باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدعلی حسن‌نیا* - انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق در ۱۱ نوامبر برگزار می‌شود. البته انتخابات ویژه مخصوص نیرو‌های نظامی، حشد الشعبی و اداری و امنیتی در سراسر این کشور به پایان رسیده است. این انتخابات در استان‌های کردی معروف به اقلیم کردستان نیز برگزار می‌شود.
عرصه سیاسی کرد‌ها در عراق از سه بازیگر سنتی و چند بازیگر نوظهور تشکیل می‌شود که هر یک شبکه رای و ضعف‌ها و قوت‌های منطقه‌ای خاص خود را دارند که در چند سال اخیر فراز و نشیب‌های زیادی را در پی داشته است.
حزب دموکرات کردستان (KDP):
حزبی بزرگ با پایگاه قوی در اربیل و دهوک، که رهبری غیررسمی آن را خانواده بارزانی در اختیار دارند. KDP معمولاً به‌دنبال افزایش سهم خود از کرسی‌های پارلمان عراق و به‌دست آوردن اهرم فشار بیشتر در مذاکرات بغداد است. در روز‌های اولیه شمارش آراء در اقلیم، KDP در استان‌های اربیل و دهوک پیشتاز گزارش شده است.
اتحاد میهنی کردستان (PUK):
بازیگر قدیمی دیگر با پایگاه اصلی در سلیمانیه. PUK در این استان‌ها هنوز نفوذ قابل‌توجهی دارد و در گذشته نقش محوری در تعیین روسای جمهور یا کرسی‌های کابینه فدرال ایفا کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد PUK در حوزه سلیمانیه عملکرد قوی‌تری نسبت به KDP دارد. این حزب میراث دار جلال طالبانی رئیس جمهور فقید عراق است و امروز بافل طالبانی فرزند او با کنار زدن تمام رقبا و جنگ سخت درون گروهی دوباره اقتدار گذشته خاندان طالبانی را افزایش داده.
احزاب و حرکت‌های نوین (مانند New Generation / Gorran و مجموعه‌های مستقل هستند که در سال‌های اخیر احزاب جدیدِ عمومی‌محور و نسل جوان و امثال آن توانسته‌اند بخشی از رای‌های اعتراضی و شهری را جذب کنند و در برخی انتخابات محلی و پارلمانی سهم‌های قابل‌توجهی کسب کنند. این گروه‌ها چالش‌هایی برای دو حزب سنتی فراهم می‌کنند، مخصوصاً در میان رای‌دهندگان جوان و طبقه متوسط شهری. اما گوران بعد از شروع طوفانی سال‌های قبل اکنون یک حزب ضعیف بدل شده و در پیچ در پیچ قدرت اقلیم مابین خاندان طالبانی و بارزانی در حال افول جدی است.
در سطح اقلیم، تقسیم‌بندی بر پایه استان‌ها:
اربیل/دهوک در جناح حزب دموکرات کردستان و سلیمانیه در جناح حزب اتحاد میهنی دسته بندی می‌شود و هر حزب سعی می‌کند با ائتلاف با گروه‌های محلی، سهم کرسی‌های کرد در پارلمان فدرال را به حداکثر برساند. در سال ۲۰۲۵، گزارش‌ها از تلاش حزب دموکرات برای بسیج گسترده رای و ایجاد اهرم چانه‌زنی قوی‌تر با بغداد حکایت دارند؛ و از سوی دیگر اتحاد میهنی تلاش می‌کند تا با حفظ انسجام در سلیمانیه و جذب جریان‌های میانه‌روتر، جایگاه خود را تحکیم کند.
حزب دمکرات کردستان به رهبری بارزانی‌ها در اربیل و دهوک بسیار قوی هستند و اگر بتواند حضور خود را در بغداد به‌خوبی سازماندهی کند (لیست‌های متحد و ائتلاف‌های هدفمند)، می‌تواند کرسی‌های بیشتری برای بلوک کردی فراهم کند و اهرم چانه‌زنی‌اش را افزایش دهد.
اگر بلوک کردی یا ترکیبی از کرسی‌های حزب دموکرات و اتحاد میهنی و احزاب همسو تعداد مناسبی کرسی کسب کند، این گروه‌ها می‌توانند در تعیین نخست‌وزیر، ترکیب کابینه و انتخاب رئیس‌جمهور نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کنند. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که کرسی ریاست‌جمهوری معمولا به نماینده‌ای کردی اختصاص می‌یابد و توافق میان جناح‌های کرد برای نامزد کردن یک چهره واحد، عاملی کلیدی برای موفقیت است.
قابلیت انتخاب رئیس‌جمهور عراق بیشتر از آنکه صرفاً رقابت میان نامزد‌ها باشد، محصولِ چانه‌زنی‌های پارلمانی و توافق میان احزاب اصلی است. نامزد‌های کردی که غالبا به‌عنوان گزینه‌های محتمل در بحث‌های سیاسی و رسانه‌ای مطرح می‌شوند عبارت‌اند از: نیچروان بارزانی، مسرور بارزانی، هوشیار زیباری، برهم صالح و عبدالطیف رشید رئیس جمهور فعلی است.
بنظر می‌رسد این بار پست ریاست جمهوری برای کرد‌ها بسیار حیاتی باشد. با توجه به ابراز علاقه اهل سنت درباره لزوم دریافت پست ریاست جمهوری که دارای اختیارات وسیع باشد هم طیف کردی هم شیعی از این موضوع احساس خطر کرده‌اند. در انتخابات‌های گذشته، حزب دموکرات از «هوشیار زیباری» و سپس «ریبر احمد» حمایت کرد، در حالی‌که اتحاد میهنی «برهم صالح» را نامزد خود معرفی کرد که در نهایت عبدالطیف رشید رئیس جمهور عراق شد.
اختلاف بر سر نحوه برگزاری انتخابات و تقسیم کرسی‌ها
حزب دموکرات کردستان (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) بر سر تقسیم کرسی‌های مناطق اقلیم و نحوه اجرای قانون انتخابات اختلاف دارند.
اتحادمیهنی معتقد است که سیستم انتخاباتی کنونی به نفع ححزب دموکرات طراحی شده و باعث می‌شود حوزه‌های اربیل و دهوک (پایگاه‌های KDP) سهم بیشتری بگیرند.
در مقابل، حزب دموکرات می‌گوید تقسیم فعلی بر اساس جمعیت و آمار رسمی است و هر تغییری در مرزبندی‌ها نوعی «مهندسی سیاسی» به نفع سلیمانیه (پایگاه اتحاد میهنی) خواهد بود. این نزاع باعث شد در مقاطعی اتحاد میهنی تهدید کند انتخابات پارلمان اقلیم را تحریم کند یا خواستار اصلاح کامل قانون انتخابات شود. در انتخابات پارلمانی سراسری ۲۰۲۵ نیز همین اختلافات باعث شد دو حزب فهرست مشترک واحدی ارائه ندهند و هرکدام جداگانه وارد رقابت شوند.
اختلاف بر سر منابع مالی، نفت و بودجه
یکی از اصلی‌ترین اختلافات ساختاری بین دو حزب بر سر درآمد نفت اقلیم کردستان و نحوه تخصیص بودجه از بغداد است.. اتحاد میهنی طالبانی می‌گوید اربیل (در کنترل حزب دموکرات) منابع نفتی را به‌طور مستقل می‌فروشد و سهم عادلانه‌ای از درآمد‌ها به سلیمانیه نمی‌رسد. بارزانی‌ها هم می‌گوید بغداد در پرداخت بودجه اقلیم کارشکنی می‌کند و اتحاد میهنی باید در یک سیاست مالی متحد با اربیل همراه شود. این نزاع مالی، پشتوانه اصلی اختلافات انتخاباتی نیز هست، زیرا کنترل منابع مالی به‌طور مستقیم بر شبکه رأی، تبلیغات و سازماندهی حزبی اثر می‌گذارد.
کرد‌ها چگونه رای می‌دهند؟
درباره جریان کردی در عراق اینگونه است که اختلاف اصلی گروه‌های کرد در انتخابات ۲۰۲۵ عراق را می‌توان در سه محور خلاصه کرد:
تقسیم قدرت و منابع درون اقلیم (نفت، بودجه، پست‌های حکومتی)
تعیین استراتژی تعامل با بغداد (همکاری یا چالش)
تعیین رهبری و نماینده اصلی کرد‌ها در سطح ملی (ریاست‌جمهوری و ائتلاف‌ها)
*کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا