چگونه چهارشنبه‌ سوری را جایگزین چهارشنبه‌ سوزی کنیم؟

به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های ایرانی است که در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می‌شود. این جشن ملی پیش از اسلام در زمان مشخصی برگزار نمی‌شد، اما با ورود اسلام به کشورمان در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار شد؛ زیرا اعراب روز چهارشنبه را روز نحس و شومی می‌دانند.

بنا بر این گزارش، واژه چهارشنبه‌سوری از دو واژه چهارشنبه و سوری تشکیل شده است. واژه سور به معنی جشن است. در دوران باستان در روز چهارشنبه‌سوری آتش بزرگی برافروخته می‌شد که تا برآمدن خورشید روشن می‌ماند. مردم با پریدن از روی این آتش می‌خواندند: «زردی من از تو/سرخی تو از من»

شایان ذکر است؛ در اصل مراسم برافروختن آتش در مراسم چهارشنبه‌سوری و پریدن از روی آن نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاک‌سازی مذهبی در میان زرتشتیان بود. البته چهارشنبه‌سوری جشنی نیست که به دین یا قومیت خاصی وابسته باشد. به عنوان مثال تهرانیان در گذشته در شب چهارشنبه‌سوری حاجت خود را از توپ مروارید می‌خواستند. توپ مروارید، توپ نظامی است که پیش از این در میدان ارگ تهران و روبه روی نقاره‌خانه قدیم قرار گرفته بود. این توپ نظامی بزرگ در سال ۱۲۳۳ شمسی به دستور فتحعلی شاه قاجار و به دست اسماعیل اصفهانی ساخته شده بود.

تهرانی‌ها هم‌اکنون مراسم خاصی برای روز چهارشنبه‌سوری ندارند، زیرا نسل جدید آشنایی چندانی از ریشه چهارشنبه‌سوری و آیین‌های سنتی آن ندارند. اما خوب است بدانیم، برای جشنی بزرگ و آیینی مثل چهارشنبه سوری نه تنها در تهران قدیم، که هنوز در بسیاری از شهرهای کشورمان آیین ها و آداب مختلفی برای پایکوبی وجود دارند. مثلاً؛

مردم خراسان در روز چهارشنبه‌سوری در قالب مراسم علفه برای خوش‌آمدگویی به درگذشتگان، حلوا یا نوعی نان روغنی به نام چلپک را می‌پزند و آن را با یک کاسه آب روی پشت‌بام می‌گذارند. مردم شهر‌های مختلف خراسان معتقد هستند روح مردگان در چهارشنبه‌سوری آزاد هستند و به طرف اقوام خود می‌آیند.

از آیین‌های دیگری که مردم شهر‌های مختلف خراسان در روز چهارشنبه‌سوری برگزار می‌کنند، می‌توان به کوزه شکستن اشاره کرد. مردم این دیار در روز چهارشنبه‌سوری مقداری نمک را به نشانه بدبختی، مقداری زغال را به نشانه سیاه‌روزی و یک سکه را به نشانه تنگدستی در یک کوزه می‌گذارند و کوزه را به دست یکی از اعضای خانواده می‌دهند تا آن را از بالای بام به کوچه بیندازد. این فرد هم‌زمان با انداختن کوزه در کوچه این متن را زمزمه می‌کند: «درد و بلای خنه (خانه) را ریختم در کوچه».

در این میان باید گفت: مردم و به خصوص جوانان تبریز پیش از این در روز چهارشنبه‌سوری از روی آب روان می‌پریدند و هم‌زمان با این کار می‌گفتند: «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه».

مردم تبریز در روز چهارشنبه‌سوری از بالای پشت بام خانه‌شان روی سر عابرینی که از کوچه عبور می‌کنند، آب می‌پاشند. این رسم ریشه در دوره ساسانی دارد.

مردم قزوین نیز در شب چهارشنبه‌سوری دختران دم بخت را با جارو از خانه بیرون می‌کردند تا بختشان در سال جدید باز شود.

مردم کردستان و کرمانشاه هم در روز چهارشنبه‌سوری مراسم شال‌اندازی را برگزار می‌کنند. آن‌ها در این روز شالی بلند را از بالای پشت بام به درون خانه‌ها آویزان می‌کردند. صاحب خانه نیز این شال را پر از آجیل و میوه می‌کرد و سپس شال بالا کشیده می‌شد. این مردم در روز چهارشنبه‌سوری تخم‌مرغ می‌شکنند؛ یعنی تخم‌مرغ را رنگ می‌کنند و آن را به صورتی که سرش بیرون باشد در دست می‌گیرند و سپس به تخم‌مرغی که در دست فرد دیگری است می‌زنند. تخم‌مرغ هر شخصی که شکست بازنده است و باید تخم‌مرغی را به فرد برنده بدهد.

خاطرنشان می‌شود؛ قاشق‌زنی رسمی که مردم اکثر شهر‌های کشورمان در روز چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شد. زنان در قالب این مراسم چادری را روی سرشان می‌انداختند و به صورت ناشناس با قاشق به کاسه یا قابلمه می‌کوبیدند و به درب خانه دیگران می‌رفتند. اهل خانه نیز کاسه یا قابلمه را می‌گرفتند و پس از آنکه آن را با مشتی آذوقه خشک پر می‌کردند به صاحبش برمی‌گرداندند. قاشق‌زن پس از این که به خانه برمی‌گشت آش ابودردا را با نیت شفای بیماران می‌پخت و بعد از اینکه بخشی از آن را به بیماران خانه می‌داد، مابقی را به فقرا می‌داد.

گفتنی است؛ رسم قاشق‌زنی هم‌اکنون با کمی تغییر برگزار می‌شود.

انتهای پیام/

نگاهی به آداب ایرانیان برای جشن چهارشنبه آخر سال