۵ آذر تا پایان آذر سامانه بارشی مطلوبی در سطح استان فعال بود که میانگین بارش را به ۴۵.۲ میلی‌متر رساند؛ این رقم نسبت به دوره مشابه پارسال ۱۸۰ درصد افزایش و نسبت به میانگین بلندمدت ۱۳۶ درصد افزایش نشان می‌دهد؛ در شهرستان نهبندان حدود ۸۰ میلی‌متر بارندگی ثبت شد و در مرکز استان میانگین بارش ۳۹ میلی‌متر بود که نسبت به سال قبل ۷۷ درصد و نسبت به بلندمدت ۶۸ درصد افزایش داشت.

او افزود: در غالب شهرستان‌ها، بارش‌های قابل توجهی به‌ویژه در مناطق مرتفع و کوهستانی رخ داد؛ در گردنه‌ها برف گزارش شد و در نواحی شمالی، مرکزی و شمال‌شرقی استان نیز این نزولات جوی به‌صورت برف مشاهده شد.

نخعی بیان کرد: برای روز‌های آینده، سامانه بارشی جدیدی از سمت غرب کشور وارد می‌شود و انتظار می‌رود از فردا تا دوشنبه فعالیت خود را در استان آغاز کند؛ این سامانه در نقاط مرتفع و کوهستانی موجب بارش برف و در سایر مناطق سبب باران خواهد شد. با افزایش رطوبت و پوشش ابری، دمای کمینه افزایش و دمای بیشینه حدود یکی تا دو درجه کاهش خواهد یافت.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی ادامه داد: در سامانه قبلی، شهرستان نهبندان با ۷۹.۵ میلی‌متر و شهرستان خوسف با ۶۴.۵ میلی‌متر بارش رکورددار بودند؛ گستره وسیع این سامانه و حجم بالای بارش، وضعیت مطلوبی را برای نیمه شرقی کشور ایجاد کرد؛ این سامانه از نوع کلاسیک بود و تمامی شرایط لازم از جمله دمای مناسب فصل، جریان صعودی هوا و تغذیه رطوبتی مطلوب را دارا بود.

او عنوان کرد: منابع رطوبتی این سامانه از دریای سیاه، دریای سرخ، مدیترانه و خلیج فارس تأمین شد؛ وجود هسته‌های تراکمی فعال و حرکت کند سامانه سبب شد تا به مدت پنج شبانه‌روز، بارش ممتد در منطقه ادامه یابد و تأثیر قابل توجهی بر منابع آبی استان داشته باشد.

نخعی تصریح کرد: تصاویر ماهواره‌ای از ابزار‌های اصلی پیش‌بینی‌های هواشناسی هستند؛ به‌عنوان نمونه، ماهواره کوثر در حوزه سنجش از دور قادر است از فاصله زیاد، اجسام و پدیده‌ها را رصد کند. این فناوری با استفاده از کانال‌های مختلف نظیر کانال بخار آب و کانال گرد و غبار، در تشخیص توده‌های هوا و گردوخاک، به‌ویژه در دوره باد‌های ۱۲۰ روزه، نقش مهمی دارد؛ پرتاب ماهواره کوثر یکی از افتخارات ملی کشور محسوب می‌شود و شایسته تقدیر از تلاش دانشمندان و فعالان سازمان فضایی ایران است؛ این فناوری، قدرت علمی کشور را در حوزه هواشناسی و مطالعات اقلیمی به‌صورت چشمگیر افزایش داده است.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی اظهار کرد: استان خراسان جنوبی بیش از دو دهه با پدیده خشکسالی شدید درگیر بوده است؛ بخش عمده‌ای از مساحت استان تحت تأثیر کم‌بارشی انباشته قرار دارد؛ گرچه بارش‌های اخیر در کوتاه‌مدت نقش تسکینی دارند، احیای سفره‌های آب زیرزمینی نیازمند استمرار بارش است؛ فعالیت‌های موثر منابع طبیعی در زمینه آبخیزداری، احداث بندسار‌ها و آبخوان‌ها نقش مهمی در تقویت قنوات و منابع آبی استان ایفا کرده و تداوم آن حیاتی است.

او گفت: در بالادست قنوات، احداث سازه‌های ارزشمند مستلزم عبور سامانه‌های بارشی فعال است؛ بارش‌هایی که به‌صورت حدّی رخ می‌دهند، معمولاً در بازه زمانی کوتاهی گاهی یک تا دو روز حجم بالایی از بارندگی را در منطقه ایجاد می‌کنند.

بیشتر بخوانید

نخعی افزود: این پدیده‌ها از اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم محسوب می‌شوند، زیرا شدت و شکل بارش‌ها دستخوش دگرگونی شده است. در گذشته مثلاً ۳۰ میلی‌متر بارندگی در قالب سه سامانه بارشی در فواصل زمانی چندروزه اتفاق می‌افتاد، اما اکنون ممکن است همین مقدار بارش در مدت تنها یک تا دو ساعت رخ دهد؛ هرچند جابه‌جایی مکانی و زمانی بارش‌ها مشاهده می‌شود، تبادلات انرژی کره زمین باعث می‌شود مجموع حجم بارش در سطح جهان تقریباً ثابت بماند.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: پیش‌بینی‌های فصلی و اقلیمی برای زمستان نشان می‌دهد شرایط نزدیک به وضعیت نرمال خواهد بود. میانگین بارش نرمال استان حدود ۶۵۶ میلی‌متر است و امید می‌رود تا پایان سال، این میزان بارش تحقق یابد.

ثبت رکورد ۱۴ میلیون متر مکعبی در آبخیزداری و اجرای طرح ملی جالیز

بارش‌های اخیر با مدیریت موفقیت‌آمیز ۱۴ میلیون متر مکعب رواناب توسط سازه‌های آبخیزداری، منجر به بهبود کیفیت قنوات استان شد؛ این موفقیت در کنار اجرای طرح کلان جالیز و تأکید بر فناوری‌های نوین، نقشه راه مدیریت منابع آب منطقه را ترسیم می‌کند.

نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با حضور در برنامه پرسمان صدا و سیمای استان گفت: در پی بارش‌های اخیر، بالغ بر ۱۴ میلیون متر مکعب رواناب سیلابی توسط سازه‌ها و اقدامات آبخیزداری مدیریت و کنترل شد؛ این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته که تنها ۳۵۰ هزار متر مکعب بود، حاکی از شرایط بسیار مطلوب در مدیریت منابع آب جاری است.

او افزود: بیشترین حجم مدیریت رواناب مربوط به شهرستان نهبندان با بیش از ۴ میلیون متر مکعب بود. شهرستان‌های طبس و عشق‌آباد نیز هر کدام با بیش از ۴ میلیون متر مکعب در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند؛ مابقی شهرستان‌ها شامل بیرجند با حدود ۲ میلیون متر مکعب و خوسف با بیش از یک میلیون متر مکعب بوده‌اند و سهم سایر شهرستان‌ها کمتر از یک میلیون متر مکعب بوده است.

نصرآبادی بیان کرد: کنترل مؤثر این رواناب‌ها از بروز خسارات احتمالی در مناطق پایین‌دست جلوگیری می‌کند؛ مدیریت صحیح و به‌موقع رواناب‌ها مستقیماً منجر به بهبود کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی، به‌ویژه قنوات منطقه، خواهد شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: از ابتدای تقسیم استان تاکنون، حدود ۲ هزار و ۴۰۰ سازه آبخیزداری در سطح استان اجرا شده است؛ این سازه‌ها از انواع مختلفی شامل سنگ‌ملاتی، توری سنگی و سازه‌های خاکی تشکیل شده‌اند که پراکنش آنها بر اساس شرایط جغرافیایی هر منطقه صورت گرفته است.

او عنوان کرد: حجم کلی آبگیری شده در سازه‌ها حدود ۸۷ میلیون متر مکعب تخمین زده می‌شود؛ با توجه به نوع و پراکندگی جغرافیایی بارش‌ها، ممکن است برخی سازه‌ها ذخیره‌سازی کمتری داشته باشند؛ کمترین میزان مدیریت ثبت‌شده در سال‌های آبی گذشته ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار متر مکعب بوده است.

نصرآبادی تصریح کرد: بیشترین میزان آبگیری با حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب در سال آبی گذشته ثبت شد؛ این نوسانات با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر کشور و استان، در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت رخ می‌دهد و تقریباً تمامی سازه‌ها با توجه به پراکنش بارش، سیلاب‌ها را مدیریت کرده‌اند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: یکی از اهداف سازه‌هایی نظیر توری سنگی و گابیونی، تعدیل شیب رودخانه و کاهش فرسایش خاک است که این امر به افزایش نفوذ آب به رسوبات کمک می‌کند؛ به همین دلیل برنامه مشخصی برای لایروبی این سازه‌ها پیش‌بینی نشده است.

او گفت: در سازه‌های خاکی کلان، لوله‌های تخلیه نصب شده تا همزمان با ورود سیلاب، بخشی از آب و رسوبات به تدریج به پایین‌دست نفوذ کند؛ بهره‌برداران باید از مسدود کردن این لوله‌ها در زمان آبگیری اکیداً خودداری نمایند تا مدیریت تخلیه به‌درستی انجام شده و سازه برای آبگیری بعدی آماده شود.

نصرآبادی افزود: با توجه به اهمیت جهانی آبخیزداری، پیگیری احیای ردیف اعتبار ملی طرح‌های مرزی استان با نمایندگان مجلس در حال انجام است؛ همچنین طرح کلان جالیز که از سال ۱۴۰۲ در فردوس آغاز شد، به عنوان الگویی موفق مطرح است؛ به‌طوری که استان خراسان جنوبی در سال ۱۴۰۳ دومین استان کشور از نظر عملکرد بوده و این قرارداد در قالب تفاهمنامه با بسیج سازندگی برای پوشش یک میلیون و ۷۵۰ هزار هکتار تمدید شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: این طرح پوشش ۵ هزار رشته قنات را در بر خواهد گرفت و مبلغ ۶۲۵ میلیارد تومان سهم استان خراسان جنوبی مصوب شده است؛ در نهایت، با توجه به وسعت ۱۴ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار عرصه‌های منابع طبیعی استان، استفاده از سیستم‌های سنجش از دور (RS و GIS) به عنوان کارآمدترین گزینه جهت پایش، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی توصیه می‌شود.