به گزارش حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، مذاکرات حقوقی دریای خزر بعد از فروپاشی شوروی سابق آغاز شد و از جمله مواردی که در آن مورد توجه قرار گرفت «تحدید حدود» و «تعیین خط مبدا» بود. همچنین بحث ممنوعیت حضور، عبور، تصمیم‌گیری و دریانوردی کشور غیرساحلی در خزر از بحث‌هایی است که توجه به آن می‌تواند به نفع پنج کشور ساحلی باشد.

به عبارتی دریانوردی در خزر فقط با پرچم پنج کشور ساحلی ممکن خواهد بود و اندازه کشتی همچنین گردشگری، تجاری یا نظامی بودن آن هم تفاوتی ندارد. ویژگی دیگر کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر این است که بسیاری از موارد مثبت را در خود جای داده و از طرح موارد تنش زا در آن پرهیز شده است.

بیشتر بخوانید:کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر امضا شد+متن کامل کنوانسیون

هانی‌زاده کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست خارجی  باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص کنوانسیون رژیم حقوقی خزر اظهار کرد: مسئله تعیین رژیم حقوقی دریای خزر بین کشور‌های ساحلی این مجموعه همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. همچنین در طول سال‌ها مذاکره، شاهد برگزاری حداقل شش دور رایزنی در سطح سران بودیم و همچنان تلاش می شود تا پنج کشور ساحلی به نتیجه ای قطعی برای بهره‌برداری مناسب از امکانات این دریا برسند.

او ادامه داد: به نظر می‌رسد که مسئله دریای خزر یک موضوع پیچیده‌ است، چراکه قدرت‌های فرامنطقه‌ای در برخی کشور‌های ساحل دریای خزر مثل آذربایجان تأثیر گذارهستند و به همین دلیل این امید وجود دارد که با تصویب این قانون درمجلس مسئله رژیم حقوقی دریای خزر به سرانجام قابل قبولی برسد.

او توضيح داد: ایران باید بر اساس توافقنامه‌هایی که قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بین ایران و این کشورها وجود داشته برگردد، زیرا تغییر جغرافیای سیاسی منطقه به معنی بر هم خوردن توافقاتی بین کشور‌ها نیست، بنابراین به نظر می‌رسد لازم است که تهران در این راه قدم‌های محکمی بردارد و بر اجرایی شدن توافقنامه‌های سال ۱۹۱۹ تاكيد كند؛ چراکه بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و حضور سه کشور دیگر به عنوان کشور‌های ساحلی دریای خزر نمی‌توانند در تغییر ساختار و عناوین مربوط به روند‌های توافقنامه‌های بین ایران و شوروی سابق تغییری ایجاد کنند.

کارشناس مسائل سیاست خارجی در خصوص تقسیم بندی کشورهای ساحلی و اینکه سهم ایران از ساحل دریای خزر چه تغییری خواهد کرد؟ افزود: در حال حاضر ایران باید بر اساس توافقنامه‌های سابق عمل کند. کنوانسیون‌هایی که تاکنون شکل گرفته اند تحت عنوان کنوانسیون دریای خزر تلاش می‌کنند تا شرایط را به گونه‌ای رقم بزند که سهم تمامی کشور‌ها در بهره‌برداری از این دریا یکسان باشد. در حال حاضر با توجه به این تقسیم بندی‌ها به نظر می‌رسد که دسترسی‌ ایران به منابع طبیعی منطقه تا حدودی کاهش خواهد داشت.

او خاطرنشان کرد: در تقسیم بندی عنوان شده در کنوانسیون خزر باید سه عنصر ساختار جمعیتی ، طول ساحل و  عمق دریای خزر مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت ایران به دلیل فشار قدرت‌های خارجی به کشور‌های ساحلی دریای خزر یا حضور روسیه به عنوان کشور قدرتمند می‌تواند از قدرت کمتری در این دریا  داشته باشد.

کارشناس مسائل بین الملل درباره افزایش سهم ایران از قسمت‌های مشاء دریای خزر گفت: باید در مورد بخش مشاء حق ایران تضمین شود، علاوه براین لازم است در این کنوانسیون  مسئله جمعیت هر کشور را هم در نظر بگیرند و این گزینه‌ای است که نمی توان آن را نادیده گرفت. همچنین غیر از مشاء بودن ساحل باید گزینه‌های دیگری هم مورد توجه قرار گیرد، ولی عناصر خارجی سعی می‌کنند در این خصوص به صورت غیرمنصفانه از سواحل دریای خزر استفاده کنند. در برخی کشور‌های حوزه دریای خزر قدرت‌هایی مانند انگلیس، فرانسه و آمریکا حضور دارند و سریعاً و بدون توجه به رژیم حقوقی دریای خزر سعی می‌کنند بهره‌برداری کنند.

هانی زاده در باره فرصت‌هایی که امضای این کنوانسیون می‌تواند برای ایران به وجود بیاورد و همچنین مانع فعالیت ائتلاف‌های فرا منطقه‌ای مانند خلیج فارس شود نیز تصریح کرد: در صورت امضا این توافقنامه حقوق ایران تضمین خواهد شد، ولی نگرانی از این هست که این توافقنامه به درستی اجرا شود. کشور‌هایی که این کنوانسیون را به امضا رسانده اند نباید تکیه بر قدرت‌های خارجی داشته باشند. باید حقوق ایران تضمین شود، مسئله امضای توافقنامه یک مسئله است و اجرایی کردن این توافقنامه مسئله دیگری است؛ بنابراین نفس این توافقنامه می‌تواند به صورت شفاهی و نظری حق ایران را تضمین کند، باید دید که عملکرد کشور‌های دیگر به چه صورتی خواهد بود.

کارشناس مسائل بین الملل در خصوص تسهیلاتی که روسیه برای ایران در این کنوانسیون قائل شده است گفت: اگر روسیه در عمل به توافقات خود پایبند باشد، ایران هم می‌تواند به خوبی از این فرصت استفاده کند، روسیه به دلیل شرایط منطقه‌ای و به صورت تاکتیکی  باید منصفانه با ایران رفتار کند و این اطمینان داده شود که حقوق ایران به درستی تضمین خواهد شد؛ امید است که روسیه شریک بسیار خوبی برای ایران باشد و آنچنان که در کنوانسیون قید شده عملا آن را اجرایی کند.

هانی زاده درپاسخ به سوالی در رابطه با امضای کنوانسیون خزر توسط ایران و دیگر کشور‌های ساحلی این دریا و اینکه در صورت امضای تمامی کشور‌ها فعالیت ائتلاف فرامنطقه‌ای عملا خنثی خواهد شد، خاطرنشان کرد: اگر این توافقنامه عملیاتی شود، قطعا این اتفاق خواهد افتاد آن‌ها هیچ امیدی به حضور در منطقه دریای خزر نخواهند داشت. اما با توجه به وابستگی اغلب کشور‌های ساحل دریای خزر به آمریکا و غرب به نظر می‌رسد باید تضمینی بر اجرایی شدن بدون نقص این کنوانسیون در نظر گرفته شود. تنها زمانی که هر پنج کشور ساحلی خزر مانع حضور آمریکا در دریای خزر شده و از قدرت نظامی آنها به عنوان پشتیبان استفاده نکنند کنوانسیون خزر ضمانت اجرایی خواهد یافت.

او در پایان درباره تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس نیز یاد آور شد: طبیعی است که وجود ائتلاف‌های فرا منطقه‌ای در خلیج فارس برای ایران مشکلاتی را به وجود می‌آورد، ولی کشورمان با توجه به نفوذی که در منطقه داشته همچنین گستره سواحل و تجربه‌ای که در حفظ امنیت خلیج فارس دارد، قطعا توان مقابله با ائتلاف دریایی آمریکا و انگلیس را دارد. علاوه براین ائتلاف آمریکا در خلیج فارس امنیت ایران و کشور‌های حاشیه خلیج فارس را به خطر می‌اندازد، ولی تهران هم ابزار‌های مناسبی در اختیار دارد تا بتواند از حقوق خود در مقابل این  ائتلاف سازی دفاع کند.

انتهای پیام/

عملیاتی شدن کنوانسیون رژیم حقوقی خزر ،قطع امید حضور ائتلاف های فرا منطقه ای