مهتدی: بحران امنیتی عراق زمانبر است؛ تجزیه بدترین سناریو

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،با توجه به تحولات اخیر عراق و بحران امنیتی این کشور ،  محمد علی مهتدی پژوهشگر ارشد در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. حوزه مطالعاتی آقای مهتدی مطالعات خاورمیانه و مسائل جهان عرب است.

نامبرده مقالات زیادی به فارسی و انگلیسی در مجلات معتبر داخلی و بین المللی به چاپ رسانده و در کنفرانس های متعدد بین المللی شرکت کرده است. آخرین آثار پژوهشی وی عبارتند از: "فردای بدون قذافی"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، مهر 1390)؛ "آمریکا با اخوان المسلمین به تفاهم رسیده است"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389)؛ " خاورمیانه اسلامی و غرب"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389).  مهتدی در این میزگرد معقتد است که بحران امنیتی عراق به این زودی ها حل و فصل نمی شود و زمان بر است. وی نقش مرجعیت را مهم و تحول آفرین و باعث اتحاد بین شیعیان دانست.

نقش مرجعیت در عراق تحول آفرید؛ شیعه متحد شد

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به درخواست مرجعیت از مردم برای دفاع از کشور و نیز حضور مردمی در صحنه برای مبارزه با داعش بحران امنیتی عراق تا چه زمانی طول خواهد کشید گفت:  برخی متغییرهایی است که احتمال دارد طرف مقابل در برنامه ریزی های خود حساب نکرده است. در راس این عناصر همین تحرکی است که مرجعیت شروع کرده و به دنبال آن موج جوانهایی که اسلحه می گیرند. این تحول مهمی است. قبلا هم دیده بودیم، هم در لبنان و در جنگ 33 روزه در سال 2006 اسرائیلی ها و آمریکایی ها اقدامات حزب الله را محاسبه نکرده بودند و فکر می کردند ظرف 4-5 روز مقاومت را نابود می کنند. درباره ایران و زمانی که صدام جنگ را شروع کرد، ما نه ارتشی داشتیم و نه سپاهی و صدام گفته بود در عرض یک هفته به تهران می رسد. ولی نفس وجود حضرت امام(ره) معجزه آفرید. الان هم نقشی که مرجعیت گرفته موجب تحول شده است. اولا بین خود شیعه اختلافات زیاد بود، بین صدری ها و مالکی، مجلس اعلا و مالکی؛ مرجعیت هم بی طرف بود. ولی الان در این شرایط می‌بینیم که شیعه متحد شده است. عمار حکیم لباس رزم پوشیده است.

بحران امنیتی عراق زمانبر است
مهتدی  درباره سناریوهای احتمالی درباره عراق گفت: اکنون باید هر سناریویی از بدترین تا بهترین را مد نظر قرار داد. افرادی که برای مبارزه اعلام آمادگی کرده اند، آموزش نظامی ندیده اند و آموزش به آنها زمان بر است. بنابراین معتقدم این موضوع به این زودی ها حل و فصل نمی شود و مراحل دیگری نیز خواهد داشت که باید منتظر بمانیم. البته اگر بخواهیم بر اساس میل خودمان تحلیل کنیم و بگوییم دریایی از انسانها به راه افتاده اند و اینها می روند همه مناطق را آزاد می کنند، این خواست درونی ماست، اما معادلات میدانی این را نمی‌گوید.
اما این موضوع که ایران دخالت می کند یا خیر؛ نحوه دخالت چگونه است؟ این مسئله بسیار مهمی است. آیا این مسئله به روابط ایران و آمریکا ارتباط دارد، به موضوع هسته ای یا پرونده سوریه ارتباط دارد یا خیر، اینها همه احتمالاتی است که باید به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد.

تلاش برای فعال کردن هسته های خوابیده تروریستی در داخل مرزهای ایران
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره تلاش تروریست ها برای کشاندن صحنه درگیری به مناطق مرزی کشورهای همسایه از جمله ایران  گفت:  من نگران این نیستم که داعش دیاله را بگیرد و بعقوبه را نیز اشغال کند و به مرزهای ایران برسد. چنین چیزی وارد نیست. منافقین که تعداد زیادی توپ و تانک  و تجهیزات داشتند در عملیات مرصاد نابود شدند. اما این احتمال را می دهم که اگر بخواهند حرکات ترویستی را به داخل ایران بکشانند از منطقه بلوچستان اقدام کنند. چه بسا هسته های خوابیده ای هم در بلوچستان داشته باشند و همزمان با هرج و مرج در عراق این هسته های خوابیده در برخی مناطق ایران به ترور و انفجار دست بزنند. چنین احتمالی را باید در نظر داشت. گرچه من اطلاعات ندارم و این صرفا تحلیل است.

روس‌ها حاضر به امتیاز دهی در منطقه نیستند
مهتدی درباره موضع روسیه در قبال تحولات اخیر عراق تصریح کرد: روسیه اولا در سوریه حاضر نشد در مقابل اوکراین به غرب امتیاز بدهد.  روسیه و چین خواستار نقش در منطقه هستند، آمریکا هم در حال عقب نشینی از خاورمیانه است، اما نمی خواهد منطقه را به ایران، روسیه و چین بسپارد. به نظرم این تلاش مذبوحانه ای که عربستان انجام  می دهد. سعودی ها آخرین تلاش های خود را می کنند که مانع از این شوند که ایران در نظام امنیتی منطقه نقش اول را با حمایت روسیه بازی می کند. من تصور نمی کنم که روسها هم حاضر باشند در این منطقه امتیاز بدهند. تا کنون در سوریه بیشتر کمکشان در شورای امنیت بوده و فکر نمی کنم درباره عراق نقش میدانی بخواهند داشته باشند. در سوریه پایگاه نظامی دارد، اما در عراق چیزی ندارد و روسیه در خلیج فارس هم حضور ندارد و فکر می کنم کمک روسیه بیشتر کمک سیاسی باشد.
به اعتقاد من روسیه در عراق نیز همانند سوریه نقش مثبتی ایفا خواهد کرد. اما برای مشاهده تبلور این نقش و سیاسی بودن یا میدانی بودن آن باید منتظر بود و دید عراق چه نیازی به روسیه خواهد داشت. به طور حتم روسیه از لحاظ سیاسی حمایت خواهد کرد.
وی در پاسخ به سوالی درباره سناریوهای موجود در قبال تحولات اخیر عراق به مقاله آقای سعدالله زارعی در یکی از روزنامه‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از سناریوهای مطرح شده سناریو آقای زارعی است که حاکی از برچیده شدن این مسائل به زودی است که ممکن است یک الی دو ماه به طول بیانجامد و البته یک سناریو خوشبینانه است. بعد از آن مرحله‌ای آغاز می‌شود که به گفته آقا دباغ نماینده کردهای عراق در تهران، عراق به یک گاندی نیاز است که آن را در عراق نداریم. آقای طالبانی شخصیتی بود که مورد احترام همه قرار داشت و بارها مشاهده شد که بسیاری از مشکلات را با جمع کردن بسیاری در منزل خود رفع می‌کرد. بین سنی‌ها شما چهره‌ای ندارید که مورد پذیرش جامعه اهل سنت باشد و بتواند از طرف آنها سخن بگوید. این چهره آقای نجیفی است؟ آقای طارق هاشمی است؟ که او نیز فرار کرده است. بین شیعه‌ها نیز همانطور است. چهره‌های مطرح آقای مالکی، عمار حکیم از مجلس اعلا، آقای مقتدی صدر (که اعلام کرده سیاست را کنار میگذارد) هستند. هیچیک از این چهره‌ها نمی‌توانند گاندی باشند.

ایران می تواند گاندی عراق باشد
این کارشناس مسائل منطقه و عراق افزود: حال در غیاب این گاندی شاید به یک چهره خارجی نیاز باشد تا وضعیت را تحلیل کند. البته این قدرت خارجی نیز مورد قبول همه نیست. ایران مورد قبول است. شیعه‌ها ایران را قبول دارند و کُردها نیز روابط بسیار خوبی با ایران دارند. تا کنون بر روی سنی‌ها کار نشده است. باید از قبل مانع میشدیم تا زمینه مساعد برای ظهور داعش فراهم نشود و شاهد این مساله باشیم که در عرض 2 ساعت موصل را تسخیر کنند. به نظرم این وضعیت تا زمانی که همه از آن خسته نشوند ادامه خواهد یافت. جمهوری اسلامی ایران می‌توانست نقش این گاندی را ایفا کند.

تجزیه عراق بدترین سناریو

وی تجزیه عراق را بدترین سناریوی پیش رو دانست و گفت: سناریو بدبینانه تجزیه عراق است. کُردستان که مستقل است و پارلمان و دولت خود را دارد. شیعیان نیز در جنوب حضور دارند. فرض کنیم که هدف از این عملیات تجزیه بوده باشد. بغداد چون در قلب منطقه اهل تسنن است باید از شیعیان پاکسازی شود، به این معنی که کاظمیه و منطقه صدر تخلیه شده و شیعیان از آنجا کوچ داده شوند. برای کوچ دادن به چنین عملیاتی نیاز است تا ایجاد ترس و وحشت شود و مردم به جایی بروند که احساس امنیت کنند.با فرض بر صحیح بودن این موضوع در آینده شیعیان منابع نفت مورد نیاز خود را خواهند داشت و می‌توانند از طریق بصره و خلیج فارس به صادرات آن بپردازند. درصورتی که کرکوک نیز به دست کُردستان بیافتد در واقع از سهم سُنی‌ها گرفته است. اگر در مرکز عراق قرار بر به قدرت رسیدن بعثی‌ها و نیروهای داعش باشد چه‌بسا بهتر باشد کرکوک در کنترل آنها قرار نگیرد. در کردستان منابع جدید نفت کشف شده است و نیازی به کرکوک نیست. درصورت تجزیه، کرکوک محل دعوی میان کُردها و اهل سنت قرار می‌گیرد.