دو روی سکه وجود گُل‌خر‌ها در بازار زعفران/ خام فروشی دامنگیر طلای سرخ

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، زمان محدود برای برداشت گل زعفران و جدا کردن کلاله از گل، کمبود نیروی انسانی و افزایش هزینه پاک کردن گل موجب ظهور دلالان و افرادی با عنوان " گًل‌خر" شده که با خرید آن از زعفران کاران به قیمت اندک، سود بسیار برده و همچنین موجب تاثیر بر بازار زعفران می‌شوند.

لطافت و حساسیت گل زعفران و شرایط ویژه برداشت آن از جمله ویژگی‌های منحصر بفرد این گل پرناز و لطف است و گرچه زعفران دارای گل زیبا، چشم‌نواز، حساس و لطیف است، اما بازار این محصول بسی سخت، خشن و اغلب با بغض کشاورزان و زعفران‌کاران همراه است.

دوره گل‌دهی مزرعه زعفران ۱۵ تا ۲۵ روز است و مقدار گل‌ها از روز هفتم تا دهم افزایش می‌یابد. زمان برداشت بسته به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر است و صبح زود و قبل از طلوع آفتاب بهترین زمان جمع‌آوری گل ها است.

برای جلوگیری از خراب شدن گل‌ها توصیه‌هایی وجود دارد از جمله استفاده از سبد‌های حصیری، منفذدار یا کیسه‌های نخی و جلوگیری از فشرده شدن گل ها، کلاله گل‌ها بلافاصله پس از چیدن گل باید از آن جدا شود، زیرا در اثر گذشت زمان گرده‌های زرد رنگ پرچم بر روی کلاله‌ها (همان زعفران نهایی) قرار گرفته و جداسازی کلاله‌ها به سختی انجام می‌شود و در نتیجه باعث آسیب دیدن کلاله و کاهش ارزش و بازارپسندی زعفران می‌شود.

 

 

 

در این میان مدت زمان محدود برای برداشت گل و فاصله کمتر از یک روز برداشت از مزرعه تا زمان پاک شدن گل و تهیه زعفران موجب تحمیل شدن فشار بر کشاورز از نظر تامین کارگر و تامین هزینه آن و سوء استفاده‌های فراوان از چنین شرایطی بوسیله افراد سودجو به نام"دلال" شده است.

 

دلالان بدون آنکه زحمتی برای کشت و برداشت طلای سرخ بکشند صرفا به خاطر حضور به موقع در جای جای فاصله زمین تا بازار و شناخت کامل از چالش‌ها و مشکلات کشاورزان به خوبی از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.

در حالی که بخش عمده‌ای از سهم حدود ۹۰ درصدی زعفران ایران در جهان متعلق به استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی است، تولیدکنندگان خراسانی کمترین منفعت را از بازار جهانی زعفران به دست می‌آورند.

صادرات این محصول در قالب صادرات غیر نفتی می‌تواند نجات بخش اقتصاد کشور و محور اصلی در تحقق اقتصاد مقاومتی باشد حال آن که بی‌توجهی به این نکته هنوز هم در روند کشت تا صادرات و بازاریابی این محصول راهبردی موج می‌زند.

ایران به عنوان تولیدکننده منحصر به فرد و بهتر است بگوییم بی‌رقیب زعفران در دنیا مطرح است، اما بدون در نظر گرفتن چالش‌های موجود در حوزه صادرات این محصول استراتژیک، توفیقی به دست نمی‌آید.

اینکه برای صد‌ها سال دارنده محصولی باشی و تاریخ نگاران در انواع و اشکال مختلف نام آن را به نام سرزمینت بزنند و همچنان در مدیریت و برنامه‌ریزی برای توسعه و برداشت با کمترین هدر رفت، فرآوری و بسته بندی، بازاریابی، صادرات و معرفی آن به جهانیان به عنوان برند ایرانی و در بسته‌بندی‌های قابل اطمینان و اتکا دچار مشکل باشی نشان از بی‌توجهی به این ارزش اقتصادی این محصول دارد و همین می‌شود که همچنان تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی از تجارت قابل توجه این محصول در بازار‌های جهانی به حداقل‌های ممکن راضی شده‌اند.

در حالی که ۱۸ دستگاه و مجموعه در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی طلای سرخ کشور متولی و وظیفه‌مند هستند عدم رسیدن به گفتمان مشترک و حرکت در مسیر واحد برای عمل و انجام وظیفه خود نیز نشان از بی‌تفاوتی عمیق و اقدامات خودمحور در این زمینه دارد.

 

 

پس از انتقال گل‌ها از مزرعه در کمترین زمان ممکن باید اقدام به جدا سازی کلاله از سایر اجزای گل نمود. در غیر این صورت به دلیل فساد پذیری سریع گل‌ها غیرقابل استفاده می شود و در چنین شرایطی است که حلقه جدیدی در زنجیره زعفران از تولید تا رسیدن به بازار شکل می‌گیرد که آن هم افرادی هستند که به دلیل خرید گل زعفران از آن‌ها تحت عنوان " گًل خر" در اصطلاع عامیانه یاد می‌شود.

در گذشته کشاورزان با کمک گرفتن از کارگران اقدام به جمع‌آوری گل از زمین و نیز با کمک همان‌ها اقدام به پاک کردن گل می کردند، اما در این سال‌ها افزایش هزینه‌های تولید و عدم توان مالی کشاورزان برای تامین هزینه پاک کردن گل‌ها در کنار دیگر هزینه‌ها موجب شده پس از جمع‌آوری گل یا در سر زمین و یا در بازار‌های محلی اقدام به فروش گل زعفران کنند.

 

 

غلامرضا میری نایب رییس شورای ملی زعفران در این زمینه گفت: این افراد که با عنوان گل‌خر از آنان نام برده می‌شود هر روز گه گل را از کشاورزان می‌خرند با توجه به نیروی کار فراوانی که به واسطه سرمایه‌دار بودن دارند، گل را خریده و فردای آن روز هم زعفران خشک شده را با قیمت کمتر به بازار عرضه می‌کنند.

 او با بیان اینکه این افراد به دلیل اختلاف میان تبدیل گل به زعفران سود خوبی می‌برند افزود: این گروه زعفران را به قیمت پایین به بازار عرضه می‌کنند و همین امر موجب تاثیر بر بازار می‌شود.

نایب رییس شورای ملی زعفران با بیان اینکه این افراد به راحتی در شهر‌هایی مانند تربت‌حیدریه به دلیل حجم بالای کار و وسعت اراضی زیر کشت زعفران قابل ساماندهی هستند، ادامه داد: کشاورزان به دلیل نیاز مالی و ضرورت تامین هزینه کارگران و افزایش هزینه‌ها و همچنین عدم امکان نگه داشتن گل و ضرورت فروش گل، ناچار به فروش آن به هر قیمتی به گل‌خر‌ها هستند.

میری بیان کرد: باید برای حذف یا ساماندهی گل‌خر‌ها در بازار زعفران نسبت به توانمندسازی مالی کشاورزان اقدام کرد.

او تصریح کرد: باید برای این کار دستگاه جداسازی کلاله داشته باشیم تا دیگر کشاورز مجبور نشود گل را بفروشد و با استفاده از این دستگاه ضمن جداسازی در زمان لازم اقدام به نگهداری محصول خود و فروش و عرضه به بازار در زمان موثر کند.

 

 

محمدرضا اورانی رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: ۷۶ درصد سطح زیر کشت و بیش از ۸۰ درصد تولید محصول زعفران ایران متعلق به این استان است .

 

---

او افزود: سال ۱۳۸۸ هزینه تولید یک کیلوگرم زعفران برای کشاورز بطور متوسط ۷۲۰ هزار تومان، ولی متوسط نرخ فروش آن دو میلیون و ۳۵۰ هزار تومان بود. ۱۰ سال بعد یعنی سال ۱۳۹۸ متوسط هزینه تولید یک کیلوگرم زعفران برای کشاورز به هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و متوسط نرخ فروش آن به هشت میلیون تومان رسید.

رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: بر این اساس قیمت فروش زعفران در یک دهه گذشته حدود چهار برابر، اما هزینه تولید آن برای کشاورز زعفرانکار حدود ۱۰ برابر شده است.

 

---

اورانی بیان کرد: مجموعه شرایط حاکم در سال ۱۳۹۸ و بازار زعفران موجب شد امسال نه تنها کشت جدید زعفران در این استان متوقف شود بلکه بخشی از کشتزار‌های زعفران هم که بیش از هشت سال سابقه کشت داشت نیز دوباره کاشته نشد.

او تصریح کرد: همچنین تعدادی از زعفران کاران نیز با توجه به شرایط حاکم بر بازار زمین‌های خود را آبیاری و آماده‌سازی نکردند.

رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: مجموعه بررسی‌های میدانی جهاد کشاورزی و برآورد‌های کارشناسی نشان می‌دهد تولید زعفران در خراسان رضوی امسال نه تنها افزایش نخواهد داشت بلکه به صورت قابل ملاحظه ای یعنی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته کاهش خواهد یافت.

اورانی اظهار کرد: از طرفی در ملاحظه آمار صادرات زعفران نیز مشاهده می‌کنیم آمار صادرات زعفران استان در ۱۰ سال گذشته برخلاف تمام موانع موجود برای صادرات، همیشه روند افزایشی داشته است.

او افزود: به عنوان مثال سال ۱۳۹۸ از محل گمرکات خراسان رضوی حدود ۲۵۲ تن و ۳۵۳ کیلوگرم صادرات زعفران صورت گرفت که با احتساب ۲۸ تن صادرات این محصول از سایر کمرگات کشور در مجموع ۲۸۰ تن صادرات از این استان انجام شد.

رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: این میزان نسبت به حجم صادرات سال ۱۳۸۸ که حدود ۶۵ تن و ۵۱۶ کیلوگرم بود حدود ۴.۵ برابر شده است و نیمه نخست امسال نیز ۸۷ تن زعفران از گمرکات خراسان رضوی صادر شد.

 

 

 

غلامحسین ساربان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این زمینه با بیان اینکه تا کنون ضرورتی برای ساماندهی گل‌خر‌ها احساس نشده است، گفت: وجود این افراد ضروری است، زیرا اگر این افراد نباشند و اقدام به خرید گل و انتقال آن برای پاک کردن نکنند، چگونه باید زعفران تولید کرد؟

 او افزود: این افراد صرفا گل را جمع می‌کنند و به مراکز جمعیتی بزرگی که در اختیار دارند و می‌شناسند جهت پاک کردن ارسال می‌کنند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه اگر این افراد نباشند گل زعفران روی دست کشاورز می‌ماند، ادامه داد: کمرنگ شدن این گروه افراد در سال گذشته موجب افزایش قیمت پاک کردن هر کیلوگرم زعفران به ۲۵۰ هزار ریال شده بود.

ساربان در خصوص علت بی میلی کشاورزان به ادامه پاک کردن گل زعفران بیان کرد: با توجه به هزینه‌های پاک کردن گل و محدودیت‌های موجود از نظر نیروی انسانی در این زمینه کشاورزان برای رسیدن به پول در اولین فرصت جهت تامین مالی برای صرف هزینه جمع‌آوری گل، کمتر از گذشته به پاک کردن گل زعفران تمایل نشان می‌دهند.

او تصریح کرد: گل زعفران توسط گل‌خر‌ها خریداری می‌شود و در مراکز جمعیتی و نیروی انسانی از قبل شناسایی شده با دریافت مدارک تحویل و سپس زعفران پاک شده تحویل گرفته و پس از خشک کردن به تجار فروخته می‌شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی فعالیت این گروه افراد را به عنوان حلقه زنجیره تولید زعفران ضروری دانست و تاکید کرد: گیاه زعفران در گذشته در قطعات کوچک کشت می‌شد، اما این روز‌ها قطعات زیرکشت آن افزایش یافته است، بنابراین زعفران‌کاران چاره‌ای جز فروش گل ندارند.

محسن زنگنه نماینده تربت حیدریه، مه‌ولات و زاوه در مجلس شورای اسلامی گفت: چندی پیش با شماری از افرادی که تحت عنوان گًل‌خر در بازار فعالیت می‌کنند و شناخته شده هستند و تعداد آن‌ها به ۱۰ تا ۱۵ نفر می‌رسد جلسه‌ای داشتیم که همکاری خوبی هم داشتند.

او افزود: این گروه تعهد کردند هر کیلوگرم گل زعفران را یک و نیم میلیون ریال خریداری کنند به شرطی که صادرکنندگان زعفران آن‌ها را بخرند، اما در سخت‌ترین شرایط نگین زعفران روی دستشان مانده بود.

نماینده تربت حیدریه، مه‌ولات و زاوه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه امسال نسبت به سال گذشته قیمت گل زعفران بهتر شده است ادامه داد: با ورود به موقع به میدان نگذاشتیم امسال زمان زیادی شاهد افت قیمت گل زعفران باشیم، اما در هر صورت معضل موجود دلالی در بازار زعفران است که آن را باید حل کنیم و در عین حال اقدام به تقویت کشاورز کنیم.

زنگنه با انتقاد از عملکرد شورای ملی زعفران گفت: این شورا به جای آسیب‌شناسی و حل مشکل زعفران‌کاران صرفا به فکر جیب خود و تضمین سود‌های خود است حال آنکه باید با شناسایی دلالان و آن‌ها که بازار زعفران را از آغاز تا انتها به چالش می‌کشند کمک‌حال باشد.

او تصریح کرد: امسال به طور جدی به موضوع خرید زعفران و تلاش در جهت خرید آن بوسیله دولت در بالاترین حد ممکن پرداختیم تا از این طریق شاهد رفع مشکل کشاورزان و توجیه اقتصادی برای ادامه فعالیت آنان در این زمینه باشیم.

نماینده تربت حیدریه، مه‌ولات و زاوه در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: ساماندهی گًل‌خر‌ها و پرداختن به ضرورت ساماندهی و کم و کیف این گروه در سال آینده قطعا مورد پیگیری و مطالبه خواهد بود.

زنگنه اظهار کرد: این امر با همکاری و مشارکت نمایندگان شهر‌های زعفران‌خیز در مجلس شورای اسلامی انجام می‌شود.

 

 

ساربان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه سال ها است که بر روی ساخت دستگاه جداسازی کلاله زعفران در کشور کار شده و وزارت جهاد کشاورزی نیز کمک‌های بلاعوض فراوانی در این زمینه داده است، گفت: هنوز توفیق لازم در اختراع و طراحی این دستگاه حاصل نشده است.

 او افزود: تست عملکرد مطلوب دستگاه نیاز به زمان دارد و با توجه به اینکه دوره گل‌دهی زعفران بسیار کوتاه است انجام آزمایشات و شناسایی و رفع عیوب امکان‌پذیر نیست و همین است که سختی کار دو چندان شده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی  ادامه داد: در پاک کردن گل زعفران اقداماتی در سال‌های گذشته انجام شده، اما هنوز ضایعات در برش و جداسازی کلاله از گل فراوان است و از کسی که ما را یک گام به جلو ببرد استقبال می‌کنیم.

میری نایب رییس شورای ملی زعفران نیز با بیان اینکه طراحی و ساخت این دستگاه به شدت ضروری است، گفت: بخش خصوصی به تنهایی توان تامین مالی طراحی و ساخت این دستگاه را ندارد و باید توجه داشت که وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه متولی اصلی است و باید پای کار باشد.

او با بیان اینکه امسال بابت هر کیلو زعفران خشک کشاورز باید بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون ریال برای جداسازی هزینه کند، افزود: این در حالی است که سال گذشته این رقم بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال بود و دوبرابر شدن آن بنابه دلایل فروان از جمله شیوع کرونا و تورم در جامعه است.

نایب رییس شورای ملی زعفران ادامه داد: علاوه بر کمک به کشاورز با طراحی این دستگاه خواهیم دید تا چه میزان بارآلودگی زعفران کاهش می‌یابد، زیرا اگرچه گفته می شود زعفران دارای خواص درمانی است، اما کاربرد آن در تولید دارو مستلزم برخورداری از استاندارد‌هایی است که در روش سنتی پاک کردن زعفران و خشک کردن آن به سختی قابل تحقق است.

میری با اشاره به اینکه یکی از مواد مهم و مفید موجود در زعفران کروسین نامیده می‌شود، بیان کرد: در صورت پاک کردن و خشک کردن زعفران به روش صحیح در زمینه تولید کروسین نیز می‌توان بخوبی موفق و ارزش افزوده بالایی را محقق کرد.

او تصریح کرد: حاضریم برای تامین هزینه طراحی و ساخت دستگاه جداکننده کلاله از گل زعفران ۵۰ درصد هزینه را در صورت تامین الباقی بوسیله دولت با شرط واگذاری کار به بخش خصوصی قبول کنیم.

نایب رییس شورای ملی زعفران تاکید کرد: اگر فرد یا افرادی هستند که در این زمینه کار کرده‌اند خودشان را معرفی کنند تا بتوانیم با کار بر روی آن به نتیجه مطلوب برسیم، زیرا اگر این کار به انجام برسد خدمت بزرگی به کشاورز کرده‌ایم.

 

 

ساربان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: هم اکنون بیش از ۶۵ درصد محصول زعفران این استان به صورت فله، خام یا بسته‌بندی محصول خام به خارج از کشور صادر می‌شود.

او افزود: بعد از محصول پسته، زعفران دومین محصول بخش کشاورزی است که بیشترین درآمد ناخالص را برای کشاورزان ایجاد می‌کند و باید مورد توجه و حمایت قرار گیرد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه هم اکنون ۱۲۰ هزار هکتار در کشور سطح زیرکشت محصول زعفران است که ۹۱ هزار هکتار آن در خراسان رضوی قرار دارد، ادامه داد: در حال حاضر ۱۳۰ هزار خانوار بهره‌بردار در این زمینه فعالیت دارند که ۱۰۹ هزار خانوار از این تعداد دارنده کمتر از یک هکتار سطح زیرکشت زعفران هستند.

ساربان بیان کرد: برآورد می‌شود ۶۰۰ هزار نفر در خراسان رضوی از محل کشت و برداشت طلای سرخ امرار معاش می‌کنند.

او تصریح کرد: هر هکتار زعفران برای ۲۰۰ نفر ایجاد شغل می‌کند و به جرات می‌توان گفت که این محصول در ایجاد اشتغال و اقتصاد خانوار‌ها بی‌نظیر است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: نگاه صرف به زعفران به عنوان ادویه، جفا در حق این محصول است و باید آن را به عنوان گیاهی دارویی، منحصربفرد و حتی دارای ابعاد ناشناخته در جهان مد نظر قرار داد.

منبع: ایرنا

 

انتهای پیام//ف.ش